Rzesza Niemiecka-Polska. Konwencja w sprawie polskich robotników rolnych. Warszawa.1927.11.24.

KONWENCJA

w sprawie polskich robotników rolnych, podpisana w Warszawie, dnia 24 listopada 1927 r.

(Zatwierdzona uchwałą Rady Ministrów z dn. 24 lutego 1928 r.)

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ,

MY, IGNACY MOŚCICKI,

PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ,

Wszem wobec i każdemu zosobna, komu o tem wiedzieć należy, wiadomem czynimy:

Dnia dwudziestego czwartego listopada tysiąc dziewięćset dwudziestego siódmego roku podpisana została w Warszawie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Rzeszy Niemieckiej konwencja w sprawie polskich robotników rolnych z Protokółem końcowym, Porozumieniem w sprawie rekrutacji, pośredniczenia i kontraktowania, jako też przejazdu polskiej sezonowych robotników rolnych, i Porozumieniem w sprawie polskich robotników rolnych, którzy przybyli do Niemiec przed 31 grudnia 1925 r. i tamże pozostali, o następującem brzmieniu dosłownem:

KONWENCJA

w sprawie polskich robotników rolnych.

Powodowani chęcią uregulowania kwestji polskich robotników rolnych w Niemczech, zamianowali swymi Pełnomocnikami:

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej:

Pana Dr. Witolda PRĄDZYŃSKIEGO, Członka Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej i

Pana Stanisława GAWROŃSKIEGO, Dyrektora urzędu Emigracyjnego;

Prezydent Rzeszy Niemieckiej:

Pana Ulrich RAUSCHER, Posła Niemieckiego w Warszawie i

Pana Dr. Oskar WEIGERT, Kierownika Departamentu w Ministerstwie Pracy Rzeszy Niemieckiej.

Pełnomocnicy po zbadaniu pełnomocnictw, uznanych za dobre i sporządzone w sposób należyty, ustalili co następuje:

Wychodząc z założenia, że dla zatrudniania w państwie obywateli obcych miarodajny jest jego stan gospodarczy, zwłaszcza stan rynku pracy, układające się Strony regulują w sposób następujący rekrutację, zapośredniczanie i kontraktowanie polskich robotników rolnych, jako też wyjazd ich, wjazd i powrót oraz ubezpieczenie społeczne tychże:

Dział  I.

Artykuł  1.

Rekrutacją, zapośredniczaniem i kontraktowaniem polskich sezonowych robotników rolnych zajmują się z ramienia Polski wyłącznie Państwowe Urzędy Pośrednictwa Pracy, z ramienia Niemiec wyłącznie powołane do tego czynniki.

Kontraktowanie robotników dokonywa się na podstawie ściśle określonej umowy o pracę.

Rządy układających się stron zawierają w sprawie technicznego wykonania przepisów ustępów 1 i 2, jak również w sprawie przejazdu robotników odrębne porozumienie, które może być zmienione za zgodą obu Rządów.

Artykuł  2.

Układające się Strony są zgodne co do tego, że wychodźtwo polskich robotników rolnych będzie posiadało charakter ruchu sezonowego, o ile konwencja niniejsza nie postanawia inaczej.

Artykuł  3.

Układające się Strony są zgodne co do tego, że ci polscy robotnicy rolni, którzy przybyli do Niemiec przed 1 stycznia 1919 i tam pozostali, mają prawo pozostania w Niemczech w charakterze robotników rolnych i otrzymania zaświadczenia uprawniającego (Befreiungsschein) do wykonywania tej czynności.

Artykuł  4.

Układające się Strony wychodzą z założenia, że polscy robotnicy rolni, którzy przybyli do Niemiec w okresie pomiędzy 1 stycznia 1919 i 31 grudnia 1925 i tam pozostali, włączą się do ruchu sezonowego na następujących zasadach:

1. Włączanie się do ruchu sezonowego winno odbywać się stopniowo, w możliwie równych kwotach rocznych i równomiernie z poszczególnych niemieckich obwodów, w których robotnicy są zatrudnieni.

2. Wyjęte z włączania się do ruchu sezonowego będą osoby, dla których wyjazd byłby połączony ze szczególną uciążliwością.

W sprawie technicznego przeprowadzenia postanowień niniejszego artykułu, Rządy układających się Stron zawierają odrębne porozumienie.

Artykuł  5.

Polscy robotnicy rolni nie będą wbrew swej woli powodowani do powrotu do Polski poza przewidzianemi w niniejszej konwencji wypadkami, z zastrzeżeniem mocy obowiązujących przepisów o odmowie prawa pobytu i wydaleniu, odnoszących się do wszystkich cudzoziemców.

Artykuł  6.

Układające się Strony obowiązują się udzielać polskim robotnikom rolnym ułatwień przy wyjeździe, wjeździe i powrocie.

Artykuł  7.

Polscy robotnicy rolni korzystają w Rzeszy Niemieckiej z takiej samej opieki co robotnicy niemieccy w zakresie ochrony pracy, organizacji zawodowej, opieki społecznej, regulowania warunków pracy, włączając w to postępowanie rozjemcze i sądownictwo pracy, o ile ustawodawstwo niemieckie nie zawiera innych ogólnie obowiązujących przepisów dla obywateli obcych.

Artykuł  8.

Rząd Niemiecki użyje swego wpływu, ażeby mieszkania polskich sezonowych robotników rolnych były pod względem moralnym i zdrowotnym bez zarzutu.

Artykuł  9.

Polskich sezonowych robotników rolnych zwalnia się od uiszczania składek z tytułu ubezpieczenia bezrobotnych.

Artykuł  10.

Polscy robotnicy rolni zwolnieni są od podatku zarobkowego w myśl obowiązujących każdorazowo polsko - niemieckich porozumień w sprawie uniknięcia podwójnego opodatkowania, o ile robotnicy ci dowiodą, że mają miejsce zamieszkania w Polsce.

Posiadanie miejsca zamieszkania w Polsce udowadnia się:

a) albo na podstawie paszportu z napisem: "paszport emigracyjny sezonowy" - albo

b) przez zaświadczenie o posiadaniu miejsca zamieszkania (zaświadczenie o posiadaniu mieszkania rodzinnego), wystawione przez polskie władze krajowe, którego tłumaczenie niemieckie uwierzytelnione zostanie przez polskie urzędy konsularne w Niemczech.

Dział  II.

Artykuł  11.

Polscy robotnicy rolni i pozostali po nich członkowie rodzin, zrównani są z obywatelami niemieckimi i pozostałymi po nich członkami rodzin w prawach do świadczeń, przypadających z tytułu niemieckiego ubezpieczenia od choroby i ubezpieczenia od nieszczęśliwych wypadków.

Artykuł  12.

Przy stosowaniu § 203, Nr. 1 § 586 i § 614 Ordynacji Ubezpieczeniowej Rzeszy, pozostawanie w Polsce z rodziną we wspólnem gospodarstwie domowem polskiego robotnika rolnego, nie posiadającego zaświadczenia uprawniającego, uważa się za nieprzerwane, dopóki robotnik ten zgodnie z przepisami niemieckiemi przebywa w Niemczech.

Jako zaświadczenie uprawniające w rozumieniu niniejszej konwencji uważa się również tak zwane tymczasowe zaświadczenia uprawniające (vorläufiger Befreiungsschein).

Artykuł  13.

Przy stosowaniu do polskich robotników rolnych przepisów niemieckich o kapitalizacji roszczeń z tytułu niemieckiego ubezpieczenia od nieszczęśliwych wypadków, pobyt w Polsce nie jest uważany za pobyt zagranicą.

Artykuł  14.

Polscy robotnicy rolni, którzy posiadają zaświadczenia uprawniające, nie podlegają na podstawie § 1233 Ordynacji Ubezpieczeniowej Rzeszy zwolnieniu od niemieckiego ubezpieczenia inwalidzkiego. W ciągu sześciu miesięcy po otrzymaniu zaświadczenia uprawniającego mogą oni złożyć oświadczenie w instytucji niemieckiego ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa, w której ostatnio byli ubezpieczeni, że chcą uiścić dodatkowo składki za te tygodnie, podczas których w ciągu ostatnich dwóch lat przed wręczeniem im zaświadczenia uprawniającego zatrudnieni byli w zawodzie, który podlega niemieckiemu ubezpieczeniu inwalidzkiemu, lecz który to zawód zwolniony był od obowiązku ubezpieczeniowego w myśl § 1233 Ordynacji Ubezpieczeniowej Rzeszy. Jeśli oświadczenie to będzie zgłoszone we właściwym terminie, to składki za przedostatni rok przed wręczeniem zaświadczenia uprawniającego, mogą być wpłacone w ciągu roku po wręczeniu tego zaświadczenia, składki zaś za ostatni rok w ciągu dwóch lat po wręczeniu tego zaświadczenia. Składki te liczą się jako składki przymusowe. Powyższe wpłacanie dodatkowych składek jest niedopuszczalne, dopóki robotnik jest inwalidą w rozumieniu ust. 2 § 1255 Ordynacji Ubezpieczeniowej Rzeszy.

Jeśli przed wejściem w życie niniejszej konwencji wbrew przepisowi § 1233 Ordynacji Ubezpieczeniowej Rzeszy pobrano od polskiego robotnika rolnego składki na ubezpieczenie od inwalidztwa, to instytucja ubezpieczeniowa nie może zakwestjonować tych składek na zasadzie tegoż przepisu Robotnik może żądać do 31 grudnia 1928 zwrotu składek, uiszczonych za czas od 1 stycznia 1924.

Artykuł  15.

Jeżeli polscy robotnicy rolni lub pozostali po nich członkowie rodzin uzyskają na podstawie artykułu 14 uprawnienia z tytułu ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa, w takim razie przy stosowaniu niemieckich przepisów o spoczywaniu roszczeń z tytułu niemieckiego ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa, zrównani będą w prawach z obywatelami Rzeszy i pozostałymi po nich członkami rodzin. Przy stosowaniu niemieckich przepisów o kapitalizacji roszczeń z tytułu niemieckiego ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa, pobyt ich w Polsce nie będzie uważany za pobyt zagranicą.

Postanowienia artykułu 12 obowiązują odpowiednio przy stosowaniu §§ 1302 i 1303 Ordynacji Ubezpieczeniowej Rzeszy.

Artykuł  16.

Z chwilą wprowadzenia w Polsce na całym jej obszarze ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa dla robotników rolnych i pozostałych po nich członków rodzin, układające się Strony nawiążą rokowania, aby w drodze porozumienia zabezpieczyć korzystanie z dobrodziejstw ubezpieczenia inwalidzkiego podczas pracy w Niemczech również i tym polskim robotnikom sezonowym, którzy nie otrzymują zaświadczenia uprawniającego.

Artykuł  17.

Przy stosowaniu do polskich robotników rolnych niemieckiego ubezpieczenia od choroby, nieszczęśliwych wypadków i na wypadek inwalidztwa, polskie władze administracyjne i instytucje ubezpieczeniowe udzielać będą pomocy administracyjnej niemieckim władzom administracyjnym i instytucjom ubezpieczeniowym. Wydatki, związane z pomocą administracyjną, zwracane będą tylko w zakresie, obowiązującym w polskich ubezpieczeniach społecznych. Najwyższe władze administracyjne układających się Stron rozstrzygają w obopólnem porozumieniu spory, które powstaną w sprawie stosowania ust. 1.

Artykuł  18.

O zakończeniu postępowania w sprawie nieszczęśliwego wypadku, który dotknął polskiego robotnika rolnego, urząd niemiecki, przeprowadzający dochodzenia, powinien zawiadomić niezwłocznie konsulat polski, właściwy dla siedziby tego urzędu.

Konsulaty polskie mogą narówni z zainteresowanymi zapoznać się z tokiem dochodzenia oraz z dalszym biegiem sprawy.

Artykuł  19.

Postanowienia wykonawcze do tego działu będą wydane samodzielnie przez każdą z układających się Stron, o ile okażą się potrzebne w zakresie jej działania i to przez najwyższą władzę administracyjną albo przez nią do tego wyznaczony urząd.

Przepisy, wydane w myśl powyższego, powinny być zakomunikowane odnośnym urzędom drugiej układającej się strony.

Artykuł  20.

Najwyższe władze administracyjne obu układających się Stron porozumieją się co do tego w jaki sposób możliwie najprościej i najtaniej z obszaru jednej z układających się Stron do obszaru drugiej będą mogły być uskuteczniane wypłaty i doręczania z tytułu stosowania do polskich robotników rolnych niemieckiego ubezpieczenia od choroby, nieszczęśliwych wypadków i na wypadek inwalidztwa.

Artykuł  21.

Najwyższą władzą administracyjną w rozumieniu niniejszego działu jest po stronie polskiej Minister Pracy i Opieki Społecznej, po stronie niemieckiej Minister Pracy Rzeszy.

Artykuł  22.

Przy wykonywaniu przepisów niniejszego działu instytucje ubezpieczeniowe i władze obu układających się Stron komunikują się z sobą bezpośrednio.

Artykuł  23.

Dział ten ma zastosowanie do nieszczęśliwych wypadków, które wydarzyły się lub wydarzą się po 31 grudnia 1926, a do wypadków zaś z ubezpieczenia od choroby lub na wypadek inwalidztwa, które wydarzą się po 31 grudnia 1927.

W wypadkach przewidzianych w Nr. 3 ust. 1 § 615 lub Nr. 1 § 1314 Ordynacji Ubezpieczeniowej Rzeszy, renty należne polskim robotnikom rolnym z tytułu dawniejszych nieszczęśliwych wypadków lub innych dawniejszych wypadków ubezpieczeniowych, nie spoczywają po 31 grudnia 1927, dopóki uprawniony przebywa w Polsce.

Artykuł  24.

W razie wypowiedzenia niniejszej umowy postanowienia niniejszego działu, pomimo wypowiedzenia umowy, pozostają nadal w mocy w stosunku do roszczeń w wypadkach ubezpieczeniowych, które wydarzyły się po terminach, oznaczonych w ust. 1 art. 23, lecz przed wygaśnięciem terminu ważności niniejszej konwencji.

Ust. 2 art. 23 obowiązuje również po upływie terminu ważności niniejszej konwencji w ciągu roku bez ograniczenia, następnie zaś obowiązuje nadal w stosunku do połowy renty.

Dział  III.

Artykuł  25.

Konwencja niniejsza pozostaje w mocy do 31 grudnia 1928 i milcząco będzie przedłużana każdorazowo na rok następny, o ile jej nie wypowie jedna z układających się stron.

To samo stosuje się do porozumień odrębnych (artykuły 1 i 4).

Każda z układających się Stron może wypowiedzieć konwencję lub porozumienia odrębne najpóźniej 1 lipca na 31 grudnia każdego roku. Wraz z wypowiedzeniem konwencji uważają się również za wypowiedziane porozumienia odrębne. W razie wypowiedzenia przez jedną z układających się Stron jednego z porozumień odrębnych, druga układająca się Strona może do 15 lipca danego roku wypowiedzieć konwencję.

Artykuł  26.

Konwencja niniejsza winna być możliwie rychło ratyfikowana. Dokumenty ratyfikacyjne mają być wymienione w Berlinie. Konwencja wchodzi w życie w 15 dni po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych.

Jednocześnie z niniejszą konwencją wchodzą w życie porozumienia odrębne.

Sporządzono w Warszawie dnia 24 listopada 1927 w dwóch tekstach oryginalnych i to każdy w języku polskim i niemieckim, z których każda z układających się Stron otrzymuje jeden. Teksty polski i niemiecki w treści swej są zgodne i autentyczne.

(-) Dr. Witold Prądzyński

(-) Stanisław Gawroński

  PROTOKÓŁ KOŃCOWY.

Przy podpisywaniu zawartej w dniu dzisiejszym pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką konwencji w sprawie polskich robotników rolnych, istniała pomiędzy Stronami, zawierającemi konwencję, zgoda co do następujących postanowień:

I.

Do działu II, artykułów 11 - 24.

Zawierające konwencję Strony oświadczają, że uregulowanie ubezpieczenia społecznego polskich robotników rolnych w dziale II w artykułach 11 do 24 tejże konwencji, nie przesądzają w niczem ich stanowiska w rokowaniach co do układu o wzajemności w ubezpieczeniach społecznych.

II.

Do artykułu 26.

Zawierające konwencję Strony oświadczają, że ich Rządy aż do ratyfikacji stosować będą tymczasowo postanowienia konwencji od dnia jej podpisania.

Warszawa, dnia 24 listopada 1927.

(-) Dr. Witold Prądzyński

(-) Stanisław Gawroński

  POROZUMIENIE.

w sprawie rekrutacji, pośredniczenia i kontraktowania, jako też przejazdu polskich sezonowych robotników rolnych.

Celem wykonania artykułu 1 konwencji polsko-niemieckiej w sprawie polskich robotników rolnych, Rządy Polski i Niemiecki zawierają następujące porozumienie:

§ 1.

Niemiecka Centrala Robotnicza zawiadamia w grudniu każdego roku Urząd Emigracyjny w Warszawie, jakie przypuszczalnie będzie zapotrzebowanie polskich sezonowych robotników rolnych (mężczyzn, kobiet i chłopców) na rok przyszły w poszczególnych krajach niemieckich, w Prusiech, w poszczególnych prowincjach, przyczem określi te powiaty w Polsce, z których byłoby pożądane otrzymać robotników.

§ 2.

Najpóźniej w trzy tygodnie po nadejściu zawiadomienia Niemieckiej Centrali Robotniczej (§ 1) Urząd Emigracyjny w Warszawie podaje jej do wiadomości powiaty, z których przewiduje rekrutację, oraz liczbę robotników, jaką może otrzymać z poszczególnych powiatów.

§ 3.

Polskie Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej i Niemiecka Centrala Robotnicza uzgadniają, w dwa tygodnie po upływie terminu, ustalonego w § 2, ostateczną liczbę robotników, podlegających rekrutacji, podział między powiaty, jak również techniczne szczegóły na okres do połowy kwietnia. W ten sam sposób postępować się będzie w wypadkach późniejszych zapotrzebowań robotników.

Przy zapotrzebowaniu imiennie wskazanych robotników obowiązuje § 6.

§ 4.

Zbędnie z porozumieniem (§ 3) przesyłać będzie Niemiecka Centrala Robotnicza właściwym Polskim Państwowym Urzędem Pośrednictwa Pracy każdorazowo otrzymywane zgłoszenia poszczególnych pracodawców. Państwowe Urzędy Pośrednictwa Pracy w odpowiednich ogłoszeniach podadzą zawczasu do wiadomości ludności rolnej dni i miejscowości kontraktowania w Urzędach Pośrednictwa Pracy lub w miejscowościach, ustalonych przez te Urzędy w porozumieniu z Niemiecką Centralą Robotniczą.

Niemiecka Centrala Robotnicza jest wówczas upoważniona wysłać w dostatecznej liczbie urzędników do Urzędów Pośrednictwa Pracy, aby z zastrzeżeniem przepisów §§ 5 i 7 niniejszego porozumienia, rozpoczęli rekrutację wraz z przedstawicielami Urzędów Pośrednictwa Pracy. Rekrutacja dokonywa się z pośród robotników, poleconych przez przedstawicieli polskich Urzędów Pośrednictwa Pracy, w ustalone dni i w ustalonych miejscowościach.

§ 5.

Urzędnicy Niemieckiej Centrali Robotniczej, którzy mają być wysłani do Polski do Urzędów Pośrednictwa Pracy celem rekrutacji robotników otrzymują od właściwych polskich Konsulatów zaświadczenie według załączonego wzoru.

Niemiecka Centrala Robotnicza prześle zawczasu Urzędowi Emigracyjnemu w Warszawie imienne listy tych urzędników.

§ 6.

Polskie Państwowe Urzędy Pośrednictwa Pracy zawiadomią robotników, których przy zapotrzebowaniu imiennie wskażą Urzędy Graniczne Niemieckiej Centrali Robotniczej, z powołaniem się na zeszłoroczną umowę o pracę, niezwłocznie po nadejściu umowy o pracę, o zgłoszonych co do nich zapotrzebowaniach i spowodują zakontraktowanie ich na podstawie przeznaczonej dla nich umowy o pracę. Ci imiennie wskazani robotnicy nie będą wyłączeni od zapośredniczenia, o ile wyjazdowi ich nie sprzeciwiają się ustawowe przeszkody.

Do imiennie wskazanych robotników, którzy nie chcą zakontraktować się ponownie na miejsce pracy im proponowane, stosują się ogólne przepisy o rekrutacji.

Zapotrzebowanie imiennie wskazanych robotników, zamieszkałych poza obrębem uzgodnionych powiatów, będą zgłaszane we właściwym dla ich miejsca zamieszkania Państwowym Urzędzie Pośrednictwa Pracy, przy równoczesnem zawiadomieniu Urzędu Emigracyjnego w Warszawie. Urząd Emigracyjny zawiadomi o swojej decyzji w najkrótszej drodze właściwe polskie władze oraz Niemiecką Centralę Robotniczą.

§ 7.

Przedstawienie i wybór robotników (§§ 4 i 5) odbywają się według ich kwalifikacji fizycznej i zawodowej, oraz z uwzględnieniem, czy nadają się do utworzenia jednej grupy robotniczej.

Wyboru robotników do Niemiec dokonywają Urzędnicy Niemieckiej Centrali Robotniczej.

§ 8.

Zakontraktowanie robotników odbywa się na podstawie umowy o pracę dla zagranicznych sezonowych robotników rolnych, ułożonej przez Fachową Komisję Rolną i Leśną przy Zakładzie Rzeszy dla Pośrednictwa Pracy i Ubezpieczenia Bezrobotnych, która to umowa w swojem obecnem brzmieniu dołączona jest do niniejszej umowy. Rząd Niemiecki będzie działał w tym kierunku, aby Rząd Polski dość wcześnie miał sposobność do zajęcia stanowiska w razie ważniejszych zmian w umowie o pracę na niekorzyść robotników. Rząd Niemiecki jest ponadto gotów przedłożyć Fachowej Komisji Rolnej i Leśnej przy Zakładzie Rzeszy dla Pośrednictwa Pracy i Ubezpieczenia Bezrobotnych ewentualne propozycje Rządu Polskiego w sprawie zmian w umowie o pracę.

Inne umowy o pracę z polskimi sezonowymi robotnikami rolnymi są w myśl ustawowych przepisów niemieckich o tyle nieważne, o ile odbiegają na niekorzyść robotnika od umowy o pracę, wymienionej w ust. 1. W miejsce nieważnych punktów umów wchodzą w myśl niemieckich przepisów ustawowych odpowiednie postanowienia umowy o pracę, wymienionej w ust. 1.

Robotnik może podpisać umowę o pracę jedynie w obecności urzędnika, upoważnionego przez kierownika właściwego polskiego Państwowego Urzędu Pośrednictwa Pracy i po zapoznaniu się z warunkami umowy. Postanowienie to nie stosuje się do wyjątkowych wypadków ponownego zakontraktowania robotników (Umverpflichtung), przyczem jednak w warunkach pracy i płacy nie może nastąpić pogorszenie. Niemiecka Centrala Robotnicza przy ponownych zakontraktowaniach w Urzędach Granicznych poda ich powody Urzędowi Emigracyjnemu w Warszawie, przy ponownych zakontraktowaniach w Niemczech, właściwemu polskiemu konsulatowi.

Umowy o pracę sporządza się w 4 egzemplarzach. Jeden egzemplarz otrzymuje pracodawca, drugi Niemiecka Centrala Robotnicza, trzeci właściwy polski Państwowy Urząd Pośrednictwa Pracy, a czwarty egzemplarz otrzymuje osoba, wyznaczona przez polski Urząd Pośrednictwa Pracy z pośród danej grupy robotników.

Każdy robotnik wymieniony we wspólnej umowie o pracę, otrzyma przy zakontraktowaniu pisemne poświadczenie o zawarciu umowy o pracę według załączonego wzoru.

§ 9.

Jeżeli Urząd Emigracyjny w Warszawie i Niemiecka Centrala Robotnicza uznają zgodnie, że pracodawca wykroczył w sposób jaskrawy przeciwko postanowieniom umowy o pracę, obowiązującej przy zatrudnianiu zagranicznych sezonowych robotników rolnych (§ 8), wówczas można mu odmówić zapośredniczenia robotników.

§ 10.

Robotnicy otrzymują stosownie do obowiązujących przepisów paszportowych, w trybie przyśpieszonym, bezpłatnie t. zw. paszport emigracyjny sezonowy, uprawniający ich do jednorazowego wyjazdu z Polski w okresie jego ważności.

Robotnicy, posiadający taki paszport i poświadczenie o zawarciu umowy o pracę (§ 8 ust. 5), będą, stosownie do obowiązujących w danym czasie niemieckich przepisów, zwolnieni od wizy na wjazd do Niemiec, oraz na wyjazd z Niemiec podczas ostatnich dwóch miesięcy roku kalendarzowego.

Wizy i inne zaświadczenia wymagane dla podróży do Polski poza ostatniemi dwoma miesiącami roku kalendarzowego, oraz dla wjazdu ponownego w ciągu roku, będą udzielane bezpłatnie.

§ 11.

Terminy wyjazdu do Niemiec i stacje wyjazdowe będą komunikowane robotnikom przy rekrutacji. Polskie Państwowe Urzędy Pośrednictwa Pracy będą skłaniały zakontraktowanych robotników, aby wyjechali w oznaczonym terminie. O ileby w wyjątkowych wypadkach poszczególni robotnicy odmówili wyjazdu, wówczas przedstawicielowi Niemieckiej Centrali Robotniczej będą poleceni do wyboru inni odpowiedni robotnicy.

§ 12.

Koszty przejazdu robotników od niemieckiej stacji granicznej do miejsca pracy ponosi pracodawca. To samo dotyczy strawnego, o ile robotnicy nie zabierają ze sobą żywności.

§ 13.

Tytułem kosztów za pośrednictwo Niemiecka Centrala Robotnicza uiszcza Urzędowi Emigracyjnemu w Warszawie 1,20 marek niemieckich za każdego przyjętego robotnika.

§ 14.

Robotnice w wieku poniżej 25 lat w zasadzie nie powinne być umieszczane pojedynczo w miejscach pracy.

Niemiecka Centrala Robotnicza zakomunikuje niemieckim stowarzyszeniom opieki nad dziewczętami, wyznaczonym na podstawie późniejszych porozumień, liczbę oraz miejsca pracy takich robotnic polskich.

§ 15.

Osoby, którym polski Urząd Emigracyjny poleci towarzyszyć zakontraktowanym robotnikom do Urzędów Granicznych Niemieckiej Centrali Robotniczej, otrzymują zaświadczenia Niemieckiej Centrali Robotniczej według załączonego wzoru.

Urząd Emigracyjny w Warszawie prześle zawczasu Niemieckiej Centrali Robotniczej w Berlinie listy imienne tych osób.

§ 16.

Niemiecka Centrala Robotnicza dołoży starań, aby polscy sezonowi robotnicy rolni, którzy przed zakończeniem sezonu robót, bez własnej winy, utracili pracę, zostali umieszczeni w innem miejscu pracy, na które pracodawcą otrzymał pozwolenie zatrudniania zagranicznego sezonowego robotnika rolnego.

§ 17.

Powrót z Niemiec do kraju polskich sezonowych robotników rolnych winien się odbywać w sposób uporządkowany. Wyjazd powinien się odbywać możliwie w specjalnych pociągach i w sposób, odpowiadający interesom robotnika.

Niemiecka Centrala Robotnicza zawiadomi możliwie zawczasu Urząd Emigracyjny w Warszawie o przypuszczalnem rozpoczęciu się powrotu, o linjach kolejowych i przejściach granicznych, przez które przewidziany jest powrót: dołoży ponadto starań, aby podać do wiadomości Urzędu Emigracyjnego najgłówniejsze punkty przejściowe i zborne transportów.

Urząd Emigracyjny w Warszawie poczyni w odnośnych granicznych stacjach przejściowych przygotowania do przyjęcia przybywających robotników.

§ 18.

Kwestje wątpliwe natury technicznej, mogące ewentualnie powstać przy wykonaniu niniejszego porozumienia, regulowane będą pomiędzy Urzędem Emigracyjnym w Warszawie a Niemiecką Centralą Robotniczą w drodze bezpośredniego kontaktu.

Sporządzono w Warszawie dnia 24 listopada 1927 r. w dwóch oryginalnych tekstach i to każdy w języku polskim i niemieckim, z których każdy Rząd otrzymuje jeden. Teksty polski i niemiecki w treści swej są zgodne i autentyczne.

(-) Dr. Witold Prądzyński

(-) Stanisław Gawroński

ZAŁĄCZNIKI

ZAŁĄCZNIK  1.

Zaświadczenie.

(Na zasadzie § 5 porozumienia z dnia 24 listopada 1927 r. w sprawie rekrutacji, pośredniczenia i kontraktowania, jako też przejazdu polskich sezonowych robotników rolnych).

Przedstawiciel Niemieckiej Centrali Robotniczej p. ........ udaje się do Polski, aby zgodnie z przepisami ust. 2 § 4 wraz z przedstawicielami polskich Państwowych Urzędów Pośrednictwa Pracy dokonać rekrutacji i zapośredniczenia polskich robotników sezonowych dla Niemiec na rok 19.. w powiatach .... ............................................................................................................................

........... dnia ...............

Konsul.

ZAŁĄCZNIK  2.

1928.

Umowa o pracę dla zagranicznych sezonowych robotników rolnych.

(Ustalona przez Fachową Komisję Rolną i Leśną przy Zakładzie Rzeszy dla Pośrednictwa Pracy i Ubezpieczenia Bezrobotnych).

I. Czas trwania umowy o pracę.

Pomiędzy podpisanym(ą) .....................................

..............................................................

..............................................................

miejsce zamieszkania .........................................

poczta .......................................................

Nr. telefonu .................................................

stacja kolejowa ..............................................

powiat .......................................................

prowincja ....................................................

jako pracodawcą dworu ........................................

........... z jednej strony i podpisanymi jako pracobiorcami z drugiej strony zawarta zostaje, nie ubliżając przepisom Tymczasowej Ordynacji dla Pracy Rolnej i obowiązującym dla danego miejsca pracy taryfom powiatowej lub obwodowej, umowa następująca.

Niżej podpisani pracobiorcy, kobiety zamężne za zezwoleniem małżonków, osoby niepełnoletnie za zezwoleniem rodziców lub opiekuna, przystępują do pracy do wyżej wymienionego pracodawcy lub jego prawnego następcy z dniem zobowiązania i pozostania w stosunku służbowym do chwili ukończenia wszystkich robót rolnych, najpóźniej do 15 grudnia b. r. Zobowiązują się oni wykonywać wszelkie powierzone im przez pracodawcę lub jego zastępcę prace dniówkowe i od sztuki. Pracodawca lub jego zastępca rozstrzygają, które roboty mają być wykonywane od sztuki a które na dniówkę.

Pracobiorcy zapewniają, że są zupełnie zdrowi i nie mają żadnych dolegliwości przeszkadzających w pracy (kobiety, że nie są w ciąży) i że obeznani są z wszelkiemi zwykle wykonywanemi robotami rolnemi.

Pracobiorcy, podlegający służbie wojskowej, oświadczają, że, o ile im wiadomo, nie należy przewidywać przerwy w umowie o pracę przez powołanie ich do służby czynnej lub na ćwiczenia wojskowe.

II. Czas pracy.

Czas pracy i jego obliczenie regulują się stosownie do taryf powiatowych lub obwodowych.

Jeżeli taryfa powiatowa nie istnieje albo czas pracy i jego obliczenie ustalone nie są, to obowiązują następujące postanowienia:

a) Na spożycie śniadania, obiadu i podwieczorku przeznacza się dziennie dwie godziny, których nie wlicza się do czasu pracy.

b) Do czasu pracy wlicza się czas zużyty na drogę z dworu do miejsca pracy i od miejsca pracy do dworu.

c) W wypadkach nagłych pracobiorcy obowiązani są do wykonania pracy w godzinach nadliczbowych, które wynagradza się stosownie do przepisów działu III. Tylko pracodawcy lub ich zastępcy rozstrzygają, czy zachodzi wypadek nagły.

Pozatem obowiązują przepisy ustawowe.

Oprócz niedziel i świąt ewangelickich, robotnicy wyznania rzymko-katolickiego mają prawo świętowania następujących świąt rzymsko-katolickich: Trzech Króli (6 stycznia), Bożego Ciała (w czerwcu), Piotra i Pawła (29 czerwca), Wniebowzięcia N. M. P. (15 sierpnia), Wszystkich Świętych (1 listopada), Niepokalanego Poczęcia N. M. P. (8 grudnia), o ile właściwa dla danego miejsca pracy katolicka władza kościelna nie odłoży obchodu któregoś z tych świąt na następną niedzielę. Za pracę w wymienione święta katolickie otrzymują robotnicy rzymsko-katoliccy płacę niedzielną.

Robotnikom, pragnącym brać udział w nabożeństwie w niedziele i święta, należy to możliwie ułatwić.

III. Płace.

a) Jeżeli dla danego miejsca pracy obowiązuje umowa taryfowa, dotycząca sezonowych robotników rolnych, to również obcokrajowi sezonowi robotnicy rolni pobierają takie wynagrodzenie ogólne, jak niemieccy sezonowi robotnicy rolni.

a) Jeżeli dla danego miejsca pracy niema obowiązującej umowy taryfowej dla krajowych robotników sezonowych rolnych, to obcokrajowi sezonowi robotnicy rolni otrzymują wynagrodzenie ogólne, które pobiera odpowiednia kategorja robotników niemieckich przy wykonywaniu takich samych czynności.

Tam, gdzie stawki od sztuki nie są ustalone przez umowę zbiorową, należy je obliczyć w ten sposób, ażeby przy ich stosowaniu robotnik przy normalnej wydajności pracy zarabiał przynajmniej 30% więcej, niż przy pracy dniówkowej.

Do godzin nadliczbowych i pracy w niedziele stosują się postanowienia tymczasowej Ordynacji dla Pracy Rolnej, względnie taryf powiatowych lub obwodowych.

Wypłatę uskutecznia się w myśl zasad następujących:

Zarobki płatne są tygodniowo mianowicie w ......... Trzy marki niemieckie potrącane z zarobku tygodniowego w ciągu pierwszych 6-ciu tygodni i dwie marki niemieckie potrącane z zarobku w ciągu następnych 9-ciu tygodni, płatne będą dopiero przy zgodnem z obowiązującemi przepisami odejściu robotnika i będą mu wówczas wypłacone. Za zgodne z obowiązującemi przepisami odejście uważane będzie również rozwiązanie umowy o pracę bez winy robotnika.

Przy niestawieniu się do pracy bez usprawiedliwienia i bez uzasadnienia pracodawca, oprócz potrącenia zarobku dziennego w gotówce, odpowiedniego do niewykonanej pracy, ma prawo poczynienia odpowiedniego potrącenia przy następnej wypłacie według każdorazowych cen targowych za dostarczoną ordynarję.

Wypłata zawsze powinna być wykonywana przez pracodawcę lub jego urzędników, w obecności dozorców, ale nigdy przez samych dozorców, starszych robotników lub przodowników.

Reklamacje w sprawie obrachunku płac winny być o ile możności poczynione zaraz przy wypłacie albo bezzwłocznie po niej; o ile one dotyczą ustalenia istotnie przepracowanych godzin roboczych lub pracy akordowej, to mogą być uwzględniane tylko w przeciągu 14 dni po wypłacie.

Przy wypłacie zarobków nie wolno czynić żadnych potrąceń prócz: części zarobku, płatnej dopiero przy zgodnem z obowiązującemi przepisami odejściu robotnika, kar ewentualnie nałożonych stosownie do przepisów działu VII, podatku od zarobku ogólnego zgodnie z przepisami obowiązującemi*) oraz ciążących na pracobiorcy składek na cele ubezpieczeń społecznych. Pracodawca wywiesi w mieszkaniach robotników na widocznem miejscu w porozumieniu z przedstawicielstwem robotników ogłoszenie z wyszczególnieniem wysokości potrąceń, które będą czynione przy wypłatach dla poszczególnych kategoryj robotników (mężczyzn, chłopców, kobiet i t. p.).

Przy wypłatach otrzymują zagraniczni sezonowi robotnicy rolni te same obrachunki, jakie przyjęte są dla miejscowych robotników tego samego przedsiębiorstwa (koperty, kartki obrachunkowe).

IV. Ordynarja i mieszkanie.

Jako ordynarję otrzymuje każdy robotnik tygodniowo: 25 funtów kartofli, 7 litrów mleka zbieranego (dziennie 1 litr) albo 3¹/₂ litra niezbieranego (dziennie ¹/₂ litra), 7 funtów chleba, 2 funty krup albo kaszki manny albo kaszy lub jarzyn strączkowych, jeden funt mąki żytniej albo ³/₄ funta mąki pszennej, ¹/₂ funta tłuszczu i ¹/₂ funta soli. Zamiana ordynarji na gotówkę jest dopuszczalna tylko za zgodą obu stron zawierających umowę i po poprzedniem obopólnem porozumieniu się co do wysokości sumy, przypadającej z tytułu zamiany; suma ta winna być uiszczana jako zapłata tygodniowa. Miarodajna dla określenia wysokości wynagrodzenia za zamianę ordynarji jest urzędowa maksymalna cena producentów lub, jeżeli takiej niema, cena rynkowa najbliższej miejscowości, w której odbywają się targi. Nie jest dozwolona zamiana na gotówkę kartofli, mleka i chleba.

Pozatem winny być dostarczone: wspólne mieszkanie, nie wywołujące zarzutów, oddzielne dla każdej płci, ze stołami, sprzętami do siedzenia, naczyniami do mycia, z szafami zamykanemi na klucz, wspólne ognisko do gotowania i prania, wystarczający materjał opałowy, i oprócz tego dla każdej osoby łóżko, siennik, poduszka i wełniana kołdra. Mieszkania winny odpowiadać przepisom higienicznym.

Gotowaniem jedzenia zajmuje się przez pracodawcę lub jego zastępcę wyznaczona kobieta, do której również należy utrzymywanie mieszkania i sypialni w czystości oraz obieranie kartofli. Na czas potrzebny do tego, pracodawca zwalnia ją od innych robót. Otrzymuje ona tę samą płacę jak inne robotnice, jak również odpowiednie wynagrodzenie za niedziele i dni świąteczne. Liczba kucharek winna odpowiadać liczbie robotników.

V. Koszty podróży.

Koszty podróży od granicy do miejsca pracy oraz opłaty za legitymacje ponosi pracodawca. Przy zgodnem z obowiązującemi przepisami zakończeniu stosunku służbowego, należy się robotnikom bezpłatny bilet kolejowy do ostatniej niemieckiej stacji granicznej, przez którą robotnik przyjechał, udając się na miejsce pracy. Jeżeli zachodzą wątpliwości co do celu podróży powrotnej, winien pracodawca, podając miejsce pochodzenia robotników, zwrócić się do właściwego Urzędu Krajowego Niemieckiej Centrali Robotniczej, celem ustalenia ostatniej niemieckiej stacji granicznej. Wręczenie biletu kolejowego na powrót winno być zaznaczone przy ostatniem obliczeniu zarobku.

VI. Narzędzia pracy.

Robotnicy obowiązani są zwrócić dostarczone im przez pracodawcę narzędzia pracy oczyszczone i nieuszkodzone. Za każde uszkodzenie narzędzi pracy przez niewłaściwe obchodzenie się z niemi lub za zagubienie narządzi robotnicy winni zapłacić gotówką.

VII. Moralne prowadzenie się, przedwczesne rozwiązanie umowy o pracę.

Każdy robotnik zobowiązuje się dołożyć wszelkich sił, celem ścisłego wykonania powierzonych mu robót, wykonywać zarządzenia pracodawcy lub jego zastępcy i zwłaszcza ściśle przestrzegać przepisów regulaminu domowego.

Kary pieniężne mogą być na robotnika nałożone tylko na podstawie poprzednio wydanego regulaminu pracy, wywieszonego na widocznem miejscu. Potrącenie kary winno nastąpić przy najbliższej wypłacie, w przeciwnym zaś razie karę tę uważa się za umorzoną. Potrącone kary mogą być zużyte tylko na korzyść robotników danego zakładu pracy.

Jeżeli zachodzi ważna przyczyna, a w szczególności, jeżeli jedna ze stron zawierających umowę, dopuści się czynnej lub ciężkiej zniewagi słownej, lub też uczyni niemoralne propozycje, w takim razie druga strona upoważniona jest do natychmiastowego rozwiązania urnowy. Za ważną przyczynę dla pracodawcy uważa się pozatem stałe odmawianie lub ciężkie zaniedbywanie pracy przez pracobiorcę, dla pracobiorcy odmawianie przez pracodawcę wypłaty umówionej płacy lub powtarzające się niepunktualne wypłaty i stałe, t. zn. mimo kilkakrotnych upomnień nieodmiennie złe pożywienie lub szkodzące zdrowiu mieszkanie.

Udział w ruchu zawodowo-związkowym nie może być przyczyną zwolnienia z pracy.

Pracodawca nie może wbrew woli robotnika zatrzymać paszportu i innych dokumentów.

W razie jeśli prace na roli skończą się przed 15-ym grudnia r. b., pracodawca zobowiązany jest zawiadomić robotnika o dniu zwolnienia z pracy o tydzień przed tym terminem.

VIII. Choroba, ubezpieczenie.

Każdy robotnik ma w razie choroby prawo do świadczeń właściwej kasy chorych. W wypadku niezdolności do pracy robotnik otrzymuje zamiast ordynarji i zarobku przewidziane przepisami pieniężne świadczenia na wypadek choroby. Jeżeli robotnik w czasie choroby otrzymuje nadal ordynarję, przewidzianą w dziale IV, to winien wartość tejże zapłacić pracodawcy po każdorazowych cenach rynkowych.

Pracodawcy i pracobiorcy są prawnie zobowiązani do płacenia składek do kasy chorych w wymiarze, ustalonym przepisami.

Przepisy higjeniczne i ochronne, a w szczególności przepisy przy stosowaniu nawozów sztucznych, istniejące dla niemieckich robotników rolnych, mają zastosowanie także dla zagranicznych sezonowych robotników rolnych.

IX. Opieka i rozpatrywanie skarg.

Pełnomocnicy Niemieckiej Centrali Robotniczej w Berlinie SW 11, Hafenplatz 4, którzy odpowiednio wylegitymują się, mają w każdej chwili prawo wejścia do mieszkań i miejsc pracy robotników. Obowiązkiem ich jest wysłuchiwanie zażaleń pracodawców i robotników i dążenie do usunięcia nieporozumień i przyczynienia się do zgodnego współżycia robotników między sobą oraz robotników z pracodawcą. W tym celu strony zawierające umowę winny im udzielać wszelkich niezbędnych informacyj i wyjaśnień.

Skargi, powstające na tle wykonywania niniejszej umowy albo przy wykonywaniu robót w zakładzie pracy pomiędzy robotnikami i pracodawcą lub jego pełnomocnikiem, winny być o ile możności załatwiane na miejscu pracy.

X. Postępowanie przy zatargach.

Dla wszelkich sporów prawnych, mogących ewentualnie wyniknąć na tle niniejszego stosunku służbowego, jako sąd właściwy jest sąd pracy w ............ o ile stosunek służbowy nie jest oparty na umowie taryfowej, która wyłącza w całości lub częściowo sądownictwo pracy przez ustanowienie sądu rozjemczego lub polubownego.

Miejscowość i data: ..........................................

Podpis pracodawcy lub jego zastępcy: .........................

..............................................................

Własnoręczny podpis albo znak odręczny pracobiorcy (pracobiorców): ..............................................

..............................................................

Niniejszem zaświadcza się, że wyżej wymienionym robotnikom odczytana została umowa o pracę w ich języku ojczystym, że umowa ta została przez nich właściwie zrozumiana i zarówno co do całej treści jako też co do wysokości wpisanych zaliczek przyjęta przez podpisanie nazwiska lub znak odręczny.

.......................... dnia ........................ 1928.

..............................................................

Urzędnik kontraktujący.

______

*) Polscy sezonowi robotnicy rolni są nadal zwolnieni od podatku dochodowego, jeżeli zapomocą t. zw. paszportu emigracyjnego (ograniczonego terminem jednorocznym) lub zaświadczenia władzy krajowej (tłumaczenie poświadczone przez polski konsulat albo poselstwo) udowodnią, że miejsce zamieszkania mają w Polsce.

ZAŁĄCZNIK  3.

Poświadczenie umowy o pracę.

(Na zasadzie § 8 polsko-niemieckiego porozumienia z dnia 24 listopada 1927 r. w sprawie rekrutacji, pośredniczenia i kontraktowania, jako też przejazdu polskich sezonowych robotników rolnych).

Pracodawca ................................................

..............................................................

zamieszkały ..................................................

zawarł w dniu ................................................

z robotnikiem ................................................

..............................................................

umowę o pracę Nr. .........., która odpowiada umowie o pracę w jej obecnie obowiązujacem brzmieniu, ułożonej przez Fachową Komisję Rolną i Leśną przy Zakładzie Rzeszy dla Pośrednictwa Pracy i Ubezpieczenia Bezrobotnych.

.............. dnia ....... 19....

Państwowy Urząd Pośrednictwa Pracy

(pieczęć, podpis)

Niemiecka Centrala Robotnicza

(pieczęć, podpis)

ZAŁĄCZNIK  4.

Zaświadczenie.

(Na zasadzie § 15 polsko-niemieckiego porozumienia z dnia 24 listopada 1927 r. w sprawie rekrutacji, pośredniczenia i kontraktowania, jako też przejazdu polskich sezonowych robotników rolnych).

Pan

Pani ...........,

który (a) wykaże się paszportem zaopatrzonym w wizę niemiecką, jest upoważniony (a) do towarzyszenia polskim robotnikom, przyjętym w Polsce przez Niemiecką Centralę Robotniczą, do Urzędów Granicznych Niemieckiej Centrali Robotniczej i do wstępu z tego tytułu do tychże Urzędów.

Berlin, dnia ...........

Niemiecka Centrala Robotnicza

Dyrektor

(pieczęć, podpis)

  POROZUMIENIE.

w sprawie polskich robotników rolnych, którzy przybyli do Niemiec przed 31 grudnia 1925 r. i tamże pozostali.

Celem wykonania postanowień artykułu 4 polsko - niemieckiej konwencji w sprawie polskich robotników rolnych, zawierają Rządy Polski i Niemiecki następujące porozumienie:

§ 1.

W latach od 1927 do 1931 ma włączyć się corocznie po ukończonym sezonie pracy do ruchu sezonowego 4.500 polskich robotników rolnych z pośród tych, którzy w okresie między 1 stycznia 1919 r. a 31 grudnia 1925 r. przybyli do Niemiec i tamże pozostali, w roku zaś 1932 reszta, jednak nie ponad 6.000, zmniejszone o 14%.

Nadwyżka ponad 4.500 tych polskich robotników rolnych, którzy w ciągu jednego roku włączą się do ruchu sezonowego, zaliczona będzie na rachunek liczby osób, które w myśl ust. 1 mają wrócić w ciągu następnego roku.

§ 2.

Rząd Polski może wskazać osoby, które wyjęte będą z włączenia się do ruchu sezonowego. Ogólna liczba tych osób nie może zasadniczo wynosić rocznie ponad 14% liczby polskich robotników rolnych, którzy w myśl § 1 mają włączyć się do ruchu sezonowego. Jeśli w jednym roku nie osiągnie się 14%, to reszta może być wskazana w latach następnych ponad 14%. Nie wlicza się robotnika do 14% także i wtedy, jeżeli robotnik ten, już wyłączony w jednem z poprzednich lat, został zaproponowany ponownie do włączenia się do ruchu sezonowego.

§ 3.

Zaopatrzenie polskich robotników rolnych w Niemczech w paszporty powinno być możliwie ułatwione i przyśpieszone.

W tym celu Niemiecka Centrala Robotnicza zbierze potrzebne dane, dotyczące poszczególnych robotników, zapomocą kwestjonarjuszy, których dostarczą jej właściwe konsulaty polskie.

§ 4.

Niemiecka Centrala Robotnicza prześle właściwym polskim konsulatom do 1 kwietnia każdego roku 7.000 wypełnionych kwestjonarjuszy, a z tej liczby do 1 marca co najmniej 3.500. Na podstawie tych kwestjonarjuszy konsulaty polskie podadzą Niemieckiej Centrali Robotniczej, najpóźniej 1 sierpnia każdego roku, nazwiska co najmniej 5.300 polskich robotników rolnych, którzy albo zaopatrzeni są w paszporty, lub też paszporty otrzymają zawczasu przed rozpoczęciem powrotu.

§ 5.

Niemiecka Centrala Robotnicza poda do wiadomości polskich konsulatów, najpóźniej do 1 września każdego roku, nazwiska 5.300 takich polskich robotników rolnych, którzy mają wrócić do Polski na okres zimowy.

Na wykazach tych umieści się przedewszystkiem polskich robotników rolnych, którzy w danym roku po ukończeniu okresu robót mają zamiar powrotu na zimę do Polski oraz tych robotników, których pracodawcy zamierzają zwolnić w danym roku.

§ 6.

Konsulaty polskie podawać będą Niemieckiej Centrali Robotniczej stopniowo najpóźniej do 15 listopada każdego roku, nazwiska polskich robotników rolnych którzy w danym roku nie mają wejść do ruchu sezonowego.

§ 7.

Polscy robotnicy rolni, którzy w myśl § 2 nie wejdą do ruchu sezonowego, winni otrzymać tymczasowe zaświadczenie uprawniające (voläufiger Befreiungsschein), które każdorazowo uprawnia ich na przeciąg jednego roku do pracy w rolnictwie.

W 1933 r. polscy robotnicy rolni, którzy nie zostali objęci ruchem sezonowym, otrzymują zaświadczenia uprawniające (Befreiungscheine) do pracy w rolnictwie.

§ 8.

Rząd Niemiecki wywrze wpływ na Niemiecką Centralę Robotniczą, ażeby ci robotnicy rolni, którzy na podstawie niniejszego porozumienia powrócą do Polski, mieli pierwszeństwo przy przyjmowaniu do pracy na wiosnę w charakterze robotników sezonowych, chyba że w poszczególnym wypadku przemawiać będą przeciwko temu ważne powody.

§ 9.

Postanowienia § 3 mają odpowiednie zastosowanie do polskich robotników rolnych, którzy przed 1 stycznia 1919 r. przybyli do Niemiec i tamże pozostali. Kwestjonarjusze, które, wnosząc z ich treści, dotyczą takich robotników, Niemiecka Centrala Robotnicza prześle konsulatom polskim osobno w dwóch egzemplarzach.

Niemiecka Centrala Robotnicza wyda tymczasowe zaświadczenie uprawniające robotnikom, co do których konsulat polski na podstawie tych kwestjonarjuszy zgłosi odpowiedni wniosek. Zaświadczenie to udzielane będzie na rok, a w razie potrzeby przedłużone będzie jeszcze na rok, chyba że się okaże, że robotnik nie należy do osób, wymienionych w ust. 1.

§ 10.

Liczba polskich robotników rolnych, którzy pomiędzy 1 stycznia 1919 r. a 31 grudnia 1925 r. przybyli do Niemiec i tamże pozostali, i którzy w roku przejściowym 1927 włączą się do ruchu sezonowego bez jakiegokolwiek oddziaływania władz niemieckich lub innych czynników, dolicza się do liczby robotników, którzy mają wrócić w 1928 r. na podstawie niniejszego porozumienia. W ciągu tych dwóch lat włączy się więc do ruchu sezonowego ogółem 9.000 robotników. Liczba robotników, którzy mają być umieszczeni w wykazie, zaproponowanym na 1928 r., będzie odpowiednio podwyższona lub zmniejszona.

Rząd Niemiecki oświadcza, że spowoduje, aby Niemiecka Centrala Robotnicza:

a) powiadomiła natychmiast pracodawców, że polscy robotnicy rolni, którzy przed 1 stycznia 1919 r. przybyli do Niemiec i tamże pozostali, mogą w myśl konwencji i nadal w Niemczech pozostać,

b) oddziaływała stale na pracodawców, by następujące grupy polskich robotników rolnych były nadal zatrudniane na miejscu pracy w ciągu półrocza zimowego 1927/28,

1. przybyli przed 1 stycznia 1919 r. do Niemiec i tamże pozostali,

2. ożenieni z obywatelkami niemieckiemi,

3. którzy posiadają liczne rodziny,

4. którzy pobierają rentę wypadkową albo inwalidzką lub też ci, co do których postępowanie rentowe jest w toku.

Sporządzono w Warszawie dnia 21 listopada 1927 w dwóch tekstach oryginalnych i to każdy w języku polskim i niemieckim, z których każdy Rząd otrzymuje jeden. Teksty polski i niemiecki co do treści są zgodne i autentyczne.

(-) Dr. Witold Prądzyński

(-) Stanisław Gawroński

Zaznajomiwszy się z powyższemi: Konwencją, Protokółem końcowym i Porozumieniami, uznaliśmy je i uznajemy za słuszne zarówno w całości jak i każde z zawartych w nich postanowień; oświadczamy, że są przyjęte, ratyfikowane i potwierdzone i przyrzekamy, że będą niezmiennie zachowywane.

Na dowód czego wydaliśmy Akt niniejszy, opatrzony pieczęcią Rzeczypospolitej Polskiej.

W Warszawie, dnia 4 kwietnia 1928 r.

• Identyfikator: Dz.U.1929.44.366
• Rodzaj: Umowa międzynarodowa
• Tytuł: Rzesza Niemiecka-Polska. Konwencja w sprawie polskich robotników rolnych. Warszawa.1927.11.24.
• Data aktu: 24/11/1927
• Data ogłoszenia: 25/06/1929
• Data wejścia w życie: 12/06/1929