Kontrowersyjny przepis wprowadziła nowelizacja procedury cywilnej z lipca 2023 r.  Zgodnie z nią zasadą stała się możliwość przeprowadzenia dowodu na odległość w ramach posiedzenia zdalnego, jeżeli charakter dowodu się temu nie sprzeciwia. Aby przeprowadzić taki dowód, sąd musi wydać stosowne postanowienie (art. 235 par. 2 k.p.c.). Co więcej strona już na etapie wniosku dowodowego może wskazać, że domaga się przeprowadzenia dowodu w ramach posiedzenia zdalnego (art. 235[1] k.p.c.). Z kolei w myśl art. 263[1] k.p.c. strona może sprzeciwić się przesłuchaniu świadka poza salą sądową w ramach posiedzenia zdalnego, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia uzyskania informacji o zamiarze przeprowadzenia dowodu w taki sposób. W razie skutecznego wniesienia sprzeciwu sąd wzywa świadka do osobistego stawiennictwa na sali sądowej.

Czytaj: Więcej czasu na apelację i zażalenie - znamy pierwsze zmiany w k.p.c.>>

Pisemne zeznania świadków uprzywilejowane, strona sprzeciwu nie zgłosi>>

Świadek chce być przesłuchany zdalnie? Strona będzie mogła się sprzeciwić >>

Zobacz w LEX: Złożenie przez świadka zeznań na piśmie - procedura krok po kroku >

Narzędzie do obstrukcji procesowej? Sędziowie alarmowali

Sędziowie od początku alarmowali, że możliwość sprzeciwu będzie narzędziem obstrukcji procesowej. Zwracała na to uwagę w rozmowie z Prawo.pl m.in. sędzia Olimpia Barańska-Małuszek z Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim.

- W mojej ocenie, z jednej strony takie narzędzie może powodować opóźnienia w przesłuchaniu, strona może bowiem torpedować przesłuchanie świadka. Po drugie, to świadek powinien mieć wybór, czy będzie uczestniczyć w rozprawie zdalnie, gdy np. pracuje za granicą, jest chory, niepełnosprawny, czy też stacjonarnie - to on powinien mieć wybór. Zresztą przesłuchanie świadka zdalnie czy stacjonarnie nie różni się zbytnio. Zastrzeżenia można mieć do przesłuchania świadków na piśmie, uważam je za najsłabszą formę przeprowadzenia dowodu, a sprzeciw co do tej formy stronom nie przysługuje. Sprawę komplikuje art. 151 par. 5 k.p.c., z którego wynika, że świadek może zgłosić wniosek o przesłuchanie zdalnie, zatem, jeśli strona się temu sprzeciwi, dojdzie do konfliktu interesów - między świadkiem a stroną, która bez podstawy faktycznej może storpedować takie przesłuchania. W mojej ocenie będzie to prowadzić też do opóźnień w postępowaniach i przyjmowania różnych, odmiennych praktyk przez sędziów w całej Polsce - mówiła sędzia.

W podobnym tonie wypowiadali się pełnomocnicy. Dr hab. Andrzej Olaś z Zakładu Postępowania Cywilnego UJ, adwokat, wskazywał, że możliwość sprzeciwu na zdalne przesłuchanie świadka jest rozwiązaniem nie tylko wadliwym, ale i rażąco niespójnym w zestawieniu z przepisem art. 271[1] k.p.c., normującym dowód z pisemnych zeznań świadków.
- Na mocy odesłania do art. 263[1] k.p.c., zamieszczonego w art. 304 k.p.c., przepis ten znajdzie odpowiednie zastosowanie również do dowodu z przesłuchania stron. W świetle ww. przepisów sprzeciw wobec przesłuchania świadka bądź strony poza salą sądową w ramach posiedzenia zdalnego, nie wymaga uzasadnienia i jest dla sądu wiążący. Możliwość zgłoszenia przez stronę w nieskrępowany sposób wiążącego sąd sprzeciwu przeciwko zdalnemu przesłuchaniu świadka bądź strony może prowadzić do nadużyć w ramach nieuczciwych działań o cechach obstrukcji procesowej - oceniał.

 

Sąd sam oceni i sam zdecyduje

Komisja Kodyfikacyjna proponuje więc nowe brzmienie przepisu, zgodnie z którym sąd będzie mógł odstąpić od przesłuchania świadka w ramach posiedzenia zdalnego, jeżeli ze względu na zachowanie świadka lub inne okoliczności poweźmie wątpliwość co do "swobody bądź samodzielności zeznań świadka". Wówczas wezwie go do stawiennictwa na sali sądowej.

- Automatyzm przewidziany w obecnym art. 263[1] k.p.c. pozbawia sąd samodzielnej kompetencji do oceny zasadności zgłoszonego sprzeciwu. Oznacza to, że sama strona decyduje o tym, w jakiej formie świadek zostanie przesłuchany. Taki sposób uregulowania tej kwestii nie jest właściwy. Podkreślić należy, że przesłuchanie świadka poza salą sądową w ramach posiedzenia zdalnego co do zasady pozwala na usprawnienie postępowania i ograniczenie wysokości jego kosztów; realizuje ono również w wyższym stopniu zasadę bezpośredniości, aniżeli zeznanie pisemne. Aktualne rozwiązanie rodzi zatem niebezpieczeństwo przedłużania postępowań i mnożenia ich kosztów przez strony, które mogą zgłaszać sprzeciw w sposób nieograniczony i niepodlegający kontroli sądu - wskazano w uzasadnieniu.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.