To już kolejny raz, gdy zmiana jest przesuwana - ustawa miała wejść w życie w zeszłym roku. Zgodnie z nowelizacją została odroczona do 1 stycznia 2027 roku. Ma to zapewnić przygotowanie urzędów na przyjmowanie zgłoszeń o poszukiwaniach. Zmiana dotyczy przede wszystkim detektorami metali, poszukujących amatorsko metalowych zabytków, w tym zabytków archeologicznych, takich jak monety i ozdoby z metali szlachetnych czy broń z różnych epok historycznych, w szczególności z czasów II wojny światowej. Jak uzasadnia rząd -   nowa data wejścia w życie ustawy zapewni administracji, która zajmuje się ochroną zabytków, właściwy czas na przygotowanie się do stosowania jej przepisów oraz zapobiegnie nadmiernym wydatkom budżetu państwa.

Krytyka ekspertów i archeologów 

Kontrowersyjną ustawę uchwalono w 2023 r. i już raz przesuwano datę jej wejścia w życie. Nowelizacja znosi obowiązek uzyskiwania pozwolenia od konserwatora zabytków i wprowadza uproszczoną procedurę zgłoszenia przez aplikację mobilną lub e-PUAP. Celem jest ułatwienie działalności hobbystom, którzy dotąd musieli długo czekać na decyzję administracyjną. Jednak zmiany spotkały się z ostrą krytyką środowiska ekspertów i archeologów. Ich zdaniem nowa procedura będzie trudna do egzekwowania, zwłaszcza w kontekście przestarzałych baz danych archeologicznych i braku odpowiednich narzędzi cyfrowych.

Pojawiają się też obawy, że konserwatorzy zabytków zostaną przeciążeni napływem zgłoszeń, co w praktyce może prowadzić do tzw. milczącej zgody, a tym samym – do utraty kontroli nad poszukiwaniami. Krytycy podnoszą również fakt, że zmiany wprowadzono jako projekt poselski, co pozwoliło ominąć pełne konsultacje społeczne.

Podczas prac nad nowelizacją w Senacie senator Halina Bieda (KO), która była sprawozdawcą senackiej Komisji Kultury i Środków Przekazu przypomniała, że w MKiDN przygotowywana jest "duża nowelizacja" ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

- Nie została jeszcze dopięta, dlatego aby nie wszedł w życie zapis, który budził niepokój w środowisku muzealników, archeologów, nastąpiła zmiana terminu vacatio legis na 1 stycznia 2027  - mówiła.

Bożena Żelazowska, wiceminister MKiDN poinformowała, że powstał zespół, który będzie pracował nad zmianami do ustawy. Ma on rozpocząć prace jeszcze w tym miesiącu.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.