Problem ten wielokrotnie był zgłaszany przez adwokatów i radców prawnych, m.in. w trakcie batalii o zwiększenie stawek za urzędówki. Od czerwca 2024 r. obowiązują przepisy zrównujące stawki za urzędówki z minimalnymi stawkami z wyboru dla adwokatów i radców prawnych, a od stycznia 2025 r. zwiększono o 100 proc. minimalne stawki z wyboru i stawki za urzędówki dla adwokatów i radców reprezentujących klientów w 11 grupach spraw. Chodzi o te z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń społecznych, postępowań dotyczących nieletnich, spraw alimentacyjnych, o nakaz wypłaty wynagrodzenia za pracę do rąk drugiego małżonka, o stwierdzenie nabycia spadku czy o opróżnienie lokalu mieszkalnego. Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało teraz, że zajmuje się też wynagrodzeniem dla kuratorów. - Trwają prace nad projektem rozporządzenia MS zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej - wskazano w odpowiedzi na pytanie Prawo.pl. Z nieoficjalnych informacji wynika, że resort chce, by wynosiły tyle samo co stawki za czynności adwokackie czy radcowskie.
Czytaj: Alimenty, sprawy spadkowe - wyższe stawki dla radców i adwokatów od Sylwestra>>
40 proc. dla kuratora? Niesprawiedliwe
Niedawno sprawa oparła się o Sejm. Adwokat Robert Pogorzelski (Kancelaria Adwokacka Adwokat Robert Pogorzelski) skierował bowiem petycję dotyczącą nowelizacji ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Postulował podjęcie inicjatywy ustawodawczej zmierzającej do uzupełnienia art. 9 pkt. 3 tej ustawy "o wytyczną”, zgodnie z którą: „wynagrodzenie dla kuratora ustanowionego dla strony w sprawie cywilnej wykonującego zawód adwokata lub radcy prawnego nie może być uregulowane w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w wysokości niższej niż wysokość stawek minimalnych za czynności adwokata lub radcy prawnego”.
Propozycje uzasadnił tym, że rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej wprowadziło rozwiązanie, na podstawie którego wynagrodzenie kuratora ustanowionego w sprawie cywilnej nie może (co do zasady) przekraczać 40 proc. stawek minimalnych za czynności adwokatów i radców prawnych. Zaznaczył, że za taką zmianą „nie stały jakiekolwiek względy merytoryczne”, a samo rozwiązanie, jest w sposób oczywisty niesprawiedliwe, albowiem kurator dla strony w sprawie cywilnej oprócz „pracy typowej dla pełnomocnika z urzędu” (reprezentacja strony) wykonuje również „czynności związane z jej poszukiwaniem”.
Już podczas posiedzenia komisji zajmującej się petycją, przedstawiciele MS zapowiedzieli, że pochylą się nad sprawą.
- Zmiana rozporządzenia powinna pójść w kierunku zrównania stawek, które otrzymują kuratorzy z tymi, które otrzymują adwokaci, radcy prawni z urzędu i z wyboru. Obecnie jest to 40 proc., co jest w sposób oczywisty niekonstytucyjne i niesprawiedliwe. Za taką samą pracę, dodatkowo poszukując stronę, kurator otrzymuje mniejsze wynagrodzenie. Oczywiście jest możliwość przyznania kuratorowi 100 proc. stawki za czynności adwokackie, radcowskie, ale jest to tylko możliwość i sądy w praktyce przyznają 40 proc. - mówi Prawo.pl mec. Pogorzelski.
W jego ocenie potrzeba jest rozwiązania kwestii VAT. - I znowu część sądów VAT dolicza (do wynagrodzenia dla kuratora), bo taką ma praktykę, inne nie, bo nie jest to w rozporządzeniu uregulowane - mówi. - Powtórzę, kurator wykonuje tę samą pracę, co pełnomocnik i dodatkowo poszukuje strony, więc powinien dostawać za to stawki jak za czynności adwokackie - wskazuje.
Choć praktyka w tym zakresie nie jest jednolita, Sąd Najwyższy stał na stanowisku, że jeżeli kuratorem takim jest adwokat, radca, jego wynagrodzenie podlega podwyższeniu o należny podatek od towarów i usług (uchwała Izby Cywilnej Sądu Najwyższego ze stycznia 2022 r.).
Czytaj: Urzędówki na nowych zasadach sąd może podwyższyć sześciokrotnie>>
Sprawdź w LEX: Wynagrodzenie za czynności kuratora dla małoletniego w sprawach karnych (zagadnienia wybrane) > >
Co z nakładem pracy?
Adwokat Filip Tohl, członek Stowarzyszenia Adwokackiego "Defensor Iuris" (Kancelaria Adwokacka Adwokat Filip Tohl), zwraca uwagę też na inne kwestie, które powinny znaleźć się w zmienianym rozporządzeniu. - Pytanie, jak zostanie uregulowana kwestia nakładu pracy. Przypomnę, że przy zwiększonym nakładzie pracy pełnomocnika (adwokata, radcy prawnego) sąd może przyznać i do 600 proc. stawki. I tak to powinno zostać uregulowane w przypadku kuratora. Praca kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu, powiedzmy wprost, nie różni się od pracy pełnomocnika, sprowadza się do reprezentowania stanowiska procesowego danej osoby. A osoba nieznana zazwyczaj nie chce być znaleziona, nie podejmuje kontaktu i ma pełnomocnika mówiąc kolokwialnie "za darmo" - dodaje. Przy czym, jak zaznacza, koszty pracy kuratora rozliczane są jak koszty procesu, czyli ponosi je strona przegrana.
Mecenas przyznaje, że niskie stawki dla kuratorów powodują, że nie ma chętnych do pełnienia tej funkcji. - Co więcej, nie ma możliwości zobligowania adwokata, radcy do tego, by pełnił taką funkcję. To zresztą wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego. Nawet jeśli sąd go wyznaczy, to może odmówić wykonywania tej funkcji. A to się z kolei przekłada na to, że jest mniej chętnych i oczywiście na jakość wykonywanej przez nich pracy - wskazuje.
Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego takim kuratorem ma być w szczególności osoba, która posiada wykształcenie prawnicze, tj. adwokat, radca prawny, asystent sędziego.
Czytaj również w LEX: Kurator dla osoby nieznanej z miejsca pobytu w postępowaniu cywilnym - wybrane zagadnienia > >
Cena promocyjna: 215.1 zł
|Cena regularna: 239 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 172.08 zł
Stawki dla adwokatów i radców dalekie od ideału
Mecenas Tohl dopytywany co jeszcze powinno się zmienić w zakresie stawek dla radców prawnych i adwokatów, podkreśla, że takim priorytetem jest mechanizm etapowego wynagrodzenia. - Powinny zostać wprowadzone zaliczki na wynagrodzenia, na co zresztą zwrócił uwagę Trybunał Konstytucyjny (orzeczenie z 5 listopada 2024 r. - nieopublikowane). Nie może być tak, że adwokat, radca czeka na wynagrodzenie za wykonaną pracę latami. I kolejna kwestia, jeśli jest możliwość zwielokrotnienia wynagrodzenia w związku z nakładem pracy, to taki przepis powinien być stosowany w praktyce, a tak niestety nie jest. Sądy rzadko widzą podstawy do podwyższenia, z automatu przyznają 100 proc. - podsumowuje.
Nasz rozmówca zwraca uwagę na jeszcze jeden przepis. - Mamy par. 16 rozporządzenia w sprawie stawek minimalnych za czynności adwokackie z wyboru, zgodnie z którym klient może otrzymać zwrot całości poniesionego wynagrodzenia na adwokata - tak samo jest w przypadku radców. To jest nieskuteczne. Nie spotkałem się z sytuacją, by klient otrzymał 100 proc. zwrotu tego, co zapłacił adwokatowi, a to powinno być normą. Przykładowo mamy emeryta, który walczy z ZUS-em. Za sprawę zapłaci 2-3 tys. zł. Nawet jeśli wygra, otrzyma 180 zł od przeciwnika. Nawet zastosowanie 6-krotności nie zrówna tego, co zapłacił - podsumowuje.
Sprawdź w LEX: Kurator procesowy dla małoletniego pokrzywdzonego w procesie karnym na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego > >
MS porządkuje stawki dla doradców podatkowych
Ministerstwo Sprawiedliwości zaproponowało również uporządkowanie stawek dla doradców podatkowych. Do opiniowania trafił kilka dni temu projekt rozporządzenia w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez doradcę podatkowego ustanowionego z urzędu.
Jego celem jest zrównanie stawek wynagrodzenia doradców z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ze stawkami doradcy podatkowego ustanowionego z wyboru. W uzasadnieniu jest z kolei powołanie się na orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 20 grudnia 2022 r. (SK 78/21) oraz z 20 kwietnia 2023 r. (SK 53/22), w których TK wykluczył możliwość różnicowania wysokości stawek wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego ze względu na fakt, czy ustanowione jest ono z urzędu, czy z wyboru.
- Orzeczenia te dotyczą wprawdzie zawodów adwokata i radcy prawnego, ale przedstawioną w nich ocenę konstytucyjności zróżnicowania stawek wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego udzielonego z urzędu i z wyboru należy odnieść również do zawodu doradcy podatkowego. Przemawia za tym tożsamość procesowej roli adwokatów, radców prawnych i doradców podatkowych w postępowaniach sądowoadministracyjnych - wskazano w uzasadnieniu.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
