Nowela Prawa oświatowego ma być gotowa w drugim kwartale 2025 r. Zakłada przede wszystkim skodyfikowanie praw uczniowskich, co ma zapewnić ogólnopolski standard  w tym zakresie. Ale MEN chce też przyznać pewne uprawnienia (i obowiązki) nauczycielom, choć gros z nich i tak od dawna z nich korzysta.

 

Rzecznik praw uczniowskich - potrzeba czy dublowanie przepisów?>>

 

Nauczyciel jako funkcjonariusz publiczny

Wnioskodawca proponuje nadanie nauczycielom, wychowawcom oraz innym pracownikom pedagogicznym statusu funkcjonariuszy publicznych, aby wzmocnić ich ochronę prawną. W tym celu planuje się rozszerzenie katalogu osób uznawanych za funkcjonariuszy publicznych w art. 115 par. 13 Kodeksu karnego poprzez dodanie nowego punktu – pkt 11.

 

Zgodnie z nim funkcjonariuszami publicznymi byliby nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w przedszkolach, szkołach lub placówkach, zarówno publicznych, jak i niepublicznych, działających na podstawie ustawy Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 r. W efekcie tej zmiany osoby te objęte byłyby pełnym zakresem przepisów dotyczących ochrony oraz odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych.

 

Analogiczny przepis mamy od dawna

Zgodnie z art. 63 Karty Nauczyciela, nauczyciel w czasie wykonywania obowiązków służbowych lub w związku z nimi podlega ochronie prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym, zgodnie z przepisami Kodeksu karnego (Dz.U. z 2024 r. poz. 17). Oznacza to, że przestępstwa popełnione na jego szkodę są traktowane surowiej. Ponadto Karta Nauczyciela zobowiązuje organ prowadzący szkołę oraz dyrektora do działania w obronie nauczyciela w przypadku naruszenia jego uprawnień – są oni zobowiązani do aktywnego strzeżenia tych praw. Przepis w tym brzmieniu obowiązuje od 2007 r.

 

Oznacza on, że - choć, co do zasady, zniewaga czy naruszenie nietykalności osobistej ścigane są z oskarżenia prywatnego - nauczyciele są szczególnie chronieni.

 

Naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego (art. 222 par. 1 Kodeksu karnego)

  •     Kara: grzywna, kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 3 lat.
  •     Możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary lub jej odstąpienia, jeśli funkcjonariusz zachował się niewłaściwie (par. 2).

 

Czynna napaść na funkcjonariusza publicznego (art. 223 par. 1)

  •     Jeśli napaść jest dokonana wspólnie i w porozumieniu z inną osobą lub przy użyciu broni palnej, noża, niebezpiecznego przedmiotu lub środka obezwładniającego - kara: pozbawienie wolności od 1 roku do 10 lat.
  •     Jeśli skutkiem napaści jest ciężki uszczerbek na zdrowiu – kara od 2 do 15 lat (par. 2).

 

Publiczne nawoływanie do udostępnienia informacji dotyczących życia prywatnego funkcjonariusza (art. 223a)

  •     Jeśli może to spowodować zagrożenie bezpieczeństwa funkcjonariusza lub osoby dla niego najbliższej.
  •     Kara: pozbawienie wolności do 3 lat.
  •     Dotyczy także byłych funkcjonariuszy, jeśli czyn pozostaje w związku z ich wcześniejszą pracą (par. 2).

 

Udostępnianie informacji dotyczących życia prywatnego funkcjonariusza bez jego zgody (art. 223b)

  •     Kara: pozbawienie wolności od 3 miesięcy do 5 lat (par. 1).
  •     Jeśli dotyczy byłego funkcjonariusza, ale w związku z jego wcześniejszymi obowiązkami – ta sama kara (par. 2).
  •     Jeśli informacja jest publicznie rozpowszechniona – kara od 6 miesięcy do 8 lat (par. 3).

 

Wywieranie wpływu na czynności urzędowe funkcjonariusza publicznego (art. 224)

  •     Stosowanie przemocy lub groźby bezprawnej w celu wpłynięcia na czynności urzędowe organów administracyjnych lub samorządowych.
  •     Kara: pozbawienie wolności do 3 lat (par. 1).
  •     Wymuszanie podjęcia lub zaniechania czynności służbowej przez funkcjonariusza publicznego – ta sama kara (par. 2).
  •     Jeśli skutkiem takiego przestępstwa jest ciężki lub średni uszczerbek na zdrowiu – kara od 3 miesięcy do 5 lat (par. 3).

 

Co więcej, część sądów uznaje, że nauczyciel jest funkcjonariuszem publicznym, ponieważ pełni funkcję związaną z uprawnieniami i obowiązkami w zakresie realizacji zadań o znaczeniu publicznym, a zadaniem takim jest m.in. realizowanie konstytucyjnego prawa do wykształcenia w ramach pracy wykonywanej przez nauczycieli szkolnych, co pozwala ich kwalifikować jako osoby pełniące funkcje publiczne.

 

Zmiana głównie dla nauczycieli prywatnych szkół

Na dookreśleniu definicji i przeniesieniu jej do Prawa oświatowego skorzystają zatem głównie nauczyciele szkół prywatnych, którzy nie są zatrudnieni na zasadach określonych w Karcie nauczyciela.

Obecnie bowiem, jak wyjaśnia Krzysztof Gawroński, specjalista od prawa oświatowego, ochroną objęte są osoby kształcące w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz placówkach doskonalenia nauczycieli działających na podstawie Prawa oświatowego, okręgowych ośrodkach wychowawczych, zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich działających na podstawie ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich oraz publicznych kolegiach pracowników służb społecznych.

 


- Zapis zawarty w art. 63 ust. 1 jednoznacznie stanowi, że ochrona ta przyznana została nauczycielowi jedynie „podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych” – i to na zasadach określonych w Kodeksie karnym. Wyrażenie „podczas” określające okoliczność czynu występowało już w odpowiednich przepisach Kodeksu karnego z 1969 r. Zakresu znaczeniowego ww. pojęcia nie ogranicza się przy tym do „godzin urzędowania, lecz do istoty samych czynności, do tego czy wchodzą one w zakres działania urzędnika, który w charakterze władzy te czynności wykonuje” , tak więc przyjąć należy co do zasady, że „funkcjonariusz przebywając w instytucji, której jest funkcjonariuszem, pełni tam swoje obowiązki służbowe”. Sformułowanie to nie będzie dotyczyć jednak tego rodzaju sytuacji, w których funkcjonariusz publiczny, przebywając w oficjalnym miejscu i w czasie pracy, nie zajmuje się sprawami służbowymi, lecz prywatnymi - tłumaczy ekspert. 

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.