Już następnego dnia po śmierci papieża Franciszka prezydent Andrzej Duda ogłosił, że sobota, 26 kwietnia – dzień jego pogrzebu – będzie w Polsce dniem żałoby narodowej. Nie czekając na treść rozporządzenia, wielu organizatorów odwołało zaplanowane na ten dzień imprezy, festiwale i koncerty. Niektóre wydarzenia przesunięto na inne terminy. Ostatecznie w rozporządzeniu o ogłoszeniu żałoby, opublikowanym w Dzienniku Ustaw dopiero w czwartek, 24 kwietnia, nie znalazł się zakaz organizacji imprez.
Czytaj także artykuł w LEX: Radajewski Mateusz, Żałoba narodowa jako instytucja prawna>
Przeczytaj więcej: Prezydent ogłosił żałobę narodową po śmierci papieża Franciszka
Bez zakazu, ale z konsekwencjami
Zgodnie z art. 37 ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, Prezes Rady Ministrów może – z powodu żałoby narodowej – zarządzić, na czas jej trwania, zawieszenie organizowania imprez artystycznych i rozrywkowych. Takie uprawnienie ma także wojewoda, który może wprowadzić zakaz organizowania imprez na terenie województwa lub jego części.
Decyzja prezydenta spotkała się z licznymi głosami krytyki ze strony środowiska artystycznego. Leszek Biolik, były członek zespołu Republika, opublikował w mediach społecznościowych wpis, w którym podkreślił, że odwołanie imprez artystycznych oznacza kolosalne straty finansowe. Dotykają one nie tylko wykonawców, ale również techników, organizatorów, właścicieli klubów i wszystkich, którzy pracują przy wydarzeniach kulturalnych.
Czytaj także pytanie w LEX: Jaka impreza jest imprezą masową artystyczno-rozrywkową?>
– Nie kwestionujemy zasadności wprowadzenia żałoby narodowej, ale domagamy się, by władza państwowa zauważyła skutki tej decyzji, które dotykają przede wszystkim nas, artystów. A sobota jest głównym dniem pracy dla wielu tysięcy osób związanych z kulturą. W najdotkliwszych przypadkach strata jest bezpowrotna, ponieważ niektóre wydarzenia kulturalne nie mogą zostać przełożone – mówi Ryszard Wojciul, przewodniczący Związku Zawodowego Muzyków RP.
Czy możliwe jest odszkodowanie
Pojawiły się nawet głosy, że artyści powinni wystąpić do Skarbu Państwa z roszczeniem o odszkodowanie. Klaudyna Rybak, adwokat w kancelarii Dubois i Wspólnicy wskazuje, że odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa określona jest w art. 417 par. 1 Kodeksu cywilnego. Przepis ten reguluje przesłanki odpowiedzialności deliktowej przy wykonywaniu władzy publicznej. Odpowiedzialność ta powstaje po spełnieniu łącznie następujących przesłanek:
- wyrządzenie szkody,
- bezprawność działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej, , z której wystąpieniem ustawa łączy powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej po stronie określonych podmiotów,
- istnienie adekwatnego związku przyczynowego między szkodą a bezprawnym działaniem lub zaniechaniem.
– Odpowiedzialność Skarbu Państwa w tym przypadku zależy od wykazania niezgodności z prawem działania polegającego na wprowadzeniu jednodniowej żałoby narodowej. Sam fakt wystąpienia szkody po stronie artystów, którzy odwołali koncerty, może okazać się niewystarczający do skutecznego dochodzenia odszkodowania – zaznacza mec. Klaudyna Rybak.
Czytaj poradnik w LEX: Matusiakiewicz Łukasz, Odszkodowania i zadośćuczynienia dla osób fizycznych na przykładach>
Dodaje, że ustawa z 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (art. 11) uprawnia Prezydenta RP do wprowadzenia żałoby narodowej w drodze rozporządzenia.
– Wprowadzenie żałoby narodowej znajduje zatem podstawę prawną, co może oznaczać, że w takich przypadkach nie zostaną spełnione przesłanki do przyznania artystom odszkodowania od Skarbu Państwa – dodaje.
Andrzej Zorski, adwokat, wspólnik kancelarii Pilawska Zorski, zauważa, że odpowiedzialności można by ewentualnie poszukiwać na podstawie art. 417 (2) Kodeksu cywilnego, który mówi, że jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać jej naprawienia. Przepis ten odwołuje się jednak do względów słuszności, czyli ciężkiego położenia materialnego danej osoby.
– Jeżeli ktoś po prostu zarobił mniej, bo jego biznes ucierpiał, to może to nie być wystarczająca przesłanka – zaznacza mec. Zorski.
Podkreśla też, że rozporządzenie o żałobie narodowej nie zawiera bezwzględnego zakazu organizacji wydarzeń, dlatego trudno doszukiwać się winy państwa.
Branża chce systemowej ochrony
– Rząd nieformalnie przerzucił decyzję o odwołaniu wydarzeń na samorządy. Niektóre z nich podejmują takie decyzje. Żałoba narodowa jest jednak decyzją administracyjną, za którą ktoś powinien ponosić odpowiedzialność. Chcemy, aby powstały procedury określające, do kogo możemy składać wniosek, na jakich warunkach i komu może przysługiwać rekompensata – mówi Ryszard Wojciul.
Związek Zawodowy Muzyków RP skierował do premiera Donalda Tuska pismo, w którym domaga się wypracowania rozwiązań systemowych. Podkreśla, że branża muzyczna, w znacznej mierze oparta na pracy projektowej i wydarzeniowej, nie posiada systemowych zabezpieczeń chroniących ją w sytuacjach nagłego wstrzymania działalności.
– Dla wielu naszych członków oznacza to realną stratę finansową – często w wysokości tygodniowych zarobków, a niekiedy nawet wynagrodzenia za miesiące pracy. W związku z tym apelujemy o stworzenie mechanizmów rekompensat dla osób pracujących w sektorze kultury, które zostają pozbawione możliwości pracy na skutek decyzji państwowych, takich jak ogłoszenie żałoby narodowej. Tym bardziej, że skutki takich decyzji nie dotykają innych grup zawodowych – zaznaczają członkowie związku.
Postulat ten popiera Paweł Kamiński, dyrektor Ośrodka Postaw Twórczych Zamek we Wrocławiu, prezes Stowarzyszenia Dyrektorów i Dyrektorek Samorządowych Instytucji Kultury. Wskazuje, że mimo iż przepisy rozporządzenia nie zakazują organizacji wydarzeń kulturalnych i rozrywkowych, to pod wpływem ogłoszenia żałoby wielu odbiorców rezygnuje z udziału w nich.
– Jeśli państwo podejmuje tak nadzwyczajne kroki, to powinno wypracować mechanizmy systemowe rekompensat – podkreśla Kamiński.
Czytaj także artykuł w LEX: Adamczyk Andrzej, Adamczyk Monika, Podstawy prawne domagania się zadośćuczynienia od Skarbu Państwa z tytułu bezprawnego działania lub zaniechania władzy publicznej>
Wątpliwości konstytucyjne
– Rozporządzenie o ogłoszeniu żałoby narodowej niewątpliwie wpływa na opinię publiczną. Choć nie zawiera bezpośredniego zakazu, wywołuje konkretny skutek – wskazuje dr Piotr Pałka, radca prawny, wspólnik kancelarii Derc Pałka. Zgłasza również zastrzeżenia natury konstytucyjnej. Jego zdaniem ustawodawca, tworząc przepisy dotyczące żałoby narodowej, nie uwzględnił ochrony praw twórców i artystów.
– To poważny zarzut z punktu widzenia konstytucyjności. Państwo nie przewidziało mechanizmu zapewniającego odszkodowanie. Mamy tu do czynienia z ograniczeniem wolności wykonywania zawodu, co powinno być równoważone słuszną rekompensatą. Jeśli takiego mechanizmu brak, a pojawia się w innych wypadach np. przy wywłaszczeniu, to istnieje realna wątpliwość konstytucyjna – zaznacza dr Pałka. Jego zdaniem należałoby oczekiwać reakcji ze strony Rzecznika Praw Obywatelskich.
– Żałoba narodowa nie jest nowym zjawiskiem. Problem dotyczy środowiska artystycznego od lat, a mimo to nadal nie został rozwiązany. To paląca kwestia wymagająca pilnych regulacji – dodaje.
Z drugiej strony mec. Zorski zaznacza, że trudno znaleźć nawet aksjologiczną podstawę do rekompensaty ze strony państwa.
– Jeśli umiera ktoś ważny dla społeczeństwa, należy go uczcić. To element naszej kultury i tradycji państwowej. Nie można tego porównywać do sytuacji z czasów pandemii – kwituje.
Cena promocyjna: 44.1 zł
|Cena regularna: 49 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 35.28 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
