System kaucyjny wprowadzi chaos w rozliczeniach VAT

Wdrożenie systemu kaucyjnego od października 2025 r. wprowadzi duże zmiany w ustawie o VAT. Mimo iż podatnikami rozliczającymi ostatecznie VAT od niezwróconych opakowań pozostają producenci i importerzy wprowadzający na rynek napoje w opakowaniach, to wstępnie obliczony VAT będą wpłacać fiskusowi płatnicy (podmioty reprezentujące). Ustawa nie określa jednak zasad współpracy między tymi podmiotami. Chociaż według resortu klimatu ma to być proste rozwiązanie, prawnicy spodziewają się dużych komplikacji.

Sejm zakończył 6 grudnia prace nad ustawą wprowadzającą system kaucyjny (o gospodarce opakowaniami oraz odpadami opakowaniowymi). System kaucyjny zostanie wdrożony 1 października 2025 r. i obejmie:

• plastikowe butelki jednorazowego użytku o pojemności do 3 litrów,
• puszki metalowe o pojemności do 1 litra,
• szklane butelki wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra.

Jak wyjaśnia Piotr Mazurek, ekspert Konfederacji Lewiatan, system kaucyjny ma ograniczyć ilość odpadów poprzez promowanie recyklingu i ponowne wykorzystanie opakowań. Duże sklepy o powierzchni powyżej 200 mkw będą zobowiązane do przyjmowania pustych opakowań i zwracania pobranej kaucji. W przypadku mniejszych sklepów, choć będą one pobierać kaucję, uczestnictwo w odbiorze opakowań będzie dla nich dobrowolne. Po wdrożeniu systemu, kaucja będzie naliczana na każdy napój w opakowaniu objętym regulacjami, a konsument będzie mógł otrzymać zwrot bez konieczności przedstawiania dowodu zakupu. Niewykorzystane środki z kaucji zostaną przeznaczone na utrzymanie systemu.

System kaucyjny zmienia VAT

Ustawa wprowadza też istotne zmiany w przepisach VAT.

- Podstawowym założeniem zmian w ustawie o VAT jest prostota wprowadzanych rozwiązań oraz nienakładanie zbędnych obowiązków na poszczególne podmioty występujące w łańcuchu dostaw produktów w opakowaniach na napoje, które będą objęte systemem kaucyjnym – zaznacza resort klimatu.

Kaucja pobrana przy sprzedaży napoju nie będzie podlegać VAT - samo jej pobranie nie zwiększy podstawy opodatkowania VAT. Jednak na ostatni dzień roku będzie trzeba będzie powiększyć podstawę opodatkowania o wysokość kaucji od niezwróconych opakowań.

Mimo tych zapewnień resortu klimatu, wątpliwości budzi fakt, że w nowych przepisach rozróżniono rolę podatnika (odpowiedzialnego za rozliczenie VAT) i płatnika VAT (odpowiedzialnego za pobór i wpłatę podatku).

Zgodnie z nowymi przepisami, podmiot reprezentujący będzie zobowiązany do poboru i zapłaty VAT organom skarbowym w związku z niezwróconymi kaucjami za opakowania objęte systemem kaucyjnym. Płatnik jest obowiązany w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku do uiszczenia należnego VAT od niezwróconej wartości kaucji na rachunek właściwego urzędu skarbowego. Musi to zrobić bez wezwania naczelnika urzędu skarbowego. 

Jednocześnie samo rozliczenie podatku należnego w deklaracji i ewidencji VAT będzie dokonywane przez podatników, czyli producentów i importerów.  

- Nałożenie na podmiot reprezentujący obowiązków płatnika VAT nie powoduje wyłączenia obowiązków związanych z wykazaniem rozliczenia VAT w ewidencji i deklaracji przygotowywanej przez podatnika wprowadzającego produkty w opakowaniach na napoje. Podatnikiem pozostaje nadal wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje. VAT powstały w związku z niezwróceniem opakowań lub odpadów opakowaniowych będzie wykazywany w rozliczeniach tego podatnika – wyjaśnia resort klimatu.

Czytaj w LEX: System kaucyjny wprowadzi rewolucję w rozliczaniu VAT od opakowań > >

Nowe rozwiązania mają wiele wad

Jak podkreśla Marek Przybylski, doradca podatkowy, radca prawny, menedżer w MDDP, przy zestawieniu ról podatnika i płatnika zauważalny jest krótki czas na rozliczenie podatku od niezwróconych opakowań.

- Płatnik powinien go wpłacić do urzędu skarbowego do 31 stycznia, natomiast podatnik (wprowadzający) do 25 lutego, kiedy mija termin na złożenie deklaracji VAT za styczeń. Co ważne, każdy z tych podmiotów obliczy podatek na podstawie danych, które posiada. Będą oni bowiem obarczeni obowiązkiem prowadzenia nowego rodzaju ewidencji podatkowej, która ma zbierać dane o wprowadzonych do obrotu opakowaniach objętych systemem kaucyjnym, ilości opakowań zwróconych oraz o otrzymanych i zwróconych kaucjach - mówi mec. Przybylski.

Jego zdaniem zaproponowany sposób rozliczania podatku od niezwróconych opakowań posiada kilka widocznych wad. Po pierwsze, nie dodano żadnej regulacji ustawowej, która wskazywałaby zasady, na jakich mają ze sobą współpracować. Takie zasady zostaną pewnie wypracowane w praktyce pomiędzy poszczególnymi operatorami i wprowadzającymi. Wzajemna weryfikacja ich obliczeń będzie istotna na wypadek, gdyby prowadzone przez nich podatkowe ewidencje opakowań wykazywały różne wartości. Ostatecznie to wprowadzający jako podatnik będzie odpowiadał za rozliczenie podatku, więc w jego interesie będzie ustalenie, czy powinien dokonać dopłaty ponad kwotę pobraną przez płatnika.

- Kolejną wadą opisywanego rozwiązania jest to, że do tej pory nie wskazano, czy płatnicy będą składać do urzędu skarbowego deklaracje oraz czy powinni też jakieś deklaracje czy informacje przesłać wprowadzającym (na wzór np. powszechnie znanych PIT-11). Nie opublikowano również do tej pory założeń zmian schemy JPK_V7, ani też informacji, czy zostanie wprowadzony nowy typ deklaracji (podobnych np. do VAT-23 dotyczących WNT środków transportu). Na chwilę obecną nie wiadomo więc, czy w jakikolwiek sposób wprowadzający na wykazać w JPK_V7 kwotę podatku od niezwróconych opakowań wpłaconą przez płatnika, czy też w jaki sposób może wskazać, że kwota podatku wynikająca z jego obliczeń różni się od uiszczonej przez płatnika - mówi mec. Przybylski. 

Sprawdź w LEX: Nowe rozporządzenie opakowaniowe – podstawowe zasady > >

Sprawdź również książkę: VAT. Komentarz 2024 >>

Pytanie o zasady współpracy między podatnikiem a płatnikiem

Również dr Jacek Matarewicz, adwokat i doradca podatkowy, zwraca uwagę na nieuregulowane zasady współpracy między podatnikami a płatnikami. 

- Podział obowiązków wynikających z ustawy o VAT miedzy dwa różne podmioty budzi wiele wątpliwości. Przede wszystkim powstają obawy o błędy w rozliczeniach. Nowe przepisy nie zawierają bowiem żadnych regulacji co do zasad współpracy między podatnikami a płatnikami, a przede wszystkim gwarancji dla producentów w zakresie realizacji osiągnięcia określonego poziomu recyklingu. Zdaje się, że podatnik nie będzie miał realnego wpływu na coroczną korektę podstawy opodatkowania VAT w związku z niezwróconymi opakowaniami. Ustawodawca przyjął model obciążenia producentów odpowiedzialnością za wprowadzenie opakowań do obrotu, zapominając, że może to uderzyć w rodzime firmy ze znacznie niższym kapitałem niż ten posiadany przez międzynarodowe korporacje. Powstają więc także obawy wykraczające poza kwestie podatkowe. Producenci zwracają uwagę, że ustawa nie daje im gwarancji, że płatnik (podmiot reprezentujący) będzie działał w interesie wszystkich producentów. Istnieje ryzyko, że rozwiązanie zaproponowane w ustawie może prowadzić do uprzywilejowania większych spółek, kosztem mniejszych. Ustawa nie zawiera bowiem żadnych rozwiązań, które miałyby temu przeciwdziałać  - mówi dr Matarewicz. 

Jego zdaniem w ustawie wciąż brakuje m.in.:

• gwarancji dla producentów w zakresie transparentnego udostępniania danych o wynikach selektywnej zbiórki odpadów osiąganych przez poszczególne podmioty reprezentujące i w odniesieniu do poszczególnych producentów;
• zasad w zakresie identyfikacji opakowań po kodzie EAN; komu np. przypisze się zwrot potłuczonej butelki;
• odpowiedzi, co w przypadku producentów, którzy z uwagi na uwarunkowania rynkowe sprzedają swój towar do małych, niezależnych sklepów, w których nie będzie obowiązku posiadania automatów do zbioru odpadów;
• odpowiedzi, co, jeśli opakowania zwrotne z małego sklepu będą zwracane w automatach ustawionych w dużych sieciach handlowych, z którymi umowę zawrze operator, z którym akurat dany producent dostarczający swoje produkty do tego mniejszego sklepu nie ma podpisanej umowy.

Czytaj również: System kaucyjny - nowy termin wejścia w życie

Zobacz także wzór dokumentu w LEX: Wniosek o wydanie zezwolenia na prowadzenie systemu kaucyjnego > >

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.