Trudności z związane podziałem majątku po rozwodzie rosną wprost proporcjonalnie do wartości tego majątku oraz temperatury sporu między byłymi małżonkami, przeważnie będącego pokłosiem ich rozwodu. Jeżeli zaś w skład majątku wspólnego wchodzi również przedsiębiorstwo, wyzwania jeszcze bardziej się potęgują, gdyż przy podziale należy pamiętać o specyficznych uwarunkowaniach prawnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – w tym z jej formą prawną. Jak więc podzielić firmę po rozwodzie?
Wspólność ustawowa, którą można zmieniać
Zgodnie z art. 31 par. 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – kodeks rodzinny i opiekuńczy z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Jest to tzw. majątek wspólny. Natomiast przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków, a wśród ich przykładów ustawodawca wymienił m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej czy przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił (art. 33 pkt 1-2).
Czytaj także: Rozwód w pigułce - podstawowe zasady i procedury
Jednocześnie małżonkowie mają prawo zawrzeć umowę majątkową małżeńską, w której zmodyfikują zakres wspólności ustawowej, a nawet zupełnie ją wyłączą, co potocznie określa się mianem „intercyzy”. Umowa ta musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego i może poprzedzać zawarcie małżeństwa (art. 47 par. 1). Zresztą w praktyce małżonkowie, którzy prowadzą własną działalność gospodarczą – a nawet, gdy taką działalność prowadzi tylko jeden z małżonków – mogą odnieść szereg korzyści z rozdzielności majątkowej. Choć oczywiście wszystko zależy tutaj od okoliczności konkretnego przypadku.
Z punktu widzenia prowadzenia biznesu przez małżonków zawsze rozróżnienie, czy przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego, czy też osobistego, jest kwestią problematyczną. Zresztą nie tylko przedsiębiorstwo. Jak wskazał Sąd Najwyższy, jeżeli wkład wniesiony do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością należy do majątku wspólnego wspólnika i jego małżonka, również udział w spółce objęty przez wspólnika wchodzi w skład tego majątku (wyrok SN z dnia 15 września 2023 roku, sygn. akt I CSK 4537/22, LEX nr 3605405).
Cena promocyjna: 143.1 zł
|Cena regularna: 159 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 114.48 zł
Ogólna zasada a różne formy działalności
Zasada jest bardzo prosta: jeżeli przedsiębiorstwo zostało założone w trakcie trwania małżeństwa, a małżonkowie nie zawarli intercyzy, to firma wchodzi do majątku wspólnego, a co za tym idzie wszelkie dochody z działalności również wchodzą do majątku wspólnego. Oczywiście dotyczy to także zadłużenia wynikającego z funkcjonowania firmy. A tym samym: jeżeli firma powstała przed zawarciem małżeństwa bądź, gdy małżonkowie zdecydowali się na intercyzę, to pozostaje ona własnością tego z małżonków, który ją założył, stanowiąc jego majątek osobisty. Problemem tutaj może być ustalenie, jaki dokładnie termin kryje się pod określeniem „założyć” – czy jest to chwila rejestracji przedsiębiorstwa w CEIDG bądź w KRS, czy też moment, od którego dana osoba faktycznie prowadzi działalność gospodarczą. W realiach danej sprawy argumenty za pierwszy bądź za drugim rozwiązaniem mogą przeważyć. Zwłaszcza, gdy chodzi o jednoosobową działalność gospodarczą, która nie raz – i to w pełni zgodnie z prawem – jest wykonywana jeszcze zanim dojdzie do rejestracji.
W ogóle problem formy prowadzenia działalności gospodarczej jest tu niezwykle istotny. Podział przedsiębiorstwa objętego majątkiem wspólnym wygląda inaczej w przypadku, gdy jest ono prowadzone w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, a inaczej, gdy w formie spółki prawa handlowego. W tym ostatnim przypadku w grę wchodzą jeszcze różnice pomiędzy spółkami osobowymi a kapitałowymi. Natomiast przy JDG nieraz pojawia się problem spółki cywilnej. Jak sobie z tym wszystkim poradzić?
Jak dzielić firmę po rozwodzie?
Aby dobrze przeprowadzić podział firmy po rozwodzie – a także w przypadku zawierania intercyzy w trakcie trwania małżeństwa – nie wolno zapominać o tym, że pierwszym krokiem zawsze jest upewnienie się, że przedsiębiorstwo wchodzi do majątku wspólnego. W drugim kroku należy zbadać formę prawną przedsiębiorstwa. Jeżeli jest to jednoosobowa działalność gospodarcza, dzieląc przedsiębiorstwo należy zachować jego integralność, a więc nie przeprowadzać takiego podziału, który sprawi, że w oparciu o przekazane każdemu z małżonków składniki majątkowe niemożliwe stanie się prowadzenie działalności biznesowej. Nigdy nie powinno się zapominać o podziale ewentualnych nakładów, jakie małżonek poczynił ze swojego majątku osobistego na rzecz przedsiębiorstwa.
Natomiast, gdy podział ma dotyczyć spółek prawa handlowego, nie wolno zapomnieć, że majątek spółki jest tutaj czymś innym od majątku wspólnika. Podziałowi może co najwyżej podlegać posiadanie statusu wspólnika w spółce osobowej bądź udział w spółce kapitałowej. Zawsze niezbędne jest skonfrontowanie zasad takiego podziału z postanowieniami umowy lub statutu spółki. Ogólnie zaś rzecz ujmując dopuszczalne jest zarówno doprowadzenie do zmian w strukturze własnościowej spółki, czyli uczynienie byłego małżonka nowym wspólnikiem/udziałowcem, jak i przeniesienie całości praw na jednego z byłych małżonków z obowiązkiem spłaty drugiego bądź „sprzedaż” praw na rzecz osoby trzeciej i podział tak uzyskanej sumy między małżonków. Zresztą rozwiązania związane ze spłatą oraz ze sprzedażą z powodzeniem stosuje się także do jednoosobowych działalności gospodarczych.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
