Dodatek emerytalny OSP wciąż opodatkowany

Podatek pobierany przez państwo od dodatku emerytalnego dla strażaków ochotniczych straży pożarnych prawdopodobnie nie pokrywa kosztów sporządzenia i wysłania strażakom PIT-11 przez Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA. Pomimo to jest on pobierany wbrew pierwotnym założeniom ustawodawcy. Nie zmienia tego nowelizacja przepisów o dodatku wprowadzona z dniem 1 stycznia 2025 r. Dodatkowo MSWiA pracuje obecnie nad nowym dodatkiem mieszkaniowym dla funkcjonariuszy służb mundurowych, który ma być zwolniony z podatku.

Dodatek emerytalny dla strażaków OSP ugruntował się pośród świadczeń należnych dla członków tej formacji. Świadczenie ratownicze według publicznie ogłaszanych informacji otrzymuje więcej strażaków niż wstępne szacunki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 2022 r. Pomimo że w uzasadnieniu do projektu ustawy o OSP, która wprowadzała dodatek emerytalny, zakładano, że „z kwoty świadczenia nie będzie odprowadzany podatek ani składki na ubezpieczenia społeczne”, obecnie strażacy muszą płacić podatek od otrzymywanego dodatku. Wpływ do budżetu państwa z tego tytułu jest znikomy, a pomimo to nie słychać o żadnych pomysłach zmiany tej sytuacji.

Przeczytaj także: Od 1 marca wzrosło świadczenie ratownicze dla strażaków ochotników

Nieprecyzyjna nowelizacja

Nowelizacja dodatku emerytalnego została wprowadzona ustawą o ochronie ludności i obronie cywilnej z 5 grudnia 2024 r.  Jest to druga zasadnicza nowelizacja tych przepisów od czasu ich wejścia w życie 1 stycznia 2022 r. Niestety nowelizacja wpisuje się w dotychczasowe praktyki legislacyjne polegające na niezbyt dokładnym poprawianiu, porządkowaniu istniejących przepisów. Zmiana przepisów jest nieprecyzyjna, może powodować rozbieżności w praktyce ich stosowania i wymaga poprawki ze strony ustawodawcy.

W świetle nowego stanu prawnego świadczenie ratownicze obecnie otrzymuje strażak OSP. Dotychczas świadczenie otrzymywał wyłącznie strażak ratownik OSP. Ma to istotne znaczenie, ponieważ aby stać się strażakiem ratownikiem OSP należy spełnić kryteria wskazane art. 8 pkt 1-5 ustawy o OSP, m.in. posiadać aktualne badania lekarskie i szkolenia.

Jednym z podstawowych warunków otrzymania dodatku jest posiadaniem odpowiedniego stażu udziału w działaniach ratowniczych, akcjach ratowniczych, szkoleniach lub ćwiczeniach, który trzeba udokumentować różnymi środkami dowodowymi. Tym środkiem dowodowym jest np. opinia wójta o wiarygodności oświadczeń świadków. Pomimo że pierwotne potwierdzenie wójta zamieniono na opinię podczas nowelizacji w 2023 r., to do dzisiaj nie zmieniono wadliwie sformułowanego art. 17 ust. 1 pkt 2 ustawy o OSP, który wciąż wymaga weryfikacji „potwierdzenia wójta”, które już obecnie nie funkcjonuje w praktyce.

Raz strażak OSP, raz strażak ratownik OSP

Nowelizacja nie doprecyzowuje kwestii ewidencjonowania przez komendantów powiatowych (miejskich) Państwowej Straży Pożarnej danych o udziale strażaków OSP w  działaniach ratowniczych, akcjach ratowniczych, szkoleniach lub ćwiczeniach. W art. 16 ust. 5 ustawy o OSP uznano, że ewidencja może być prowadzona z wykorzystaniem Systemu Wspomagania Decyzji PSP. O ile organom PSP z racji dysponowania zastępów OSP do działań i akcji łatwiej jest zidentyfikować i zewidencjonować udział strażaka w działaniach i akcjach to o wiele trudniej zewidencjonować udział w szkoleniach i ćwiczeniach. Strażacy OSP mogą bowiem brać udział w szkoleniach bez wiedzy PSP. Art. 16 ust. 5 ustawy o OSP mówi tylko o „możliwości” wykorzystania SWD PSP do ewidencjonowania, a nie o „obowiązku”. Przepisy nie wskazują, w jaki sposób komendant powiatowy (miejski) PSP ma pozyskiwać i ewidencjonować dane o udziale strażaków OSP w szkoleniach i ćwiczeniach, jeżeli nie skorzysta z SWD PSP lub jeżeli system ten nie daje możliwości prowadzenia takiej ewidencji.

O ile w art. 16 ustawy o OSP zamieniono pojęcie „strażaka ratownika OSP” na pojęcie „strażaka OSP”, aby także tej drugiej kategorii osób umożliwić przyznanie dodatku emerytalnego, to już w art. 17 ust. 1 oraz ust. 10a pkt 1 nie dokonano takiej zmiany, tworząc wątpliwości interpretacyjne. Potwierdza to dotychczasowe obserwacje wprowadzanych nowelizacji, że są one tworzone „na przysłowiowym kolanie”, pośpiesznie bez całościowej analizy systemu przepisów, które przecież mają tworzyć spójną całość.

Pomimo że na konieczność stosowania kodeksu postępowania administracyjnego w procedurze przyznawania dodatku emerytalnego wskazano w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 7 marca 2023 r. (III SA/Łd 861/22) oraz w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z 7 marca 2023 r.,(II SA/Ke 99/23), to nie doprecyzowano art. 17 ust. 9 ustawy o OSP, który mógłby sugerować, że kodeks postępowania administracyjnego należałoby stosować tylko i wyłącznie do odwołania się od decyzji w zakresie dodatku emerytalnego.

Dodatkowo ustawodawca, dopuszczając możliwość otrzymywania dodatku emerytalnego za udział w szkoleniach i ćwiczeniach, nie postarał się o sformułowanie definicji legalnej tych pojęć, pomimo że definicja legalna działania ratowniczego i akcji ratowniczej jest zawarta w przepisach strażackich. Brak tych definicji legalnych na pewno przyczyni się do kwalifikowania rozmaitych aktywności strażaków OSP pod pojęcie „szkolenia i ćwiczenia” co może prowadzić do nadużyć w wypłacie tego świadczenia, podobnie jak to było zauważalne w chwili kiedy wchodziła w życie ustawa o OSP. Te same problemy interpretacyjne pojawiały się w przeszłości przez wiele lat w odniesieniu do wypłaty ekwiwalentu za udział w działaniach ratowniczych.

Niezrealizowane założenia

W uzasadnieniu do projektu ustawy o OSP wskazano: „Umocnieniu pozycji ochotniczych straży pożarnych mają służyć proponowane w projekcie ustawy rozwiązania zakładające, że: „strażakowi ratownikowi ochotniczej straży pożarnej będzie przysługiwać świadczenie ratownicze z tytułu wysługi w jednostkach ratowniczo-gaśniczych ochotniczych straży pożarnych (z kwoty świadczenia nie będzie odprowadzany podatek ani składki na ubezpieczenia społeczne)” (str. 6-7 uzasadnienia - druk sejmowy nr 1765/2021 r.).

Pomimo takich założeń z 2022 r. obecnie należy płacić podatek od otrzymywanego dodatku emerytalnego. Dodatek nie jest zwolniony z podatku tak jak np. zwolniony jest ekwiwalent za udział w działaniach ratowniczych (art. 21 ust. 1 pkt 44 ustawy PIT) (stanowisko Ministerstwa Finansów z dnia 30 marca 2023 r.).

Aby opłacić podatek od dodatku, najpierw ZER MSWiA musi wysłać do strażaków dokument PIT -11, w którym wylicza przychód z tytułu dodatku oraz należny podatek, które się później wpisuje dorocznego rozliczenia podatkowego.

Obecnie kwota dodatku po marcowej waloryzacji wynosi brutto 273 zł zgodnie z Komunikatem Prezesa ZUS z 18 lutego 2025 r. w sprawie kwoty świadczenia ratowniczego. Przyjmując najprostszy i powierzchowny sposób wyliczenia tj., że strażak objęty byłby stawką podatkową 12 proc., to miesięczna kwota podatku wynosiłaby 32 zł 76 gr. Biorąc pod uwagę, że dodatek wypłacany jest co miesiąc, czyli 12 razy do roku, roczna kwota dodatku to 3276 zł, a roczny podatek to 392 zł 04 gr. Można z dużą pewnością przyjąć, że kwota 392 zł 04 gr nie pokrywa kosztów biurokratycznych ewidencjonowania, pobierania itd. tej kwoty podatku od jednego strażaka, biorąc także pod uwagę, że ZER MSWiA musi sporządzić i wysłać do każdego strażaka PIT-11.

W okresie powodzi na Dolnym Śląsku w zeszłym roku państwo zdecydowało się wprowadzać preferencje m.in. podatkowe dla przedsiębiorców zatrudniających „terytorialsów”. Nie zdecydowano się jednak na rozwiązanie palącego od lat problemu  rekompensat dla pracodawców za zwolnienie strażaka OSP z pracy do działań ratowniczych.

Obecnie trwają w MSWiA pracę nad tzw. ustawą mieszkaniową, która ma poprawić warunki służby funkcjonariuszy Policji, SG, PSP, ABW, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, SOP. Początkowo nowy dodatek mieszkaniowy był planowany dla funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej oraz Służby Ochrony Państwa. Jednak funkcjonariusze służb specjalnych „upomnieli się o swoje” i nowy dodatek ma także obejmować ich formacje. Szacuje się, że kwota nowego świadczenia od 1 lipca 2025 r. ma wynosić od 900 do 1800 zł miesięcznie dla jednego funkcjonariusza i ma być zwolniona z podatku. Biorąc pod uwagę, że samych policjantów i zawodowych strażaków PSP jest w Polsce razem około 130.000, to koszt dla budżetu państwa będzie nieporównywalnie większy niż obciążenie budżetu państwa z tytułu zwolnienie dodatku emerytalnego strażaków OSP z podatku.  

Obecnie podczas nowelizacji dodatku emerytalnego kolejny raz zapomniano o strażakach ochotnikach i kwestii zwolnienia z podatku dodatku emerytalnego.

Dr Dariusz P. Kała z Kancelarii Prawnej „LexKała”, specjalizuje się w prawie ochrony przeciwpożarowej