Założenia do projektu noweli ustawy Prawo oświatowe znalazły się w wykazie prac legislacyjnych - ustawa ma być gotowa w drugim kwartale 2025 r. Definiuje ona, jakie prawa i obowiązki ma uczeń w szkole. Ale nie tylko - resort chce też zadbać o to, by uczniowi składającemu skargę lub informującemu o nieprawidłowościach włos nie spadł z głowy.
Nowy rzecznik na straży uczniowskich praw>>
Szkoły muszą chronić sygnalistów, a większe placówki - mieć procedury
Obowiązek ochrony sygnalistów wynika z ustawy, która weszła w życie 25 września 2024 r. - wdrażała unijne przepisy z prawie trzyletnim opóźnieniem, ponieważ dyrektywa w tej sprawie powinna być implementowana do 17 grudnia 2021 roku. Co istotne, część przepisów obowiązuje od 25 grudnia 2024 r. - dotyczą one jednego z typów zgłoszeń, ponieważ sygnalista sam wybiera sposób zgłoszenia nieprawidłowości:
- zgłoszenie wewnętrzne polega na poinformowaniu o naruszeniu podmiotu prawnego, którego sygnalista jest pracownikiem lub pozostaje z nim w innych relacjach o charakterze zarobkowym;
- zgłoszenie zewnętrzne jest skierowaniem informacji do organu publicznego lub rzecznika praw obywatelskich;
- ujawnienie publiczne jest podaniem informacji o naruszeniu prawa do wiadomości publicznej przez samego sygnalistę z pominięciem pozostałych kanałów zgłoszeń.
Zgodnie z ustawą z 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów – sygnalistą może być:
- pracownik – osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę;
- pracownik tymczasowy – osoba zatrudniona przez agencję pracy tymczasowej, wykonująca pracę na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy użytkownika;
- osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej – np. na podstawie umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy o współpracy, umowy agencyjnej;
- przedsiębiorca – dostawca, usługodawca, wykonawca, podwykonawca;
- prokurent – osoba działająca w imieniu przedsiębiorstwa na podstawie szczególnego pełnomocnictwa (prokury);
- akcjonariusz – posiadacz akcji wyemitowanych przez spółkę akcyjną lub komandytowo-akcyjną;
- wspólnik – członek spółki posiadający prawa i obowiązki wynikające z umowy spółki;
- członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej – np. członek zarządu;
- osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy;
- stażysta – osoba odbywająca praktyki zawodowe, która nie nawiązuje z podmiotem stosunku pracy;
- wolontariusz – osoba wykonująca pracę dobrowolnie i bez wynagrodzenia według zasad określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
- praktykant – osoba odbywająca praktykę zawodową lub staż w celu zdobycia doświadczenia;
- funkcjonariusz Policji, ABW, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej;
- żołnierz;
- kandydat do pracy – osoba ubiegająca się w danym podmiocie o zatrudnienie, zawarcie umowy cywilnoprawnej, odbycie stażu lub objęcie funkcji.
Każdy podmiot, który zatrudnia więcej niż 50 osób, musi przygotować i wdrożyć procedury składania zgłoszeń wewnętrznych. Wyraźnie widać, że w przypadku szkół ochrona ta będzie stosowana przede wszystkim do nauczycieli. Każdy może jednak złożyć zgłoszenie zewnętrzne - kierowane do rzecznika praw obywatelskich lub innych organów publicznych. Organy te mają obowiązek ustalenia procedury przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych oraz podejmowania działań następczych, a także dookreślenia, co dzieje się ze zgłoszeniami anonimowymi.
Cena promocyjna: 119.4 zł
Cena regularna: 199 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 199 zł
Sygnalista szczególnie chroniony
Sygnalista, który należy do którejś ze wskazanej wyżej kategorii, podlega ochronie. Nie mogą być wobec niego podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań. Ustawa o ochronie sygnalistów działania odwetowe definiuje jako bezpośrednie lub pośrednie działanie lub zaniechanie w kontekście związanym z pracą, które jest spowodowane zgłoszeniem lub ujawnieniem publicznym, i które narusza lub może naruszyć prawa sygnalisty lub wyrządza, lub może wyrządzić nieuzasadnioną szkodę sygnaliście, w tym bezpodstawne inicjowanie postępowań przeciwko sygnaliście.
Nie można również zdradzić jego tożsamości. Według art. 56 ujawnienie tożsamości sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Z kolei osoba, która podejmuje działania odwetowe wobec sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch (a nawet do lat trzech, gdy działa w sposób uporczywy).
Doprecyzowanie przepisów ma chronić ucznia
Nowa ustawa, nad którą pracuje resort, ma podobną ochroną objąć ucznia zgłaszającego nieprawidłowości w szkole. W Prawie oświatowym znajdzie się zapis, że uczeń nie może być narażony ze strony organów szkoły lub placówki oraz jej pracowników na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu złożenia skargi lub wniosku lub z powodu dostarczenia materiału do publikacji o znamionach skargi lub wniosku, jeżeli działał w granicach prawem dozwolonych.
Pozytywnie zmianę ocenia Łukasz Korzeniowski ze Stowarzyszenia Umarłych Statutów, który wskazuje, że to jedna z ważniejszych propozycji w tym projekcie. - Dobrym pomysłem jest też wskazanie obowiązku publikacji w Biuletynie Informacji Publicznej statutu szkoły (w wersji tekstu jednolitego) i innych szkolnych dokumentów, a także przesądzenie, że uczeń ma prawo do kształtowania własnego stroju i wyglądu (z pewnymi wyjątkami podyktowanymi BHP) - podkreśla.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
