Temat pełnienia służby wojskowej przez osoby z niepełnosprawnościami wywołał poseł Waldemar Andzel. W interpelacji do ministra obrony narodowej wskazał, że zarówno ustawa z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, jak i akty wykonawcze do ustawy przewidują możliwość dobrowolnego pełnienia służby wojskowej przez osoby z niepełnosprawnościami. Wskazuje, że wśród nowych rozwiązań dopuszczono do służby w wybranych specjalnościach, grupach osobowych, osoby z niepełnosprawnością np. na stanowiskach związanych z cyberbezpieczeństwem. Ustawodawca uznał, że osoby z niepełnosprawnościami mogą posiadać kompetencje o kluczowym znaczeniu dla funkcjonowania Sił Zbrojnych, m.in. w zakresie informatyki, cyberbezpieczeństwa lub nowych technologii. Ochotnicy spełniający te kryteria mogliby służyć m.in. w Wojskach Obrony Cyberprzestrzeni.

Sukces jednostki 9900

Poseł chciał się dowiedzieć, jak wygląda możliwość dopuszczenia do służby wojskowej osób ze spektrum autyzmu. Powołał się na przykład izraelskiej armia, a konkretnie jednostki 9900, która zatrudnia osoby ze spektrum autyzmu do analizy satelitarnych zdjęć wywiadowczych oraz zdjęć wywiadowczych z dronów.

- Powodem może być to, że osoby nieneurotypowe potrafią analizować wiele pozornie podobnych obrazów i wychwytywać bardzo niewielkie różnice, które są źródłem ważnych danych wywiadowczych. Sukces jednostki 9900 otworzył drzwi wielu Izraelczykom z diagnozą autyzmu. Pod koniec 2022 r. w całej armii izraelskiej pracowało ich już 500, nie tylko przy analizie zdjęć satelitarnych, ale również w cyberbezpieczeństwie – wskazywał Waldemar Andzel w interpelacji.

Poseł był też ciekawy m.in. czy w planach Ministerstwa Obrony Narodowej jest utworzenie programu, na wzór izraelskiego programu Sił Obronnych Izraela, angażującego żołnierzy ze spektrum autyzmu w działania z pogranicza wojny informacyjnej, białego wywiadu czy analizy danych wojskowych.

Przeczytaj także: Osoba z poważną niepełnosprawnością nie będzie już musiała osobiście stawać na komisji wojskowej

Kategoria Z/0 dla służby zawodowej

W odpowiedzi na interpelację (8129) Paweł Bejda, wiceminister obrony narodowej, informuje, że w Siłach Zbrojnych RP funkcjonują rozwiązania prawne pozwalające na pełnienie służby wojskowej przez osoby z niepełnosprawnościami. W art. 190 ust. 10 ustawy o obronie Ojczyzny w odniesieniu do żołnierzy pełniących zawodową służbę wojskową ustanowiono kategorię zdrowia Z/O – zdolny do zawodowej służby wojskowej z ograniczeniami, co oznacza ograniczoną zdolność do dalszego pełnienia zawodowej służby wojskowej w poszczególnych rodzajach wojsk oraz na określonych stanowiskach służbowych.

Także w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z 13 czerwca 2022 r. w sprawie korpusów osobowych, grup osobowych i specjalności wojskowych ustanowiono specjalność wojskową 99Z10, z przeznaczeniem dla osób z niepełnosprawnością. Przesłanką powyższego rozwiązania było stworzenie warunków do pozyskania do pełnienia czynnej służby wojskowej kandydatów także spośród osób legitymujących się określoną niepełnosprawnością, o unikalnej wiedzy, doświadczeniu zawodowym i zdolnościach istotnych dla funkcjonowania Sił Zbrojnych RP, m.in. w obszarze IT, cyberbezpieczeństwa, kryptografii, systemów informatycznych czy bezpieczeństwa informacji.

Przeczytaj także:  WSA: Żołnierz musi być w ciągłej gotowości, a nie wiecznie chory

Nie bez znaczenia dostęp do broni

Wiceminister wskazuje jednak, że spektrum autyzmu, jako problem zdrowotny, nie znajduje swojego ściśle określonego odpowiednika w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z 25 marca 2024 r. w sprawie orzekania o zdolności do służby wojskowej i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach oraz nie posiada jednoznacznie określonej kwalifikacji orzeczniczej. Osoby ze spektrum autyzmu, w zależności od nasilenia objawów, mogą być kwalifikowane do kategorii zdolności do służby wojskowej A, D lub E.

- Na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów, osoby w spektrum autyzmu, wysoko funkcjonujące i dobrze zaadaptowane społecznie, nie muszą być automatycznie dyskwalifikowane jako potencjalni kandydaci do pełnienia czynnej służby wojskowej (na przykład w formacjach wojsk obrony terytorialnej), jednakże nie mogą one pełnić zawodowej służby wojskowej – odpowiada wiceminister Paweł Bejda.

Uzasadnia, że takie osoby szczególnie są podatne na wszelkie czynniki destabilizujące równowagę psychiczną, zarówno o charakterze sensorycznym (np. głośne dźwięki, zapachy), jak i werbalnym (np. negatywny komentarz, wywieranie presji). To może powodować, że korzystne cechy osoby w spektrum autyzmu nie będą mogły się objawić i zostać wykorzystane.

 

W mundurze przede wszystkim weterani

MON wskazuje, że służba wojskowa jest związana z ekspozycją na ponadprzeciętne obciążenia fizyczne i psychiczne, nienormowany czas pracy, w tym także w porze nocnej, stres, presję czasu, pracę w warunkach uciążliwych dla zdrowia, pracę w zespole o zhierarchizowanej strukturze, konieczność utrzymania wysokiego poziomu sprawności fizycznej. Nie bez znaczenia jest fakt dostępu do broni.

- Wymienione warunki i właściwości służby wojskowej są niemal typowymi okolicznościami, w których można spodziewać się dysfunkcyjnej postawy osoby w spektrum autyzmu. Jeśli osoby z orzeczoną niepełnosprawnością pragną swoją przyszłość zawodową związać z Siłami Zbrojnymi RP, to należy pamiętać, że istnieje możliwość ubiegania się o zatrudnienie w Siłach Zbrojnych RP w charakterze cywilnego pracownika resortu obrony narodowej - wskazuje wiceminister.

Zgodnie z informacją otrzymaną z Polskiego Przedstawicielstwa Wojskowego przy NATO w Sojuszu nie ma dokumentu regulującego zagadnienia dotyczące pełnienia służby wojskowej przez osoby z niepełnosprawnościami.

Resort informuje, że obecnie w Siłach Zbrojnych RP w etatach jednostek wojskowych zostało wyodrębnionych 51 stanowisk służbowych z kategorią zdrowia Z/O, na których zawodową służbę wojskową kontynuują żołnierze z określonymi uszczerbkami w stanie zdrowia, nabytymi głównie podczas pełnienia misji wojskowych i realizacji zadań poza granicami i w kraju.