W badaniu dotyczącym wyzwań stojących przed dyrektorami szkół i przedszkoli zastosowano dwa rodzaje pytań: otwarte i zamknięte. W pytaniu otwartym respondenci samodzielnie formułowali odpowiedzi, wskazując najczęściej wyzwania związane z organizacją pracy placówki. Natomiast w pytaniu zamkniętym, gdzie wybierano spośród z góry określonych kategorii, najczęściej wskazywano kondycję psychofizyczną dzieci i młodzieży, cyfrową transformację edukacji oraz wdrażanie Standardów Ochrony Małoletnich.
Wyboista droga do cyfryzacji
Badanie Lexometr 2025 zostało przeprowadzone metodą ankiety internetowej (Computer Assisted Web Interview – CAWI). Respondenci byli zachęcani do wypełnienia kwestionariusza za pośrednictwem: poczty elektronicznej, stron internetowych oraz mediów społecznościowych Wolters Kluwer Polska, a także partnerów. Prawie połowa (46 proc.) badanych uznaje problemy związane z cyfryzacją edukacji za najtrudniejsze. W tej grupie najczęściej wskazywane są „zapewnienie jednorodnych i zintegrowanych rozwiązań systemowych” (65 proc., co stanowi 29 proc. całości) oraz „zapewnienie sprzętu i oprogramowania” (63 proc., co stanowi 28 proc. całości).
Aż 56 proc. osób, które uważały cyfryzację za najtrudniejszą, (25 proc. całości) widzi problemy w dynamicznym rozwoju AI, 44 proc. (20 proc. całości) w zapewnieniu bezpieczeństwa uczniów w sieci, 37 proc. (16 proc. całości) w przeszkoleniu pracowników z tematów cyfryzacji, a 29 proc. (13 proc. całości) w opracowaniu wewnętrznych regulaminów i procedur wdrażania rozwiązań cyfrowych w szkole.
AI zagrożeniem dla samodzielności?
Dyrektorów po raz kolejny pytano też o ich opinie na temat sztucznej inteligencji i jej wykorzystania w procesie nauczania. Ponad połowa dyrektorów potrafiła dostrzec szanse w narzędziach opartych na AI.
Wśród nich wymieniano:
- ułatwienie pracy nauczyciela i ucznia,
- uatrakcyjnienie procesu dydaktycznego, nauka współpracy z AI w tym nowe metody pracy z uczniem i uatrakcyjnienie treści edukacyjnych,
- wsparcie nauczyciela w przygotowaniu zajęć,
- łatwy i szybki dostęp do informacji.
Zagrożenia dostrzega aż 76 proc. ankietowanych - 42 proc. wskazywało, że częste wykorzystanie narzędzi opartych na AI może powodować uwstecznienie w rozwoju, samodzielności, kreatywności i rozwiązywaniu problemów. Jako zagrożenie wskazywane było również: brak weryfikowania prawdziwości informacji, zagrożenia dla prywatności. Wskazywano, że uczniowie mogą mieć problem z brakiem inicjatywy, skupiając się na łatwej i szybkiej pomocy oferowanej przez sztuczną inteligencję, co prowadzi do ograniczenia samodzielnego myślenia. Ponadto, często przyjmują informacje bezrefleksyjnie, opierając się na odpowiedziach generowanych przez chat GPT, co utrudnia im samodzielną pracę i naukę oraz ogranicza ich zdolność do samodzielnego poszukiwania wiedzy.
AI codziennością nie tylko dla ucznia
Narzędzia oparte na AI wykorzystują i nauczyciele (dyrektorzy), i uczniowie. W dużo większym stopniu niż wskazywano to w poprzedniej edycji badania - liczba twierdzących odpowiedzi na pytanie o to, czy uczniowie wykorzystują sztuczną inteligencję wzrosła z 46 do 72 proc. W odniesieniu do nauczycieli wzrost ten wyniósł natomiast aż 37 pkt. proc. (z 30 do 60 proc.). Ponad połowa ankietowanych dyrektorów (55 proc. ) odpowiedziała też, ze wykorzystuje AI w swojej codziennej pracy.
Szybki rozwój sztucznej inteligencji motywuje dyrektorów szkół do zdobywania wiedzy w tym zakresie. Blisko 73 proc. z nich deklaruje, że podnosi swoje kompetencje, korzystając głównie ze szkoleń (w tym kursów online, webinarów, warsztatów i seminariów), jak wskazało 75 proc. spośród nich. Samokształcenie wybiera 17 proc. respondentów, 5 proc. korzysta z artykułów i opracowań, 4 proc. bazuje na wymianie doświadczeń, a 1 proc. podejmuje studia. Niepokojący jest wysoki odsetek (30 proc.) badanych, którzy zadeklarowali, że nie podnoszą swoich kompetencji w zakresie sztucznej inteligencji, tym bardziej, jak pokazuje następne pytanie w przeciągu roku wysoki odsetek zarówno uczniów, jak też nauczycieli, którzy korzystają w AI.
Nauczyciele się dokształcają, ale potrzebne im wsparcie
- W pytaniu zamkniętym dotyczącym najtrudniejszych wyzwań dyrektorzy wskazali cyfryzację na drugim miejscu, natomiast w pytaniu otwartym na dziewiątym. Na drugim miejscu w pytaniu zamkniętym o wyzwania podali ją również pracownicy administracji oświatowej - wskazuje dr Danuta Elsner, członkini kolegium redakcyjnego miesięcznika "Dyrektor Szkoły". - Jeśli zestawić wskazania na jej temat z odpowiedziami na pytania o wykorzystanie AI w procesie edukacyjnym, to zwraca uwagę fakt, że ciągle jeszcze więcej dyrektorów widzi w niej zagrożenie niż szanse, choć w porównaniu z rokiem 2023 wzrósł odsetek postrzegających te drugie. Przeciwnie, w odniesieniu do wykorzystania AI w procesie zarządzania placówką. W tym przypadku więcej respondentów dostrzega w niej szanse niż zagrożenia. Trudno nie powiązać tego z pytaniem dotyczącym nauczycieli i uczniów a odnoszącym się do korzystania z AI w procesie nauczania i uczenia się - wskazuje. Tłumaczy to luką pokoleniową w kwestii szeroko pojętej cyfryzacji.
- W procesie wprowadzania zmian w oświacie kluczowe staje się podejmowanie decyzji z uwzględnianiem nie tylko nowych, ambitnych wyzwań, ale też możliwościami wsparcia potencjału kadry pedagogicznej i samorządowej w ich efektywnej realizacji - ocenia dr hab. Małgorzata Żytko z Uniwersytetu Warszawskiego. - Takiego podejścia bardzo brakuje - podkreśla.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
