Celem opracowanej procedury - jak zapewnia Ministerstwo Sprawiedliwości - jest zapewnienie dziecku bezpieczeństwa i ochrony przed niewłaściwym lub krzywdzącym środowiskiem, w którym dotychczas przebywało. - Odbiór dziecka to bardzo trudna i dramatyczna sytuacja. Należy pamiętać, że jest to najczęściej sytuacja przymusowa, w której jedno z rodziców nie realizuje swoich obowiązków względem dziecka. W takich okolicznościach postanowienia sądowe mają na celu przede wszystkim dobro dziecka. Dążymy do tego, by w jak najlepszy sposób zabezpieczyć jego interesy, z uwzględnieniem wszystkich trudnych emocji i sytuacji, które mogą wystąpić. Uznaliśmy, że warto przygotować standardy postępowania, które pokażą, jaka powinna być dobra praktyka – mówi wiceministra sprawiedliwości Zuzanna Rudzińska-Bluszcz, podkreślając, że wzór bezpiecznej procedury opiera się na zasadach dotyczących kuratorów sądowych oraz instytucji współpracujących z nimi w takich sytuacjach.
Przygotowane wytyczne z ramienia Ministerstwa Sprawiedliwości podpisały: wiceministra Zuzanna Rudzińska-Bluszcz i wiceministra Maria Ejchart. Dokument sygnowali również: wiceministra pracy, rodziny i polityki społecznej Aleksandra Gajewska, wiceministra edukacji narodowej Paulina Piechna-Więckiewicz i przewodniczący Krajowej Rady Kuratorów Dariusz Palmirski. Dokument podpisali także przedstawiciele MSWiA, Komendy Głównej Policji oraz Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Kiedy procedura jest stosowana?
Przypomnijmy, że procedura przymusowego odbioru jest stosowana w sytuacjach, w których inne formy pomocy rodzinie – takie jak nadzór kuratora, wsparcie asystenta rodziny czy interwencje instytucji pomocowych – zostały wyczerpane lub gdy dziecko przebywa w nieprawidłowym, krzywdzącym środowisku, które zagraża jego zdrowiu, emocjom i rozwojowi, ale też w sprawach transgranicznych - dotyczących tzw. uprowadzeń rodzicielskich. W 2024 r. procedurę uruchamiano w 1234 przypadkach.
Kuratorzy sądowi od wielu lat wskazują na problemy z obowiązującymi przepisami - począwszy od kwestii wspierania ich przez służby i psychologów po problem tzw. zamkniętych drzwi, czyli rodziców, którzy potrafią latami ukrywać dziecko przed procedurą.
- To niewątpliwie jedna z najtrudniejszych czynności, które leżą w kompetencjach kuratorów - mówi Dariusz Palmirski, przewodniczący Krajowej Rady Kuratorów Sądowych. Jak dodaje, zebrane wytyczne wynikają z obowiązujących przepisów, zbierając je i porządkując. - To, co najważniejsze w takich sytuacjach, to współpraca z innymi służbami i organami. Aby procedura przebiegała w sposób jak najmniej dotkliwy dla dziecka, kurator musi móc liczyć na wsparcie psychologa, policji itp. Oczywiście nie zawsze jest to potrzebne. W wielu przypadkach, dzięki pracy kuratora, udaje się uniknąć niepotrzebnego stresu dla dziecka - mówi.
- Odbiór dziecka to jest zawsze ostateczność. To proces bardzo dramatyczny, a jego koordynatorem jest kurator. To on ponosi ogromną odpowiedzialność emocjonalną, związaną z tym procesem. Działanie to odbywa się w atmosferze dużego stresu – zarówno ze strony rodziców, jak i dziecka. Często wiąże się to z koniecznością współpracy z innymi służbami, takimi jak policja. Kluczowe jest, by wszyscy zaangażowani – od kuratorów po służby porządkowe - działali w sposób skoordynowany. Wzór bezpiecznej procedury pozwoli nam działać razem, by ograniczyć negatywne konsekwencje dla dzieci, które przeżywają tak traumatyczne chwile - mówi wiceministra Maria Ejchart, zaznaczając, że przyjęte wytyczne mówią o współpracy z psychologiem, o współpracy z policją, o tym, jak poszczególne służby mają się przygotować do tego, żeby jak najbardziej bezpiecznie i jak najmniej przymusowo przeprowadzić odbiór dziecka.
Czytaj: Za utrudnianie kontaktów z dzieckiem do aresztu?>>
Podmiotowość a nie przedmiotowość dziecka
Wytyczne precyzują też - jak zapewnia MS - rolę kuratora sądowego, który odpowiada za realizację orzeczenia sądu o przymusowym odebraniu dziecka.
Określają w sposób szczegółowy obowiązki kuratora na każdym etapie procedury – od planowania i przygotowania czynności, przez realizację orzeczenia, aż po możliwe trudności, które mogą wystąpić w trakcie wykonania orzeczenia. Kurator sądowy, działając w oparciu o przepisy kodeksu postępowania cywilnego, ma obowiązek współpracy z policją, jednostkami pomocy społecznej, psychologami oraz placówkami systemu pieczy zastępczej w celu zapewnienia skutecznej i bezpiecznej realizacji procesu odebrania dziecka.
Wynika z nich, jak istotne jest wcześniejsze przygotowanie czynności. Zgodnie z wytycznymi powinno obejmować dokładną analizę dokumentacji i ustalenie szczegółowego planu działania.
Kurator - w myśl dokumentu - musi także przewidzieć wszelkie możliwe trudności, takie jak opór ze strony osób zobowiązanych do wydania dziecka, ich agresywne zachowanie czy próbę ukrywania dziecka i w takich przypadkach odpowiednio zareagować, współpracując z odpowiednimi służbami. Wszystkie czynności muszą zostać przeprowadzone z poszanowaniem godności dziecka, minimalizując stres, który może wystąpić w wyniku przymusowego odebrania.
Cena promocyjna: 94.06 zł
|Cena regularna: 99 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 71.28 zł
Odbiór w szkole? Wykluczyć nie można
Do dokumentu dołączone jest też stanowisko Sekcji Psychologii Polskiego Towarzystwa Psychologicznego dotyczące możliwości stosowania procedury przymusowego odebrania dziecka na terenie m.in. szkół.
Wskazano w nim, że przeprowadzenie takiej procedury na terenie np. szkoły, w sposób zrozumiały może wzbudzać niepokój, ze względu na to, że może być potencjalnym źródłem stresu nie tylko dla dziecka objętego orzeczeniem, ale też innych dzieci, nastolatków - świadków tego zdarzenia. Tyle że, jak dodano, wykluczenie placówek edukacyjnych spośród miejsc, gdzie kurator może realizować orzeczenie dotyczące odebrania dziecka, doprowadzi do sytuacji, gdy opiekunowie dziecka będą próbować się w nich "ukrywać" przed procedurą.
Może to stworzyć silnie stresujące, długotrwałe sytuacje uporczywego przebywania opiekuna z dzieckiem na terenie placówki, co z wysokim prawdopodobieństwem będzie znacząco bardziej obciążające emocjonalnie dla wszystkich osób w szkole, zarówno dorosłych, jak i dzieci - dodano.
W ocenie psychologów kluczem jest więc przygotowanie, zaplanowanie czynności i współpraca kuratorów także z placówkami oświatowymi.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
