Od 19 marca 2025 r. obowiązują nowe zasady naliczania dodatkowej opłaty od środków spożywczych, wprowadzone ustawą z 20 lutego 2025 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym, ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych zmian (Dz. U. z 2025 r. poz. 340).

Nowelizacja dotyczyła art. 12i ustawy z 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym. Zgodnie z poprzednią wersją tego przepisu, w przypadku niedokonania opłaty w terminie, fiskus ustalał dodatkową opłatę w wysokości 50 proc. kwoty należnej opłaty. Nie mógł jej miarkować, ani od niej odstąpić. Ministerstwo Finansów zauważyło, że stawiało to w jednakowej sytuacji podmioty unikające jakichkolwiek podatków i opłat oraz te, które się pomyliły i same bezzwłocznie naprawiły błąd.

Czytaj artykuł w LEX:  Opłata od środków spożywczych (opłata cukrowa) - wybrane zagadnienia prawne>

Od 19 marca tego roku fiskus może stosować „rozróżnienie procentowe” dla określania dodatkowego zobowiązania, w zależności od sposobu stwierdzenia uchybienia. Ponadto dodatkowa opłata odpowiada procentowi wysokości zaniżenia opłaty, a nie procentowi całej należnej opłaty. Ministerstwo argumentuje, że podobne rozwiązania funkcjonują w ustawie o VAT, w których również występuje zróżnicowana wysokość dodatkowego zobowiązania podatkowego.

Co się zmieniło w przepisach

Zgodnie z nowym art. 12i ust. 1, w przypadku gdy dany podmiot:

  • nie wykazał opłaty w należnej wysokości ani nie wpłacił w terminie opłaty w należnej wysokości,
  • wykazał opłatę w należnej wysokości, lecz nie wpłacił w terminie opłaty w należnej wysokości, nie złożył w terminie informacji ani nie wpłacił w terminie opłaty w należnej wysokości

– organ w drodze decyzji określa wysokość należnej opłaty oraz ustala dodatkową opłatę w wysokości do 50 proc. podstawy ustalenia wysokości dodatkowej opłaty.

Zgodnie z nowymi przepisami (art. 12i ust. 1a-1d), jeżeli podmiot obowiązany do zapłaty opłaty w 14 dni po zakończeniu kontroli podatkowej,

  • złożył korektę informacji z wykazaną opłatą w należnej wysokości i najpóźniej w dniu jej złożenia wpłacił opłatę w należnej wysokości wraz z odsetkami za zwłokę,
  • wpłacił opłatę w należnej wysokości wraz z odsetkami za zwłokę,
  • złożył informację, o której mowa w art. 12g ust. 1 pkt 1, z wykazaną opłatą w należnej wysokości i najpóźniej w dniu jej złożenia wpłacił opłatę w należnej wysokości wraz z odsetkami za zwłokę

– organ w drodze decyzji, ustala dodatkową opłatę w wysokości do 25 proc. podstawy ustalenia wysokości dodatkowej opłaty.

Nowe przepisy przewidują, że podstawą ustalenia wysokości dodatkowej opłaty jest wysokość niewpłaconej należnej opłaty, a w przypadku wpłacenia opłaty w wysokości niższej od należnej – wysokość zaniżenia należnej opłaty.

Czytaj artykuł w LEX: Opłata cukrowa - słodko nie będzie>

Ustalając wysokość dodatkowej opłaty, organ bierze pod uwagę:

  1. okoliczności powstania nieprawidłowości;
  2. rodzaj i stopień naruszenia;
  3. rodzaj, stopień i częstotliwość stwierdzonych dotychczas nieprawidłowości dotyczących opłaty;
  4. wysokość niewpłaconej należnej opłaty albo wysokość zaniżenia należnej opłaty;
  5. działania podjęte po stwierdzeniu nieprawidłowości w celu usunięcia skutków nieprawidłowości.

 

Zobacz także procedurę w LEX: Wysokość opłaty od środków spożywczych>

Miało być prościej, ale nie będzie

Jednak – jak wskazuje Adam Bojarski, radca prawny i doradca podatkowy – nowe przepisy nie tylko nie poprawią sytuacji podatników, ale dodatkowo ją skomplikują.

Czytaj także pytanie w LEX: Na jaki rachunek powinna zostać przekazana opłata cukrowa?>

- Na początku warto zwrócić uwagę na przepisy przejściowe. Jeśli postępowanie podatkowe zostało wszczęte przed 19 marca 2025 r. stosuje się przepisy względniejsze dla zobowiązanego do zapłaty. Oznacza to stosowanie przepisów obowiązujących do 18 marca 2025 r. ze względu na korzystne rozstrzygnięcia Naczelnego Sądu Administracyjnego. – mówi mec. Adam Bojarski.

W orzecznictwie wielokrotnie podkreślano, że niemożność miarkowania dodatkowej opłaty od środków spożywczych narusza przepisy art. 31 ust. 3 Konstytucji RP (np. wyrok NSA z 11 grudnia 2024 r., sygn. III FSK 755/24). W takim przypadku przepisy dotyczące dodatkowej opłaty od środków spożywczych nie miały zastosowania.

Jak wyjaśnia mec. Bojarski, nowe przepisy budzą szereg wątpliwości. Po pierwsze, problemem jest interpretacja art. 12i ustawy o zdrowiu publicznym, gdzie wprowadzono zasadę, że do dodatkowej opłaty stosuje się odpowiednio przepisy ustawy Ordynacja podatkowa. Tymczasem opłata od środków spożywczych nie jest podatkiem, gdyż wpływa na rachunek Narodowego Funduszu Zdrowia.

-  Już w tym fragmencie dochodzi do sprzeczności, gdyż jedne przepisy nakazują stosowanie przepisów art. 12i ustawy o zdrowiu publicznym, a przepisy art. 12j ust. 1 nakazują odpowiednie stosowanie przepisów ustawy Ordynacja podatkowa – mówi mec. Bojarski.

Po drugie, zgodnie z art. 12i ust. 1b ustawy o zdrowiu publicznym: ,,podstawą ustalenia wysokości dodatkowej opłaty jest wysokość niewpłaconej należnej opłaty, a w przypadku wpłacenia opłaty w wysokości niższej od należnej - wysokość zaniżenia należnej opłaty". Tymczasem organy podatkowe interpretują podstawę obliczania opłaty od środków jako sumę wszystkich substancji (zarówno występujących naturalnie i dodanych do napoju), czego przykładem jest np. interpretacja indywidualna dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej z 26.1.2024 r. nr 0111-KDSB1-1.4019.16.2023.2.WK.

Interpretacje te są uchylane przez sądy administracyjne, które uważają, że do opłaty nie stosuje się do substancji występujących naturalnie w napoju, co potwierdzają wyroki Wojewódzkich Sądów Administracyjnych (wyrok WSA w Rzeszowie z 13 czerwca 2024 r. I Sa/Rz 181/24) i Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 grudnia 2024 r. III FSK 1010/24. Oznacza to, organ podatkowy może wydać decyzję, która wymierza dodatkową opłatę opartą na sposobie liczenia, który jest akceptowalny przez tenże organ, a nie jest akceptowany w orzecznictwie sądów administracyjnych.

Po trzecie, szczególnie niebezpieczny dla zobowiązanych do zapłaty jest art. 12i ust. 1d pkt 2 ustawy o zdrowiu publicznym. Na podstawie tego przepisu osoba fizyczna może ponieść odpowiedzialność karną skarbową odnośnie do opłaty od środków spożywczych, choć opłata ta nie spełnia ona ani definicji należności publicznoprawnej ani definicji podatku na gruncie przepisów ustawy Kodeks karny skarbowy. 

Zobacz wzór w LEX: Informacja w sprawie opłaty od środków spożywczych>

- Wprowadzone 19 marca zmiany dotyczące dodatkowej opłaty od środków spożywczych powinny zostać uchylone. Zamiast dodatkowej opłaty organ podatkowy powinien móc naliczać odsetki za zwłokę. Ponadto należy zmienić sposób naliczania opłaty od środków spożywczych w ten sposób, że odnosi się ona wyłącznie co do substancji dodanych - występujących nienaturalnie w napoju. Niedopuszczalne jest natomiast stosowanie do opłaty od środków spożywczych przepisów Kodeksu karnego skarbowego  - mówi mec. Adam Bojarski.

Konieczne dalej idące zmiany

Jak zaznacza dr Jacek Matarewicz, adwokat, doradca podatkowy, partner zarządzający w Kancelarii Zimny Matarewicz, zmiany wprowadzające miarkowanie dodatkowej opłaty cukrowej to krok w dobrym kierunku, zgodny z orzecznictwem NSA. Brakuje jednak regulacji pozwalającej organom podatkowym na odstąpienie od jej wymierzania.

- Mimo iż celem była poprawa sytuacji podatników, to najlepszym rozwiązaniem byłoby uchylenie przepisów dotyczących dodatkowej opłaty cukrowej. Opóźnienie w uiszczeniu opłaty cukrowej i tak jest rekompensowane odsetkami od zaległości podatkowych - mów dr Jacek Matarewicz. 

Zobacz także procedurę w LEX: Podmioty obowiązane do zapłaty opłaty od środków spożywczych>

Czytaj również: Dodatkowa opłata cukrowa do likwidacji

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.