To kolejna edycja badania LEXOMETR Oświatowy - w tegorocznym badaniu wzięły udział 144 osoby, w tym 119 dyrektorów placówek rozumianych jako szkoły, przedszkola oraz placówki oświatowo-wychowawcze. - Zadaliśmy dwa pytania o wyzwania - mówi Elżbieta Piotrowska-Albin, dyrektor Działu Badań i Analiz, pełnomocnik zarządu ds. rozwoju edukacji w Wolters Kluwer Polska - W pierwszym prosiliśmy o skonkretyzowanie odpowiedzi na pytanie, jakie są największe wyzwania stojące przed ich placówkami. Dyrektorzy najczęściej wskazywali na trudności związane z finansowaniem oraz zmiany w systemie edukacji, natomiast przedstawiciele samorządów koncentrowali się na zmianach dotyczących finansowania oświaty przez samorządy - precyzuje.
Lexometr - raport do pobrania>>
Metodologia badania
Badanie zostało przeprowadzone metodą ankiety internetowej (Computer Assisted Web Interview – CAWI). Respondenci byli zachęcani do wypełnienia kwestionariusza za pośrednictwem: poczty elektronicznej, stron internetowych oraz mediów społecznościowych Wolters Kluwer Polska, a także partnerów. Największą grupę stanowili dyrektorzy z wieloletnim doświadczeniem – 35 proc. z nich pracuje na tym stanowisku powyżej 10 lat. Nieco mniej, bo 31 proc., to osoby z krótkim stażem – od roku do trzech lat. Kolejna grupa, stanowiąca 24 proc. badanych, pełni funkcję dyrektora od sześciu do dziesięciu lat, natomiast 10 proc. zadeklarowało staż wynoszący od czterech do pięciu lat. Jeśli chodzi o typ placówki, w której pracują respondenci, najwięcej – bo 35 proc. – to dyrektorzy szkół podstawowych. Dyrektorzy zespołów szkół ponadpodstawowych stanowili 18 proc. próby, a liceów ogólnokształcących – 15 proc. Dyrektorzy innych typów placówek stanowili 12 proc. badanych, zespołów szkolno-przedszkolnych – 10 proc., przedszkoli – 6 proc., a szkół branżowych – 4 proc.
Organizacja placówki znów największym wyzwaniem dla dyrektorów
W badaniu dotyczącym wyzwań stojących przed dyrektorami szkół i przedszkoli zastosowano dwa rodzaje pytań: otwarte i zamknięte. W pytaniu otwartym respondenci samodzielnie formułowali odpowiedzi, wskazując najczęściej wyzwania związane z organizacją pracy placówki, przepisami prawa, infrastrukturą oraz nauczaniem. Natomiast w pytaniu zamkniętym, gdzie wybierano spośród z góry określonych kategorii, najczęściej wskazywano kondycję psychofizyczną dzieci i młodzieży, cyfrową transformację edukacji oraz wdrażanie Standardów Ochrony Małoletnich.
Zobacz także wzór w LEX: Oświadczenie o zapoznaniu się ze Standardami Ochrony Małoletnich>
W odpowiedziach na pytanie otwarte, dyrektorzy szkół i przedszkoli najczęściej wskazywali wyzwania:
- związane z organizacją pracy placówki – 56 proc. (63 wskazania),
- związane z przepisami prawa – 44 proc. (49 wskazań),
- związane z infrastrukturą i zasobami – 32 proc. (36 wskazań),
- wiązane z nauczaniem – 30 proc. (34 wskazania),
- związane z uczniami – 28 proc. (31 wskazań),
- związane z nauczycielami – 27 proc. (30 wskazań),
- związane z rodzicami – 22 proc. (25 wskazań),
- związane z funkcją dyrektora – 19 proc. (21 wskazań),
- związane z cyfryzacją – 6 proc. (7 wskazań),
- pozostałe – 4 proc. (5 wskazań).
W pytaniu, w którym twórcy badania wskazali konkretne wyzwania, odpowiedzi kształtowały się następująco:
- kondycja psychofizyczna dzieci i młodzieży w szkole/przedszkolu – 72 proc.,
- cyfrowa transformacja w edukacji – 46 proc.,
- wprowadzenie Standardów Ochrony Małoletnich przed krzywdzeniem – 33 proc.,
- zapewnienie ochrony sygnalistów – 15 proc.,
- realizacja obowiązku szkolnego / wychowania przedszkolnego dzieci z Ukrainy – 15 proc.,
- sytuacje nadzwyczajne (np. powódź, pożary) – 13 proc.,
- inne – 13 proc.,
- żadne z powyższych – 8 proc.
Brakuje pieniędzy na profilaktykę i kadry
Poproszeni o rozwinięcie swoich odpowiedzi, dyrektorzy wskazywali, że jeżeli chodzi o kondycję psychofizyczną dzieci i młodzieży – uznaną przez 72 proc. badanych za najpoważniejsze wyzwanie.
- Problem ten nasila się, co może wskazywać na to, że wyraźnie postępujący wzrost zatrudnienia w szkołach specjalistów z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej jest niewystarczający - wskazuje Małgorzata Pomianowska, redaktor naczelna miesięcznika "Dyrektor Szkoły". - Konieczne wydaje się też podjęcie działań systemowych mających na celu zwiększenie liczby godzin zajęć wychowania fizycznego oraz innych zajęć wspierających rozwój fizyczny uczniów, co może mieć pozytywny wpływ na świadomość i wiedzę uczniów w zakresie zdrowia fizycznego i psychicznego - podkreśla. Największe trudności dotyczą diagnozowania stanu zdrowia psychicznego uczniów (problemy te sygnalizuje 66 proc. tej grupy, czyli 46 proc. wszystkich respondentów) oraz zapewnienia odpowiedniego wsparcia psychologiczno-pedagogicznego w placówkach (65 proc. tej grupy, czyli 45 proc. całości). Dodatkowo, 50 proc. dyrektorów z tej grupy (co stanowi 35 proc. ogółu badanych) dostrzega konieczność prowadzenia profilaktyki zdrowotnej w szkołach, jednak brakuje na to środków finansowych.
Jeżeli chodzi o Standardy Ochrony Małoletnich, które za najpoważniejsze wyzwanie uznaje 32 proc. dyrektorów, najczęściej wskazywaną trudnością (77 proc.) jest konieczność sprawdzania niekaralności współpracowników, pracowników niepedagogicznych, rodziców oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych.
Przepisy oświatowe nadal dalekie od ideału
Dyrektorów i samorządowców tradycyjnie pytano też o jakość prawa. Poczucie jasności przepisów utrzymuje się na podobnym poziomie jak w 2023 r. (wzrost o dwa punkty procentowe) nadal aż 47 proc. badanych uważa, że prawo jest niejasne. Dyrektorzy zwracają uwagę, że największe problemy sprawiają zmieniające się, niejednoznaczne i trudne do interpretacji przepisy, które często nie przystają do realiów szkolnych. W tej edycji badania wskazano, że największe wątpliwości wzbudzały: Standardy Ochrony Małoletnich, awans zawodowy nauczycieli, rozliczanie godzin ponadwymiarowych oraz prowadzenie dokumentacji szkolnej.
Hierarchia powodów niskiej i przeciętnej oceny jakości zmian w prawie nie zmieniła się w porównaniu z ubiegłym rokiem, aczkolwiek obecnie otrzymaliśmy niższy o około 10 proc. odsetek wskazań głównych czynników. To przede wszystkim niedopracowanie zmian (60 proc.), chaos organizacyjny (55 proc.), zbyt mało czasu na wdrożenie (54 proc.) i brak konsultacji ze środowiskiem oświatowym.
Biurokracja zabiera czas na pracę z uczniami
- LEXOMETR Oświatowy 2024/2025 ponownie przynosi ciekawy wgląd w opinie dyrektorek i dyrektorów szkół na temat ich pracy i wyzwań, z którymi mierzą się jako liderzy swoich placówek - komentuje dr Jędrzej Witkowski, prezes zarządu Centrum Edukacji Obywatelskiej. Zauważa, że badanie pokazuje, że wyzwania związane z nauczaniem znalazły się w pierwszej piątce tylko w przypadku 30 proc. dyrektorów. - Dla wszystkich, którym na sercu leży jakość edukacji powinien być to sygnał alarmowy. Dyrektorki i dyrektorzy potrzebują systemowego wsparcia, w tym odciążenia z części obowiązków administracyjnych, by mogli przyjąć na siebie wyzwanie budowania szkół na miarę aspiracji nas wszystkich, by mogli wspierać swoich nauczycieli oraz koncentrować się na wsparciu procesów uczenia się uczniów - podkreśla.
Zobacz szkolenia w LEX:
Wsparcie rozwoju kompetencji cyfrowych uczniów i nauczycieli>
Laptop dla nauczyciela 2025 - kolejna edycja programu>
Podobne spostrzeżenie wyraża dr hab. Małgorzata Żytko z Uniwersytetu Warszawskiego. Wskazuje, że konieczne jest zadbanie o dobrostan nauczycieli i dyrektorów przez wzmacnianie zasobów i minimalizowanie obciążeń.
- Wyniki badań LEXOMETR-u wskazują także na nasilające się wyzwania dla dyrektorów i samorządowców związane z nieustannymi zmianami prawa oświatowego. Wprowadzenie Standardu Ochrony Małoletnich bez starannego opracowania wytycznych związanych z praktyczną implementacją spowodowało wiele trudności, niejasnych interpretacji i dodatkowego obciążenia dla efektywnej organizacji pracy szkół i przedszkoli oraz innych instytucji związanych bezpośrednio z obszarem oświaty - wskazuje prof. Żytko. - W procesie wprowadzania zmian w oświacie kluczowe staje się podejmowanie decyzji z uwzględnianiem nie tylko nowych, ambitnych wyzwań, ale też możliwościami wsparcia potencjału kadry pedagogicznej i samorządowej w ich efektywnej realizacji. Takiego podejścia bardzo brakuje - tłumaczy.
Dr Danuta Elsner, członkini kolegium redakcyjnego miesięcznika "Dyrektor Szkoły", wskazuje natomiast, że dobrym znakiem jest to, że tak nisko (lub wcale w pytaniu otwartym) wśród wyzwań uplasował się obowiązek szkolny uczniów z Ukrainy. Za dobry prognostyk uznaje także wzrost liczby respondentów deklarujących poczucie jasności prawa. - Uważam, że badania powinny być kontynuowane. Z czasem pozwolą pokazać, jak zmieniają się priorytety dyrektorów szkół i przedszkoli oraz pracowników administracji samorządowej rządowej na przestrzeni lat, co może być cenną informację edukacyjną dla zarządzających oświatą oraz pracowników systemu doskonalenia nauczycieli - podkreśla.
Czytaj komentarz w LEX: Dofinansowanie form doskonalenia zawodowego nauczycieli>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
