Powołanie Komisji do spraw wyjaśnienia mechanizmów represji wobec organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz działaczy społecznych w latach 2015-2023

ZARZĄDZENIE Nr 15

PREZESA RADY MINISTRÓW

z dnia 10 kwietnia 2025 r.

w sprawie powołania Komisji do spraw wyjaśnienia mechanizmów represji wobec organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz działaczy społecznych w latach 2015-2023

Na podstawie art. 12 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2024 r. poz. 1050 i 1473) zarządza się, co następuje:

§  1.

1.  Tworzy się Komisję do spraw wyjaśnienia mechanizmów represji wobec organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz działaczy społecznych w latach 2015-2023, zwaną dalej "Komisją".

2.  Komisja jest organem pomocniczym Prezesa Rady Ministrów.

§ 2.  Zadaniem Komisji jest wyjaśnienie mechanizmów represji stosowanych w latach 2015-2023 wobec organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz osób fizycznych, które aktywnie działały na rzecz zasad praworządności i praw człowieka, zwanych dalej "działaczami społecznymi".

§  3.

1.  W skład Komisji wchodzi 11 członków, w tym:

1) trzy osoby wyznaczone przez Ministra Sprawiedliwości;

2) trzy osoby wyznaczone przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych;

3) jedna osoba wyznaczona przez ministra właściwego do spraw informatyzacji;

4) jedna osoba wyznaczona przez Ministra Koordynatora Służb Specjalnych;

5) jedna osoba wyznaczona przez Ministra do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego;

6) jedna osoba wyznaczona przez Prokuratora Krajowego;

7) jedna osoba wyznaczona przez Komendanta Głównego Policji.

2.  Przewodniczącego Komisji wskazuje Prezes Rady Ministrów, spośród członków Komisji.

3.  Przewodniczący wyznacza sekretarza Komisji spośród członków Komisji, o których mowa w ust. 1 pkt 1.

4.  W skład Komisji może wchodzić jedynie osoba, która charakteryzuje się znajomością problematyki związanej z przedmiotem prac Komisji, a także posiada niezbędną wiedzę na temat metod działania Policji, prokuratury oraz organów regulacyjnych w stosunku do organizacji społeczeństwa obywatelskiego i działaczy społecznych.

5.  Poza członkami, o których mowa w ust. 1, stały udział w pracach Komisji biorą:

1) prokurator wyznaczony przez Prokuratora Krajowego;

2) Pełnomocnik Komendanta Głównego Policji do Spraw Ochrony Praw Człowieka.

6.  Komisja może współpracować z innymi organami ochrony prawa, w szczególności Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Prezesem Urzędu Ochrony Danych Osobowych, organami samorządów prawniczych, w tym Naczelną Radą Adwokacką i Krajową Radą Radców Prawnych, a także z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego.

7.  Przewodniczący może zapraszać, z własnej inicjatywy albo na wniosek członka Komisji, do udziału w pracach Komisji, z głosem doradczym, osoby, których wiedza i doświadczenie mogą być przydatne do wykonywania zadań Komisji.

§  4.

1.  Pracami Komisji kieruje przewodniczący.

2.  Do zadań przewodniczącego należy w szczególności:

1) zwoływanie posiedzeń Komisji - z własnej inicjatywy albo na wniosek co najmniej połowy liczby członków Komisji;

2) przewodniczenie posiedzeniom Komisji;

3) określanie porządku obrad Komisji;

4) reprezentowanie Komisji na zewnątrz;

5) określanie szczegółowych zadań niezbędnych do realizacji zadań Komisji oraz sposobu ich wykonania przez członków Komisji;

6) powierzanie poszczególnym członkom Komisji wykonania określonych zadań służących realizacji zadań Komisji, z uwzględnieniem wniosków zgłaszanych przez członków Komisji;

7) monitorowanie prac Komisji oraz zespołu, o którym mowa w § 8.

3.  Przewodniczący może zlecać sporządzenie ekspertyz, opinii, analiz oraz raportów na potrzeby prac Komisji.

4.  W przypadku nieobecności przewodniczącego pracami Komisji kieruje wyznaczony przez niego członek Komisji.

§ 5.  Osoby wchodzące w skład Komisji w zakresie sprawowania swoich funkcji w Komisji są niezależne.

§  6.

1.  Do zadań sekretarza należy obsługa kancelaryjno-biurowa Komisji, w szczególności:

1) przygotowywanie posiedzeń Komisji;

2) sporządzanie protokołów posiedzeń Komisji;

3) prowadzenie dokumentacji dotyczącej prac realizowanych przez Komisję;

4) wykonywanie innych zadań wyznaczonych przez przewodniczącego.

2.  Protokoły posiedzeń Komisji podpisuje osoba przewodnicząca posiedzeniu Komisji oraz sekretarz. Osoby wchodzące w skład Komisji mają wgląd w protokoły posiedzeń Komisji.

3.  W przypadku nieobecności sekretarza jego zadania wykonuje pracownik urzędu obsługującego Ministra Sprawiedliwości wyznaczony przez przewodniczącego.

§  7.

1.  Organy administracji rządowej oraz jednostki im podległe lub przez nie nadzorowane w ramach swoich kompetencji, na wniosek przewodniczącego, udzielają Komisji pomocy przy wykonywaniu zadań, w szczególności przedstawiają niezbędne informacje, analizy i dokumenty, z zachowaniem niezbędnych zasad bezpieczeństwa informacji, w tym ochrony informacji niejawnych.

2.  Komisja w celu wykonywania swoich zadań może korzystać w szczególności z informacji przekazanych osobom wchodzącym w skład Komisji przez Prokuratora Generalnego, Prokuratora Krajowego lub innych upoważnionych przez nich prokuratorów zgodnie z art. 12 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. - Prawo o prokuraturze (Dz. U. z 2024 r. poz. 390 oraz z 2025 r. poz. 304).

§  8.

1.  W ramach Komisji powołuje się zespół, którego zadaniem jest analiza niejawnych metod działania ze strony organów państwa.

2.  W skład zespołu może wchodzić jedynie osoba, która spełnia wymagania określone w ustawie z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 632 i 1222) w zakresie dostępu do informacji niejawnych o klauzuli tajności "ściśle tajne".

3.  Jeżeli osoba wchodząca w skład Komisji w chwili jej wyznaczenia w skład zespołu nie spełnia wymagań, o których mowa w ust. 2, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego albo Służba Kontrwywiadu Wojskowego przeprowadza poszerzone postępowanie sprawdzające w terminie nie dłuższym niż miesiąc od dnia otrzymania informacji o wyznaczeniu tej osoby w skład zespołu.

4.  Jeżeli poszerzone postępowanie sprawdzające, o którym mowa w ust. 3, zakończy się odmową wydania poświadczenia bezpieczeństwa, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego albo Służba Kontrwywiadu Wojskowego informuje o tym niezwłocznie organ, który wyznaczył daną osobę w skład Komisji. Organ, który wyznaczył w skład Komisji osobę, której dotyczy odmowa wydania poświadczenia bezpieczeństwa, niezwłocznie odwołuje tę osobę ze składu Komisji oraz wyznacza na jej miejsce inną osobę.

5.  Przewodniczący, w porozumieniu z członkami Komisji, określa skład i szczegółowy zakres zadań zespołu.

6.  Przewodniczący wyznacza przewodniczącego zespołu spośród członków tego zespołu.

7.  Posiedzenia zespołu odbywają się, w zależności od potrzeb, w terminie poprzedzającym planowane posiedzenie Komisji.

8.  Zespół przedkłada wyniki swoich prac Komisji.

9.  Do posiedzeń zespołu przepisy o posiedzeniach Komisji stosuje się odpowiednio.

§ 9.  Przewodniczący może zarządzić odbycie posiedzenia Komisji przy użyciu środków komunikacji elektronicznej.

§ 10.  Komisja podejmuje ustalenia w drodze uzgodnienia stanowisk. W przypadku gdy uzgodnienie nie jest możliwe, osoba przewodnicząca posiedzeniu Komisji może zarządzić przeprowadzenie głosowania. W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos osoby przewodniczącej posiedzeniu Komisji.

§  11.

1.  Przewodniczący przedstawia Prezesowi Rady Ministrów:

1) pierwszy raport cząstkowy - do dnia 15 lipca 2025 r.;

2) drugi raport cząstkowy - do dnia 30 września 2025 r.;

3) trzeci raport cząstkowy - do dnia 10 grudnia 2025 r.;

4) raport końcowy - do dnia 31 grudnia 2025 r.

2.  Raporty, o których mowa w ust. 1, zawierają w szczególności:

1) informacje o metodach i mechanizmach represji stosowanych w latach 2015-2023 w stosunku do organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz działaczy społecznych;

2) informacje o postępowaniach administracyjnych, przygotowawczych i sądowych, które toczyły się albo wciąż się toczą wobec organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz działaczy społecznych;

3) rekomendacje dla organów władzy publicznej dotyczące w szczególności:

a) metod działania Policji w kontekście korzystania z wolności zgromadzeń, ograniczeń tej wolności, stosowania środków przymusu bezpośredniego,

b) działalności prokuratury w kontekście prowadzenia postępowań w stosunku do działaczy społecznych,

c) działalności sądów w kontekście obsady sądów, przewlekłości postępowań, stosowania nadzwyczajnych środków zaskarżenia,

d) działalności służb specjalnych w kontekście metod kontroli operacyjnej, stosowania oprogramowania Pegasus lub podobnego oprogramowania służącego inwigilacji, a także śledzenia obywateli,

e) stosowania mechanizmów dyscyplinarnych oraz karnych w Policji, sądach, prokuraturze, w stosunku do osób podejrzewanych o nadużycia,

f) metod działania mediów publicznych, w kontekście ujawniania różnych informacji na temat organizacji społecznych i aktywistów, stosowania pozwów SLAPP (strategic lawsuits against public participation), a także prowadzenia kampanii dyfamacyjnych wobec środowisk i organizacji będących krytycznie nastawionych wobec działań władz w zakresie niszczenia zasady praworządności i mechanizmów ochrony praw obywatelskich,

g) mechanizmów kompensacyjnych w stosunku do ofiar represji.

3.  W oparciu o wstępne rekomendacje zawarte w raportach cząstkowych, raport końcowy zawiera także propozycje zmian legislacyjnych opracowane i przedstawione przez ministrów właściwych w obszarze tematycznym będącym przedmiotem rekomendacji.

§  12.

1.  Osobom wchodzącym w skład Komisji przysługuje wynagrodzenie za udział w jej pracach w wysokości wynagrodzenia sekretarza stanu w administracji rządowej.

2.  Osobom, o których mowa w § 3 ust. 7, przysługuje zwrot kosztów przejazdu poniesionych w związku z uczestnictwem w posiedzeniu Komisji, obliczony zgodnie z przepisami dotyczącymi ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju.

§ 13.  Wydatki związane z działalnością Komisji są pokrywane z budżetu państwa z części, której dysponentem jest Minister Sprawiedliwości.

§ 14.  Obsługę techniczno-organizacyjną działalności Komisji zapewnia urząd obsługujący Ministra Sprawiedliwości.

§ 15.  Zarządzenie wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.

• Identyfikator: M.P.2025.306
• Rodzaj: Zarządzenie
• Tytuł: Powołanie Komisji do spraw wyjaśnienia mechanizmów represji wobec organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz działaczy społecznych w latach 2015-2023
• Data aktu: 10/04/2025
• Data ogłoszenia: 10/04/2025
• Data wejścia w życie: 11/04/2025