Taka sytuacja może mieć także miejsce w trakcie trwania procesu zainicjowanego przez kredytobiorcę o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, wynikającego ze spornej umowy. W zależności od rodzaju umowy zawartej przez kredytobiorcę (lub pożyczkobiorcę), mogą mu przysługiwać rozmaite środki obrony. Samo wypowiedzenie może nastąpić z różnych przyczyn, choć statystycznie kluczowe znaczenie nabiera zaniechanie terminowego regulowania należności wynikających z zawartej umowy (przykładowo rat czy innych opłat z niej wynikających). Rzadziej podstawą wypowiedzenia będzie inne zdarzenie, np. brak zrealizowania wymogu ujętego w umowie, choćby w postaci zawarcia umowy ubezpieczenia i dokonania cesji na podmiot finansujący.
Zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe, w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w przypadku utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu, o ile ustawa z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne nie stanowi inaczej. W orzecznictwie szeroko interpretuje się „warunki udzielenia kredytu” jako obejmujące wszelkie wypadki naruszenia umowy kredytu, w tym również naruszenie przez kredytobiorcę obowiązku terminowej spłaty należnych rat. Skuteczne wypowiedzenie musi jednak nastąpić w sposób zgodny z prawem uwzględniający zarówno kwestie umowne, jak i ustawowe.
Czytaj: Sprawy frankowe przestaną blokować sądy? Projekt ustawy opublikowany>>
Najpierw sms, potem wizyta - konsument nie powinien być bierny
Pierwszą oznaką, która może wskazywać na nadchodzące problemy jest windykacja miękka, w postaci telefonów, sms-ów, a także e-maili, możliwe są także wizyty terenowe w miejscu zamieszkania kredytobiorcy lub w siedzibie jego firmy. Już jednak na tym wstępnym etapie kredytobiorca nie powinien pozostawać bierny – powinien przemyśleć jakie działania może podjąć przeciwko bankowi czy innemu podmiotowi, który zaczyna domagać się zapłaty. Jeżeli ta windykacja przybiera na sile, staje się nie do zniesienia lub zwyczajnie jest bezpodstawna, osoba nią dotknięta powinna pomyśleć o żądaniu zaprzestania naruszania dóbr osobistych. Aktywne działanie już na wstępnym etapie pozwala istotnie ograniczyć negatywne konsekwencje.
Bank, dążąc do wypowiedzenia umowy, musi uwzględniać zarówno wymogi, które zostały w niej ujęte, jak i regulacje ustawowe. W przeciwnym razie naraża się na zarzut, że nawet jeżeli złoży oświadczenie o wypowiedzeniu, to okaże się ono bezskuteczne. Zgodnie z art. 75c ust. 1 p.b. musi poprzedzić wypowiedzenie umowy wezwaniem do zapłaty w związku z opóźnieniem w spłacie zobowiązań, aby takie wezwanie było skuteczne powinien być w nim wskazany termin na uregulowanie zobowiązania, który nie może być krótszy niż 14 dni roboczych.
Dodatkowo takie wezwanie musi zawierać pouczenie o możliwości złożenia przez kredytobiorcę wniosku o restrukturyzację zadłużenia (art. 75c ust. 3 p.b.). Żaden przepis prawa nie precyzuje, jak wyglądać ma tego typu pouczenie, ale jego brak czyni przedmiotowe wezwanie bezskutecznym, a tym samym wyklucza skuteczne wypowiedzenie umowy (np. postanowienie Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2024 r., I CSK 312/23 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2022 r., I CSK 2692/22), choć zdarzały się też orzeczenia wskazujące, że oświadczenie o wypowiedzeniu jest skuteczne mimo niedochowania procedury z art. 75c ust. 3 p.b.
Restrukturyzacja szansą na unormowanie relacji z bankiem
Jeżeli rzeczywiście dochodzi do sytuacji, że kredytobiorca zalega z płatnościami zobowiązania, a bank prawidłowo wezwał do zapłaty to pozostaje jeszcze możliwość złożenia wniosku o restrukturyzację (art. 75c ust. 3 p.b.) oraz podjęcie próby wynegocjowania z bankiem warunków, w których umowna relacja stron może dalej funkcjonować, bez konieczności wszczynania procesu sądowego.
Restrukturyzacja sama w sobie jest zmianą dotychczas obowiązujących warunków umowy na wniosek kredytobiorcy. Może ona obejmować m. in. zmianę terminów spłat lub okresu kredytowania, zmianę oprocentowania, czy też umorzenie części długu. Jeżeli kredytobiorca decyduje się na złożenie wniosku może to zrobić w dowolnej formie. Powinien on zawierać: dane kredytobiorcy, numer umowy kredytu, propozycję sposobu restrukturyzacji, uzasadnienie takiego wniosku oraz informacje o aktualnych dochodach kredytobiorcy. Bank weryfikuje wtedy sytuację w jakiej znajduje się kredytobiorca i może uwzględnić wniosek lub uznać go za bezzasadny, a decyzji ma uzasadnić na piśmie.
Nieuzasadnioną przez bank odmowę restrukturyzacji kredytu można podnosić w toku procesu sądowego wykazując, że zachowanie banku było wadliwe (np. niezgodne z prawem, nieuzasadnione, naruszające zasady współżycia społecznego), co powinno prowadzić do bezskuteczności oświadczenia o wypowiedzeniu.
Cena promocyjna: 224.1 zł
|Cena regularna: 249 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 179.28 zł
Gdy proces sądowy staje się nieunikniony
Kredytobiorcy (pożyczkobiorcy) na tym etapie przysługują rożnego rodzaju środki obrony. Mogą to być zarzuty, począwszy od nieważności umowy, przez sankcję kredytu darmowego, po kwestionowanie tylko braku podstaw do wypowiedzenia umowy czy nieskuteczne jej wypowiedzenie. Warto pamiętać też o tym, że przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (art. 320 k.p.c.) pozwalają, nawet jeżeli powództwo jest uwzględniane, rozkładać zasądzane świadczenie na raty.
W zależności od charakteru zarzutów, mogą one doprowadzić do braku obowiązku dokonywania płatności na rzecz banku (lub podmiotu, który nabył wierzytelność od banku), względnie minimalizowania zadłużenia (przykładowo skorzystanie z sankcji kredytu darmowego), lub odroczenia płatności w czasie. Odpowiednie sformułowanie i dobranie zarzutów może doprowadzić do tego, że być może uda się wypracować porozumienie, które umożliwi zakończenie sporu na akceptowalnych przez klienta banku warunkach.
Możliwe jest też wytoczenia powództwa o ustalenie czy powództwa przeciwegzekucyjnego (zwłaszcza gdy zabezpieczeniem kredytu jest oświadczenie o poddaniu się egzekucji złożone w formie aktu notarialnego).
Ochrona tymczasowa, czyli postanowienie o zabezpieczeniu
Ochrona tymczasowa może zostać udzielona na podstawie art. 755 par. 1 k.p.c. Przepis ten daje szerokie możliwości co do sposobu zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego, pozostawiając duże pole do kreatywnego działania osobie żądającej ochrony tymczasowej. W przypadku roszczeń z zakresu spraw frankowych zwykle jest to wniosek o wstrzymanie obowiązku wszelkich spłat wynikających z kwestionowanej umowy lub – przy powództwie przeciwegzekucyjnym – o zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Przy sprawach dotyczących kredytów oprocentowanych w myśl założenia WIBOR + marża, czy w sprawach dotyczących sankcji kredytu darmowego, zabezpieczenie może polegać na ustaleniu płatności klienta banku w określonej wysokości.
Obecnie znacząca większość sądów, zwłaszcza w sprawach frankowych, udziela zabezpieczenia poprzez wstrzymywania płatności rat wynikających z wykonywania nieważnej umowy kredytu w przypadku podniesienia zarzutu jej nieważności; niektóre banki same wdrażają działania polegające na zaprzestaniu pobierania rat, gdy konsument zakwestionuje umowę.
W ramach postanowień o zabezpieczeniu pojawiają się również postanowienia zawierające szerszy zakres zabezpieczenia (o ile o to wnioskował powód), który ma na celu ochronić kredytobiorcę przed złożeniem przez bank oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu, a także wpisywaniem kredytobiorców do rejestrów prowadzonych przez biura informacji gospodarczej. Doprowadziło to do przyjęcia w projekcie „specustawy frankowej”, w art. 2 ust. 1, automatycznego (z mocy ustawy) udzielania zabezpieczenia z chwilą doręczenia pozwu bankowi.
Bank - o czy warto pamiętać - nie może złożyć oświadczenia o wypowiedzeniu umowy z powodu rzekomej zaległości w płatności, jeżeli kredytobiorca nie spłaca swojego zadłużenia na podstawie wydanego przez sąd postanowienia. Tym samym banki nie mają podstaw do składania zgłoszeń do biur informacji gospodarczej oraz innych tego typu rejestrów. Bardzo interesujące rozwiązania w tym zakresie przewiduje ogłoszony projekt „specustawy frankowej”, z jednej strony wprowadzając automatyzm zabezpieczeń, a z drugiej obowiązek instytucji finansowych aktualizacji informacji o zadłużeniu (jego braku) w rejestrach.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
