Po pierwsze, tryb wyborczy gwarantuje rozpatrzenie wniosku w terminie 24 godzin przez sąd pierwszej instancji - sąd okręgowy. Na postanowienie sądu okręgowego przysługuje w ciągu 24 godzin zażalenie do sądu apelacyjnego, który rozpoznaje je w ciągu 24 godzin. Od postanowienia sądu apelacyjnego nie przysługuje skarga kasacyjna i podlega ono natychmiastowemu wykonaniu. Po drugie, tryb wyborczy ma zastosowanie tylko w czasie kampanii wyborczej. Ustanowiony został w celu zagwarantowania wolności wyborów, ochrony kandydatów, jak również obywateli przed rozpowszechnianiem informacji nieprawdziwych.
Po trzecie, roszczenia w trybie wyborczym można formułować wobec treści nieprawdziwych, tj. takich, które da się ocenić wedle kryterium prawdy i fałszu. Po czwarte, tryb ten ma zastosowanie tylko wobec określonych treści, tj. materiałów wyborczych lub treści prezentowanych w ramach wypowiedzi i innych form prowadzenia agitacji wyborczej. Po piąte, podmiotem dochodzącym ochrony w trybie wyborczym, czyli legitymowanym czynnie może być tylko kandydat lub pełnomocnik wyborczy zainteresowanego komitetu wyborczego podczas gdy podmiotem, wobec którego można dochodzić roszczeń jest każdy, kto prowadzi agitację wyborczą.
Czytaj artykuł w LEX: Skubisz-Kępka Katarzyna, Roszczenia w trybie wyborczym (zagadnienia wybrane)>
Kiedy stosuje się tryb wyborczy?
Zgodnie z art. 104 kodeksu wyborczego kampania wyborcza rozpoczyna się z dniem ogłoszenia aktu właściwego organu o zarządzeniu wyborów i ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem głosowania. Tryb wyborczy ma zastosowanie przy rozpowszechnianiu materiałów wyborczych i wypowiedzi oraz innych form agitacji wyborczej.
Agitacją wyborczą, zgodnie z art. 105 kodeksu wyborczego, jest publiczne nakłanianie lub zachęcanie do głosowania w określony sposób, w tym w szczególności do głosowania na kandydata określonego komitetu wyborczego. Natomiast zgodnie z art. 109 kodeksu wyborczego materiałem wyborczym jest każdy pochodzący od komitetu wyborczego upubliczniony i utrwalony przekaz informacji mający związek z zarządzonymi wyborami.
Powyższe tylko pozornie uściśla nam moment, w którym można mówić o rozpoczęciu agitacji wyborczej. O ile bowiem definicja agitacji wyborczej za szczególny jej przykład podaje nakłanianie lub zachęcanie do głosowania na kandydata określonego komitetu, to w dyspozycji ogólnej wiąże agitację z zachęcaniem lub nakłanianiem do głosowania w określony sposób. Sama konstrukcja tego przepisu prowadzi do wniosku, że o ile każde nakłanianie lub zachęcanie do głosowania na kandydata określonego komitetu wyborczego zmierza do spowodowania głosowania w określony sposób, to nie każde zachęcanie lub nakłanianie do głosowania w określony sposób musi zmierzać do spowodowania głosowania na określonego kandydata.
Czytaj także artykuł w LEX: Kowalski Patryk, "Test agitacyjności" informacji rozpowszechnianych podczas kampanii wyborczych. Uwagi na tle orzecznictwa sądów powszechnych>
W rzeczywistości można próbować bronić tezy, że agitację wyborczą można prowadzić od momentu ogłoszenia aktu właściwego organu o zarządzeniu wyborów, czyli wraz z rozpoczęciem kampanii wyborczej, a nie z momentem rejestracji określonych komitetów wyborczych. Powyższe wynika z faktu, że agitację wyborczą może prowadzić oprócz komitetu każdy wyborca, o czym stanowi art. 106 kodeksu wyborczego w brzmieniu: Agitację wyborczą może prowadzić każdy komitet wyborczy i każdy wyborca, w tym zbierać podpisy popierające zgłoszenia kandydatów po uzyskaniu pisemnej zgody pełnomocnika wyborczego.
Wniosku jak wyżej wydaje się nie niweczyć brzmienie art. 105 par. 2 kodeksu wyborczego, zgodnie z którym agitację wyborczą można prowadzić od dnia przyjęcia przez właściwy organ zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego na zasadach, w formach i w miejscach, określonych przepisami kodeksu. Przepis ten stanowi bowiem o dacie, od której można prowadzić agitację wyborczą, niemniej – w mojej ocenie nie przemienia jej definicji. W rzeczywistości, „przedwczesna” agitacja wyborcza, tj. prowadzona przed datą rejestracji komitetu ale w trakcie trwania kampanii wyborczej może stanowić przedmiot postępowania w trybie wyborczym.
Może być tak w szczególności, gdy mamy do czynienia z agitacją negatywną, tj. zniechęcającą do głosowania na określonego kandydata, albo nakłaniającą lub zachęcającą do głosowania w określony sposób, np. tylko na kandydatów z danej opcji politycznej.
Czytaj także w LEX: Zięba-Załucka Halina, Wizerunek polityka a kampania wyborcza>
Agitacja wyborcza przed rejestracją komitetu ?
Pytaniem jest, czy możliwa jest kontrola rozpowszechniania nieprawdziwych informacji w trakcie kampanii wyborczej w trybie wyborczym:
- w sytuacji gdy akt rozpowszechnienia nastąpił przed rejestracją danego komitetu wyborczego;
- tylko względem tych informacji, które są ukierunkowane w stronę komitetu/kandydata lub względem których komitet/kandydat wykaże indywidualny interes w wystąpieniu z wnioskiem zawierającym konkretne żądanie.
Odpowiedź w tej kwestii nie jest dla mnie jednoznaczna. Z treści art. 111 kodeksu wyborczego wynika bowiem, że z wnioskiem może wystąpić kandydat lub pełnomocnik wyborczy zainteresowanego komitetu. Skłaniam się do wniosku, że niewłaściwym byłby taki kierunek interpretacji, który uniemożliwiałby kontrolę nieprawdziwych treści rozpowszechnianych w czasie kampanii wyborczej, ale przed rejestracja danego komitetu wyborczego. W mojej ocenie pozostaje to w kontrze do ogólnego celu wprowadzenia trybu wyborczego, który ma chronić nie tylko określonych kandydatów, ale również wolność wyborów i prawo wyborców do podejmowania decyzji wyborczych na podstawie prawdziwych treści.
Druga kwestia, podobnie problematyczna i powiązana częściowo z pierwszą dotyka zagadnienia, czy przedmiotem wniosku może być treść, która wypowiadana jest w ramach agitacji wyborczej, ale niekoniecznie wymierzona jest w kandydata, który występuje z wnioskiem do sadu. Koncepcja, która dozwalałaby na podejmowanie takich inicjatyw opierałaby się na założeniu, że zawężony krąg podmiotów legitymowanych czynnie do złożenia takiego wniosku pierwszorzędnie ma związek z techniczną możliwością szybkiego ich rozpatrzenia.
W idealnym bowiem założeniu czas kampanii wyborczej jest czasem wzmożonej kontroli i reakcji na rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji i teoretycznie każdy powinien mieć prawo do inicjowania kontroli takich działań, co ze względów technicznych i postulatu błyskawicznych decyzji sądowych jest niemożliwe.
Czytaj także pytanie w LEX: Czy samodzielne usunięcie przez właściciela nieruchomości plakatu wyborczego podlega odpowiedzialności karnej?>
Powyższego spojrzenia na krąg legitymowanych podmiotów nie zmienia również fakt, że przedmiotem żądania z wniosku w trybie wyborczym może być również nakazanie publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszające dobra osobiste lub przeproszenia osoby, której dobra osobiste zostały naruszone. Postępowanie w trybie wyborczym nie jest bowiem szczególnym trybem postępowaniem o ochronę dóbr osobistych, a kluczowym przedmiotem ochrony jest prawdziwość prezentowanych publicznie informacji.
Przeczytaj także: Jak sprawdzić swoje dane w Centralnym Rejestrze Wyborców
Tryb wyborczy to kontrola treści nieprawdziwych
W trybie wyborczym kontroli podlegają te informacje, które można zweryfikować w kategoriach prawda/fałsz. W rzeczywistości poza kognicją tego trybu są wypowiedzi ocenne, stanowiące opinie, chociażby formułowane były w sposób wulgarny i nieprzyzwoity. Takie wypowiedzi formułowane samodzielnie, tj. wtedy gdy nie opierają się dodatkowo na prezentowanych nieprawdziwych informacjach, nie stanowią agitacji wyborczej, którą można oceniać w kategoriach prawdy i fałszu.
Reasumując, powodzenie i skuteczność wniosków wyborczych zależy od zbadania, czy mamy do czynienia z nieprawdziwą informacja, gdzie znajduje się taka nieprawdziwa informacja, kto ją rozpowszechnił i w jakim czasie i kontekście to nastąpiło. Brak spełnienia kryteriów dla zastosowania trybu wyborczego może doprowadzić do przegrania w trybie wyborczym. Tryb wyborczy nie wyklucza bowiem korzystania z innych form ochrony, przewidzianych prawem cywilnym czy karnym.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Rakowska-Trela Anna, Oznaczenia terenów i budynków objętych zakazem prowadzenia agitacji wyborczej>
Cena promocyjna: 62.1 zł
|Cena regularna: 69 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 49.68 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
