1) Minister Spraw Wewnętrznych kieruje działem administracji rządowej - sprawy wewnętrzne, na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych (Dz. U. Nr 248, poz. 1491).
2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2009 r. Nr 18, poz. 97, z 2010 r. Nr 127, poz. 857, Nr 182, poz. 1228, Nr 238, poz. 1578 i Nr 239, poz. 1589, z 2011 r. Nr 117, poz. 677, Nr 171, poz. 1016 i Nr 207, poz. 1230 oraz z 2012 r. poz. 664.
SZCZEGÓLNE WARUNKI OBIEKTÓW, W KTÓRYCH PRZEPROWADZA SIĘ EGZAMINY, SZCZEGÓŁOWY PRZEBIEG TESTU WSPÓŁPRACY I TESTU ZACHOWANIA SIĘ PSA W STOSUNKU DO ŻYWEGO CZŁOWIEKA ORAZ PRZEBIEG PRÓB POSZUKIWAWCZYCH
Test współpracy oraz test zachowania się psa w stosunku do człowieka
A. Test współpracy
1. Próba posłuszeństwa:
1) jest przeprowadzana na 50 m odcinku drogi dojścia do przyrządów, na których następnie jest przeprowadzana próba sprawnościowa;
2) obejmuje następujące ćwiczenia:
a) chodzenie psa przy nodze przewodnika, na i bez smyczy,
b) siad i waruj w trakcie marszu,
c) przywołanie psa przez przewodnika z pozycji siad i waruj,
d) aport osobistego przedmiotu przewodnika.
2. Próba sprawnościowa:
1) jest przeprowadzana z wykorzystaniem zestawu przyrządów, spośród których najwyżej umieszczony przyrząd nie może znajdować się wyżej niż 2 m nad poziomem gruntu; w skład zestawu przyrządów wchodzą:
a) kładki ruchome (około 4 m długości, 40 cm szerokości i 4 cm grubości, których oba końce są oparte na chwiejnych podporach lub są zawieszone na zawiesiach),
b) kładka pochyła o nachyleniu około 30°, z przybitymi poprzecznymi listwami,
c) kładki leżące,
d) platformy poziome (duża i mała),
e) drabiny skośne (długa i krótka),
f) drabina pozioma;
2) podczas jej przeprowadzania:
a) przewodnik może asekurować psa, nie dotykając go bez wyraźnej potrzeby wynikającej z konieczności zabezpieczenia psa przed upadkiem; egzaminator może wyznaczyć pomocnika z zadaniem dodatkowej asekuracji,
b) kolejność pokonywania trasy ustala egzaminator bezpośrednio przed próbą, z założeniem że każdy element trasy musi być pokonany przez psa dwukrotnie,
c) pies powinien wykonać komendy: siad x 2, waruj x 2, stój x 2, wróć x 2, na wyznaczonych przez egzaminatora przyrządach.
3. Próba kierowania psa z dystansu:
1) jest przeprowadzana na obszarze, o wymiarach 40 x 80 m (maksimum), na którym zgodnie z rysunkiem są rozmieszone:
a) w punkcie A pachołek,
b) w punktach B, C i D pachołki, beczki lub platformy (palety);
2) podczas jej przeprowadzania:
a) egzaminator ustala na początku próby kolejność, według której mają być osiągnięte punkty,
b) przewodnik podchodzi do punktu rozpoczęcia próby (PS), w którym pies ma zająć pozycję siad,
c) przewodnik, na polecenie egzaminatora, wysyła z punktu PS psa komendą słowną "naprzód" lub adekwatną oraz komendą optyczną - znakiem gestowym do punktu A, znajdującego się w odległości od 15 do 20 m,
d) na kolejne polecenie egzaminatora przewodnik, bez zmiany miejsca swego przebywania, komendą słowną: "prawo", "lewo", "naprzód" lub adekwatnymi, a także komendą optyczną, wysyła psa do pierwszego wyznaczonego punktu B, C lub D,
e) pies, po komendzie przewodnika, powinien dojść do wyznaczonego punktu i zająć pozycję siad lub waruj, w odległości nie większej niż 1 m od tego punktu,
f) w sposób, o którym mowa w lit. c i d, pies ma zostać wysłany do kolejnych punktów,
g) z ostatniego punktu komendą słowną "do mnie" lub adekwatną komendą optyczną pies jest przywoływany przez przewodnika i ma zająć pozycję siad przy przewodniku;
3) jest zdana, jeżeli pies:
a) wykonuje polecenia z jednorazową komendą głosową i z krótkim znakiem gestowym,
b) wykonuje polecenia z jednorazową komendą głosową i z długotrwałym znakiem gestowym,
c) wykonuje polecenia z powtarzaną komendą głosową i z powtarzanym lub ciągłym znakiem gestowym,
d) nie więcej niż dwa razy wykonuje ćwiczenia z pomyłką wskazanego punktu;
4) jest niezdana, jeżeli pies nie wykona wszystkich ćwiczeń.
4. Podczas testu współpracy pies pracuje samodzielnie.
5. Test współpracy uważa się za niezdany, jeżeli:
1) w ciągu 60 s, przy wyraźnej odmowie wykonania przez psa poszczególnych ćwiczeń (próby posłuszeństwa i próby kierowania z dystansu) pokonywania poszczególnych przyrządów (podczas próby sprawnościowej i próby kierowania z dystansu) przewodnik nie doprowadzi do wykonania tych ćwiczeń lub prób przez psa;
2) podczas próby sprawnościowej pies więcej niż trzy razy odbiegnie od przewodnika;
3) pies po trzykrotnej nieudanej próbie nie pokonał prawidłowo poszczególnych przyrządów;
4) zostanie niezdana jedna próba.
6. Jest dopuszczalna jedna powtórka testu współpracy podczas tej samej sesji egzaminacyjnej.
B. Test zachowania się psa w stosunku do człowieka
1. Test zachowania się psa w stosunku do człowieka jest przeprowadzany w następujący sposób:
1) przewodnik z psem na smyczy podchodzi do egzaminatora, który po powitaniu się z przewodnikiem i pobawieniu się z psem odchodzi około 10 m i kładzie się na ziemi;
2) po sygnale przewodnik spuszcza psa ze smyczy i kieruje go do pracy;
3) pies powinien oznaczyć odnalezioną osobę;
4) przewodnik pozostawia przywiązanego psa na luźnej smyczy i oddala się od niego spokojnie; nie prowokując, egzaminator podchodzi do psa w celu przejścia z nim i przewiązania go w inne miejsce, pies nie powinien zachowywać się agresywnie, grozić i okazywać paniki.
2. Test uznaje się za niezaliczony w przypadku celowego użycia, w stosunku do egzaminatora lub jego ubrania, przez psa zębów, pazurów albo gdy pies zachowuje się agresywnie.
Próba poszukiwawcza psa terenowego klasy 0 i I
1. Obiekt przygotowany do próby poszukiwawczej psa terenowego klasy 0 i I stanowi naturalny teren leśny, umożliwiający ukrycie pozorantów, o powierzchni od 4 do 6 ha.
2. Przygotowanie obiektu do próby poszukiwawczej psa terenowego klasy 0 i I polega na:
1) wyznaczeniu dwóch pól o wymiarach od 30 x 80 m (minimum) do 40 x 100 m (maksimum), o łącznej powierzchni od 0,48 do 0,8 ha, rozdzielonych wyznaczoną taśmami ścieżką o szerokości około 3 m;
2) wyznaczeniu obszaru o powierzchni około 4 ha, na którym w dwu narożnikach są wyznaczone strefy o powierzchni po około 600 m2, niedostępne dla przewodnika;
3) ukryciu trzech pozorantów, w odległości od siebie nie mniejszej niż 20 m, w miejscach:
a) jeden pozorant zamaskowany na ziemi, na jednym z pól, o których mowa w pkt 1, w odległości od 10 do 20 m od ścieżki,
b) drugi w jednej ze stref, o których mowa w pkt 2,
c) trzeci poza strefami, o których mowa w pkt 2, na ziemi przykryty gałęziami, na wyznaczonym obszarze.
3. Do próby poszukiwawczej psa terenowego klasy 0 i I, zgodnie z decyzją przewodniczącego komisji egzaminacyjnej, mogą być przygotowane elementy pozoracji mylącej w dwóch miejscach w postaci pokarmu ludzkiego lub zwierzęcego, umieszczonego w sposób uniemożliwiający zjedzenie go przez psa.
4. Przygotowania obiektu do prób poszukiwawczych należy zakończyć minimum na 20 min przed rozpoczęciem egzaminu. Zespół nie może obserwować obiektu w czasie przygotowań.
B. Szczegółowe zasady oznaczania osoby żywej przez psa
1. Jedynymi dopuszczalnymi sposobami oznaczania przez psa odnalezienia pozoranta są:
1) szczekanie;
2) aport rolki;
3) meldunek.
2. Oznaczanie w każdej metodzie powinno być wykonane jak najbliżej pozoranta, w sposób umożliwiający przewodnikowi określenie miejsca wydzielania się zapachu oraz miejsca ukrycia pozoranta.
3. Oznaczanie powinno spełniać wymogi:
1) pies szczekający oznacza szczekaniem powtarzanym w czasie minimum 10 s, jednocześnie pozostając w miejscu odnalezienia pozoranta lub w miejscu wydobywania się zapachu o największym natężeniu, aż do momentu dojścia przewodnika, który rozpoczyna dojście po 10 s oznaczania i przemieszcza się tylko podczas szczekania psa;
2) pies rolkowy podbiera rolkę oznaczeniową przy pozorancie lub w miejscu wydobywania się zapachu o największym natężeniu, następnie donosi rolkę w pysku do przewodnika, na lince doprowadza pamięciowo przewodnika do miejsca podebrania rolki; zgubienie drogi lub ponowna próba lokalizacji węchowej podczas doprowadzania są traktowane równoważnie jak oznaczenie nieprawidłowe;
3) pies meldunkowy decyduje o powrocie do przewodnika, po odnalezieniu pozoranta lub z miejsca wydobywania się zapachu o największym natężeniu, składa meldunek w sposób precyzyjnie określony przez przewodnika, następnie pies na lince doprowadza pamięciowo przewodnika do miejsca odnalezienia; zgubienie drogi lub ponowna próba lokalizacji węchowej podczas doprowadzania są traktowane równoważnie jak oznaczenie nieprawidłowe.
4. Przy oznaczaniu pies nie może być w żaden sposób zachęcany przez przewodnika lub pozoranta. Sposób oznaczania powinien być dla psa taki sam przez cały czas trwania egzaminów.
C. Szczegółowy przebieg próby poszukiwawczej terenowej klasy 0 i I
1. Przewodnik musi być wyposażony w zegarek, kompas, notes z przyborami do pisania, radiotelefon przenośny, latarkę, podręczną apteczkę oraz pojemnik z wodą do picia dla psa.
2. Stanowisko przewodniczącego komisji egzaminacyjnej powinno znajdować się na granicy wyznaczonego obiektu, w którym przeprowadza się egzamin. Obiekt jest bezpośrednio wskazywany przewodnikowi.
3. Bezpośrednio przed przystąpieniem do próby poszukiwawczej zespół pokonuje odcinek około 2 km marszobiegiem. Maksymalny czas marszobiegu wynosi 20 min.
4. Po marszobiegu przewodnik melduje się u przewodniczącego komisji egzaminacyjnej, który ma obowiązek zapoznać go z sytuacją i wręczyć mu kopię fragmentu mapy drzewostanowej lub topograficznej (w skali 1:10 000 lub zbliżonej), obejmującego wyznaczony obiekt, w którym przeprowadza się egzamin, i otulinę (minimum osiem oddziałów otaczających), następnie wprowadza psa ratowniczego na teren próby poszukiwawczej i kieruje go do pracy poszukiwawczej.
5. Próba poszukiwawcza jest realizowana etapowo:
1) w pierwszym etapie przewodnik porusza się tylko środkową ścieżką i wysyła psa na pola opisane w części A w ust. 2 w pkt 1; zaliczenie pierwszego etapu następuje z chwilą odnalezienia pozoranta;
2) w drugim etapie przewodnik porusza się w obszarze opisanym w części A w ust. 2 w pkt 2.
6. W drugim etapie przewodnik, poza strefami niedostępnymi dla niego, ma prawo wyboru techniki poszukiwania i w każdej chwili może zmienić technikę poszukiwania:
1) po odpięciu linki pies szuka samodzielnie, przewodnik może podążać za psem;
2) pies jest prowadzony na lince, pod bezpośrednią kontrolą przewodnika.
7. Czas potrzebny na przejście z obiektu, w którym był realizowany pierwszy etap, do obiektu, w którym ma być realizowany drugi etap, nie jest wliczany do czasu próby poszukiwawczej.
8. Przez cały czas trwania egzaminu praca przewodnika i psa musi być obserwowana przez egzaminatorów.
9. Prawidłowe odnalezienie pozoranta, warunkujące zdanie próby, polega na:
1) oznaczaniu przez psa odnalezionego pozoranta;
2) wyraźnym wskazaniu przewodnikowi przez psa miejsca odnalezienia pozoranta;
3) słownym potwierdzeniu odnalezienia pozoranta przez przewodnika, potwierdzonym podniesieniem do góry ręki;
4) wskazaniu egzaminatorowi przez przewodnika miejsca lokalizacji pozoranta.
10. Przewodnik musi potwierdzić miejsce odnalezienia pozoranta przed próbą nawiązania głosowego kontaktu z ukrytym pozorantem.
11. Miejsca ukrycia pozorantów i czas ich odnalezienia muszą być przez przewodnika zaznaczone na otrzymanej mapie. Mapa ta jest dołączana do dokumentacji egzaminu.
12. Podczas próby poszukiwawczej przewodnik ma prawo zażądać jednorazowej przerwy. Maksymalny czas przerwy wynosi 5 min i nie jest wliczany do czasu poszukiwania. Na czas przerwy egzaminator wyznacza około 10 m strefy, której zespołowi nie wolno opuszczać i nie wolno mu się z nikim porozumiewać.
13. Maksymalny czas trwania próby poszukiwawczej wynosi 40 min.
14. Pozoranci mogą być, w obecności psa ratowniczego, odsłonięci - klasa 0.
15. Pozoranci nie mogą być, w obecności psa ratowniczego, odsłonięci - klasa I.
16. Przewodnik składa końcowy meldunek przewodniczącemu komisji egzaminacyjnej i przekazuje mapę.
17. Próbę poszukiwawczą klasy 0 uważa się za zdaną, gdy:
1) nie więcej niż raz zostanie wykonane oznaczenie fałszywe;
2) nie więcej niż jeden pozorant zostanie nieodnaleziony.
18. Próbę poszukiwawczą klasy I uważa się za zdaną, gdy:
1) nie więcej niż raz zostanie wykonane oznaczenie fałszywe;
2) wszyscy pozoranci zostaną prawidłowo odnalezieni.
Próba poszukiwawcza psa gruzowiskowego klasy 0
1. Obiekt przygotowany do próby poszukiwawczej psa gruzowiskowego klasy 0 stanowią zniszczone albo częściowo zniszczone budynki lub sztuczne gruzowisko, składające się z różnych materiałów, o łącznej powierzchni od 1200 do 1500 m2, pokrywających jeden lub kilka poziomów, zapewniające możliwość utworzenia co najmniej sześciu kryjówek i wyznaczenia miejsc do ukrycia pozorantów:
1) co najmniej dwie kryjówki w ciemnych pomieszczeniach lub zagłębieniach;
2) co najmniej dwie kryjówki nisko zlokalizowane, zakopane na około 2 m;
3) co najmniej dwie kryjówki na wysokości co najmniej 2 m.
2. Przygotowanie obiektu do próby poszukiwawczej psa gruzowiskowego klasy 0 polega na ukryciu czterech zakrytych pozorantów, w odległości od siebie nie mniejszej niż 5 m, w dowolnie wybranych przez komisję egzaminacyjną miejscach, o charakterystyce ukrycia:
1) jeden niewidoczny dla przewodnika, odkryty lub częściowo zakryty z pełnym dostępem dla psa;
2) jeden zasypany w strukturze gruzów na głębokości minimum 0,5 m;
3) jeden na wysokości od 2 do 3 m ponad poziomem otaczającego go gruzowiska, niewidoczny dla przewodnika i psa;
4) jeden umieszczony w ciemności, odkryty lub częściowo zakryty z pełnym dostępem dla psa; pozorant powinien być umieszczony tak, aby pozorant i pies znajdujący się przy nim nie byli widoczni dla przewodnika.
3. Do próby poszukiwawczej psa gruzowiskowego klasy 0, zgodnie z decyzją przewodniczącego komisji egzaminacyjnej, mogą być przygotowane następujące elementy pozoracji mylącej:
1) co najmniej w dwóch miejscach pokarm ludzki lub zwierzęcy, umieszczony w sposób uniemożliwiający zjedzenie go przez psa, w tym jedno miejsce musi umożliwiać jego obserwację przez przewodnika;
2) co najmniej w dwóch miejscach odzież.
4. Przygotowania obiektu do prób poszukiwawczych psa gruzowiskowego klasy 0 należy zakończyć minimum na 20 min przed rozpoczęciem egzaminu. Zespół nie może obserwować obiektu w czasie przygotowań.
B. Szczegółowe zasady oznaczania osoby żywej przez psa
1. Jedynymi dopuszczalnymi sposobami oznaczania przez psa odnalezienia pozoranta są:
1) szczekanie;
2) aport rolki;
3) meldunek.
2. Oznaczanie w każdej metodzie powinno być wykonane jak najbliżej pozoranta, w odległości i w sposób umożliwiający przewodnikowi określenie miejsca wydzielania się zapachu oraz miejsca ukrycia pozoranta.
3. Oznaczanie powinno spełniać wymogi:
1) pies szczekający oznacza szczekaniem powtarzanym w czasie minimum 10 s, jednocześnie pozostając w miejscu odnalezienia pozoranta lub w miejscu wydobywania się zapachu o największym natężeniu, aż do momentu dojścia przewodnika, który rozpoczyna dojście po 10 s oznaczania i przemieszcza się tylko podczas szczekania;
2) pies rolkowy podbiera rolkę oznaczeniową przy pozorancie lub w miejscu wydobywania się zapachu o największym natężeniu, następnie donosi rolkę w pysku do przewodnika, na lince doprowadza pamięciowo przewodnika do miejsca podebrania rolki; zgubienie drogi lub ponowna próba lokalizacji węchowej podczas doprowadzania są traktowane równoważnie jak oznaczenie nieprawidłowe;
3) pies meldunkowy decyduje o powrocie do przewodnika, po odnalezieniu pozoranta lub z miejsca wydobywania się zapachu o największym natężeniu, składa meldunek w sposób precyzyjnie określony przez przewodnika, następnie pies na lince doprowadza pamięciowo przewodnika do miejsca odnalezienia; zgubienie drogi lub ponowna próba lokalizacji węchowej podczas doprowadzania są traktowane równoważnie jak oznaczenie nieprawidłowe.
4. Przy oznaczaniu pies nie może być w żaden sposób zachęcany przez przewodnika lub pozoranta. Sposób oznaczania powinien być dla psa taki sam przez cały czas trwania egzaminów.
C. Szczegółowy przebieg próby poszukiwawczej gruzowiskowej klasy 0
1. Podczas próby poszukiwawczej gruzowiskowej i testów pies:
1) nie może być wyposażony w szorki identyfikacyjne;
2) może być wyposażony w obrożę, z zapięciem umożliwiającym samoczynne rozpięcie się jej pod wpływem obciążenia psa w przypadku zaczepienia obroży o stały element.
2. Podczas prób i wszystkich testów jest zabronione stosowanie obroży kolczastych i obroży z elementami oświetleniowymi.
3. Podczas próby poszukiwawczej, zgodnie z decyzją przewodniczącego komisji egzaminacyjnej, mogą być stosowane elementy pozoracji przeszkadzającej:
1) lokalne, nietoksyczne zadymienie (tlące się materiały należy ulokować w takich miejscach, aby unoszący się dym nie przesuwał się bezpośrednio nad obsadzonymi kryjówkami);
2) hałas powodowany przez pracujące silniki spalinowe, uderzenia młotami, bębnienie, odtwarzanie głosu lub strzały pistoletu hukowego oddawane na otwartej przestrzeni w odległości nie bliższej niż 30 m od pracującego psa;
3) obecność pozorantów poruszających się lub znajdujących się na gruzowisku.
4. Przewodnik melduje się u przewodniczącego komisji egzaminacyjnej, który na wyraźne żądanie przewodnika zapoznaje go z sytuacją. Przewodnik bez psa ratowniczego może obejść gruzowisko, nie wchodząc na nie.
5. Przewodnik musi być wyposażony w sprzęt ochrony osobistej: kask ochronny, rękawice ochronne, latarkę i buty o wzmocnionej podeszwie, a także posiadać notes z przyborami do pisania oraz pojemnik z wodą do picia dla psa.
6. Przewodnik wprowadza psa na teren próby i kieruje go do pracy poszukiwawczej.
7. Przewodnik ma prawo wyboru techniki poszukiwania i w każdej chwili może zmienić technikę poszukiwania:
1) pies szuka samodzielnie, przewodnik może podążać za psem;
2) pies jest prowadzony na lince, pod bezpośrednią kontrolą przewodnika.
8. Przewodnik w każdej chwili może wnioskować do komisji egzaminacyjnej o wyeliminowanie części lub całości środków pozoracji przeszkadzającej.
9. Prawidłowe odnalezienie pozoranta, warunkujące zdanie próby, polega na:
1) oznaczaniu przez psa odnalezionego pozoranta;
2) wyraźnym wskazaniu przewodnikowi przez psa miejsca odnalezienia pozoranta;
3) słownym potwierdzeniu odnalezienia pozoranta przez przewodnika, potwierdzonym podniesieniem do góry ręki;
4) wskazaniu egzaminatorowi przez przewodnika miejsca lokalizacji pozoranta.
10. Przewodnik musi określić miejsce odnalezienia pozoranta przed próbą nawiązania głosowego kontaktu z ukrytym pozorantem.
11. Podczas próby poszukiwawczej przewodnik ma prawo zażądać jednorazowej przerwy. Maksymalny czas przerwy wynosi 5 min i nie jest wliczany do czasu poszukiwania. W czasie przerwy zespół musi opuścić gruzowisko i nie wolno mu się z nikim porozumiewać.
12. Czas próby jest liczony od momentu wysłania psa do poszukiwania. Maksymalny czas trwania próby poszukiwawczej wynosi 40 min.
13. Pozoranci mogą być, w obecności psa ratowniczego, odsłonięci.
14. Przewodnik składa końcowy meldunek przewodniczącemu komisji egzaminacyjnej.
15. Próbę poszukiwawczą uważa się za zdaną, gdy:
1) nie mniej niż trzech pozorantów zostanie prawidłowo odnalezionych;
2) nie więcej niż raz zostanie wykonane oznaczenie fałszywe.
Próba poszukiwawcza psa gruzowiskowego klasy I
1. Obiekt przygotowany do próby poszukiwawczej psa gruzowiskowego klasy I stanowi gruzowisko naturalne lub sztuczne, o łącznej powierzchni od 1200 do 2000 m2, umożliwiające przeprowadzenie trzech akcji poszukiwawczych.
2. Obiekty przygotowane do próby poszukiwawczej psa gruzowiskowego klasy I muszą zapewniać różnicę wysokości minimum 2 m i strukturę zapewniającą możliwość utworzenia kryjówek i wyznaczenie miejsc do umieszczenia pozorantów:
1) nie mniej niż cztery kryjówki umożliwiające pełne zakrycie pozoranta w strukturze gruzów, o głębokości minimum 0,5 m;
2) nie mniej niż cztery kryjówki w pełni otwarte, umożliwiające ulokowanie pozoranta odkrytego, z pełnym dostępem dla psa, lub częściowo zakrytego; kryjówki te powinny mieć możliwość wydzielenia granicy dostępu dla przewodnika w promieniu minimum 10 m od pozoranta, pozorant umieszczony w kryjówce nie może być widoczny dla przewodnika;
3) nie mniej niż dwie kryjówki umożliwiające ulokowanie pozoranta odkrytego lub zamkniętego na wysokości powyżej 2 do 3 m ponad poziomem otaczającego kryjówkę gruzowiska; kryjówki te powinny mieć możliwość wydzielenia granicy dostępu dla przewodnika w promieniu minimum 10 m od pozoranta, pozorant umieszczony w kryjówce nie może być widoczny dla przewodnika;
4) nie mniej niż dwie kryjówki umożliwiające ulokowanie odkrytego, częściowo zakrytego lub zakrytego pozoranta w ciemności; kryjówki te powinny mieć możliwość wydzielenia granicy dostępu dla przewodnika w promieniu minimum 10 m od pozoranta, pozorant umieszczony w kryjówce oraz pies znajdujący się przy pozorancie nie mogą być widoczni dla przewodnika.
3. Przygotowanie obiektu do próby poszukiwawczej psa gruzowiskowego klasy I do pierwszej akcji poszukiwawczej przy świetle dziennym polega na wyznaczeniu dwóch stref ograniczonego dostępu, o łącznej powierzchni do 800 m2, i na ukryciu dwóch pozorantów, w odległości od siebie nie mniejszej niż 5 m, w dowolnie wybranych przez komisję egzaminacyjną miejscach, o następującej charakterystyce ukrycia:
1) pozoranci całkowicie zakryci w strukturze gruzów na głębokości minimum 0,5 m;
2) w jednej z dwóch stref z wydzieloną granicą dostępu dla przewodnika, w odległości minimum 10 m od pozoranta, pozoranci niewidoczni dla przewodnika, odkryci lub częściowo zakryci z pełnym dostępem dla psa;
3) w jednej z dwóch stref z wydzieloną granicą dostępu dla przewodnika, w odległości minimum 10 m od pozoranta, pozoranci na wysokości od 2 do 3 m ponad poziomem otaczającego strefę gruzowiska niewidoczni dla przewodnika, odkryci lub częściowo zakryci z pełnym dostępem dla psa;
4) w jednej z dwóch stref z wydzieloną granicą dostępu dla przewodnika, w odległości minimum 10 m od pozoranta, nie więcej niż dwie kryjówki z pojedynczymi pozorantami umieszczonymi w ciemności, odkrytymi lub częściowo zakrytymi z pełnym dostępem dla psa, umieszczonymi tak, aby pozorant i pies znajdujący się przy nim byli niewidoczni dla przewodnika.
4. Przygotowanie obiektu do próby poszukiwawczej psa gruzowiskowego klasy I do drugiej akcji poszukiwawczej przy świetle dziennym polega na wyznaczeniu od dwóch do trzech stref ograniczonego dostępu, o łącznej powierzchni do 1200 m2, i na ukryciu od dwóch do trzech pozorantów, w odległości od siebie nie mniejszej niż 5 m, w dowolnie wybranych przez komisję egzaminacyjną miejscach, o następującej charakterystyce ukrycia:
1) pozoranci całkowicie zakryci w strukturze gruzów na głębokości minimum 0,5 m;
2) w jednej z dwóch stref z wydzieloną granicą dostępu dla przewodnika, w odległości minimum 10 m od pozoranta, pozoranci niewidoczni dla przewodnika, odkryci lub częściowo zakryci z pełnym dostępem dla psa;
3) w jednej z dwóch stref z wydzieloną granicą dostępu dla przewodnika, w odległości minimum 10 m od pozoranta, pozoranci na wysokości od 2 do 3 m ponad poziomem otaczającego strefę gruzowiska niewidoczni dla przewodnika, odkryci lub częściowo zakryci z pełnym dostępem dla psa;
4) w jednej z dwóch stref z wydzieloną granicą dostępu dla przewodnika, w odległości minimum 10 m od pozoranta, nie więcej niż dwie kryjówki z pojedynczymi pozorantami umieszczonymi w ciemności, odkrytymi lub częściowo zakrytymi z pełnym dostępem dla psa, umieszczonymi tak, aby pozorant i pies znajdujący się przy nim byli niewidoczni dla przewodnika.
5. Przygotowanie obiektu do próby poszukiwawczej psa gruzowiskowego klasy I do akcji poszukiwawczej przy świetle sztucznym polega na wyznaczeniu dwóch stref ograniczonego dostępu, o łącznej powierzchni do 800 m2, i na ukryciu dwóch pozorantów, w odległości od siebie nie mniejszej niż 5 m, w dowolnie wybranych przez komisję egzaminacyjną miejscach, o następującej charakterystyce ukrycia:
1) pozoranci całkowicie zakryci w strukturze gruzów na głębokości minimum 0,5 m;
2) w jednej z dwóch stref z wydzieloną granicą dostępu dla przewodnika, w odległości minimum 10 m od pozoranta, pozoranci niewidoczni dla przewodnika, odkryci lub częściowo zakryci z pełnym dostępem dla psa;
3) w jednej z dwóch stref z wydzieloną granicą dostępu dla przewodnika, w odległości minimum 10 m od pozoranta, pozoranci na wysokości od 2 do 3 m ponad poziomem otaczającego gruzowiska niewidoczni dla przewodnika, odkryci lub częściowo zakryci z pełnym dostępem dla psa.
6. Do próby poszukiwawczej psa gruzowiskowego klasy I, zgodnie z decyzją przewodniczącego komisji egzaminacyjnej, mogą być przygotowane następujące elementy pozoracji mylącej:
1) co najmniej w dwóch miejscach pokarm ludzki lub zwierzęcy, umieszczony w sposób uniemożliwiający zjedzenie go przez psa, w tym jedno miejsce musi umożliwiać jego obserwację przez przewodnika;
2) co najmniej w dwóch miejscach odzież.
B. Szczegółowe zasady oznaczania osoby żywej przez psa
1. Jedynymi dopuszczalnymi sposobami oznaczania przez psa odnalezienia pozoranta są:
1) szczekanie;
2) aport rolki;
3) meldunek.
2. Oznaczanie w każdej metodzie powinno być wykonane jak najbliżej pozoranta, w sposób umożliwiający przewodnikowi określenie miejsca wydzielania się zapachu oraz miejsca ukrycia pozoranta.
3. Oznaczanie powinno spełniać następujące wymogi:
1) pies szczekający oznacza szczekaniem powtarzanym w czasie minimum 10 s, jednocześnie pozostając w miejscu odnalezienia pozoranta lub w miejscu wydobywania się zapachu o największym natężeniu, aż do momentu dojścia przewodnika, który rozpoczyna dojście po 10 s oznaczania i przemieszcza się tylko podczas szczekania psa;
2) pies rolkowy podbiera rolkę oznaczeniową, przy pozorancie lub w miejscu wydobywania się zapachu o największym natężeniu, następnie donosi rolkę w pysku do przewodnika, na lince doprowadza pamięciowo przewodnika do miejsca podebrania rolki; zgubienie drogi lub ponowna próba lokalizacji węchowej podczas doprowadzania są traktowane równoważnie jak oznaczenie fałszywe;
3) pies meldunkowy decyduje o powrocie do przewodnika, po odnalezieniu pozoranta lub z miejsca wydobywania się zapachu o największym natężeniu, składa meldunek w sposób precyzyjnie określony przez przewodnika, następnie pies na lince doprowadza pamięciowo przewodnika do miejsca odnalezienia; zgubienie drogi lub ponowna próba lokalizacji węchowej podczas doprowadzania są traktowane równoważnie jak oznaczenie nieprawidłowe.
4. Przy oznaczaniu pies nie może być w żaden sposób zachęcany przez przewodnika lub pozoranta. Sposób oznaczania powinien być dla psa taki sam przez cały czas trwania egzaminów.
C. Szczegółowy przebieg próby poszukiwawczej gruzowiskowej klasy I
1. Próbę poszukiwawczą gruzowiskową klasy I stanowią trzy akcje poszukiwawcze przeprowadzone w ciągu 24 godzin, z jedną nie mniej niż 4-godzinną przerwą na odpoczynek. Dwie akcje poszukiwawcze są przeprowadzane przy świetle dziennym i jedna akcja poszukiwawcza jest przeprowadzana przy oświetleniu sztucznym.
2. Pierwsza akcja poszukiwawcza musi być przeprowadzana przy świetle dziennym.
3. Minimalny czas przerwy pomiędzy poszczególnymi akcjami nie może być mniejszy niż 20 min, z zastrzeżeniem przerwy na odpoczynek, o której mowa w ust. 1.
4. Podczas przerw pomiędzy akcjami poszukiwawczymi zespół musi przebywać w przygotowanej przez organizatora strefie i być gotowy do akcji poszukiwawczej w ciągu 15 minut od wezwania. Podczas przerwy na odpoczynek zespół musi przebywać w miejscu zakwaterowania.
5. Akcje poszukiwawcze mogą być przeprowadzane w tym samym obiekcie.
6. Podczas próby poszukiwawczej kryjówki pozorantów mogą być wykorzystywane więcej niż jeden raz, z zachowaniem wszelkich możliwych środków zapobiegających fałszywym oznaczeniom przy zmianie miejsca ukrycia pozorantów.
7. Kryjówki pozorantów nieużywane podczas przeprowadzanej akcji poszukiwawczej muszą być odkryte.
8. Podczas próby poszukiwawczej gruzowiskowej i testów pies:
1) nie może być wyposażony w szorki identyfikacyjne;
2) może być wyposażony w obrożę, z zapięciem umożliwiającym samoczynne rozpięcie się jej pod wpływem obciążenia psa w przypadku zaczepienia obroży o stały element.
9. Podczas prób i wszystkich testów jest zabronione stosowanie obroży kolczastych i obroży z elementami oświetleniowymi.
10. Podczas akcji poszukiwawczej przy oświetleniu sztucznym jest dopuszczalne stosowanie tylko obroży świetlnych.
11. Podczas próby poszukiwawczej, zgodnie z decyzją przewodniczącego komisji egzaminacyjnej, mogą być stosowane następujące elementy pozoracji przeszkadzającej:
1) lokalne, nietoksyczne zadymienie (tlące się materiały należy ulokować w takich miejscach, aby unoszący się dym nie przesuwał się bezpośrednio nad obsadzonymi kryjówkami);
2) hałas powodowany przez pracujące silniki spalinowe, uderzenia młotami, bębnienie lub odtwarzanie głosu;
3) obecność pozorantów poruszających się lub znajdujących się na gruzowisku.
12. Przewodnik melduje się u przewodniczącego komisji egzaminacyjnej, który na wyraźne żądanie przewodnika zapoznaje go z sytuacją. Przewodnik bez psa ratowniczego może obejść gruzowisko, nie wchodząc na nie.
13. Przewodnik musi być wyposażony w sprzęt ochrony osobistej: kask ochronny, rękawice ochronne, latarkę i buty o wzmocnionej podeszwie, a także posiadać notes z przyborami do pisania oraz pojemnik z wodą do picia dla psa.
14. Przewodnik ma prawo wyboru techniki poszukiwania i w każdej chwili może zmienić technikę poszukiwania:
1) pies szuka samodzielnie, przewodnik może podążać za psem;
2) pies jest prowadzony na lince, pod bezpośrednią kontrolą przewodnika.
15. Przewodnik w każdej chwili może wnioskować do komisji egzaminacyjnej o wyeliminowanie części lub całości środków pozoracji przeszkadzającej.
16. Prawidłowe odnalezienie pozoranta, warunkujące zdanie próby, polega na:
1) oznaczeniu przez psa odnalezionego pozoranta;
2) wyraźnym wskazaniu przewodnikowi przez psa miejsca odnalezienia pozoranta;
3) słownym potwierdzeniu odnalezienia pozoranta przez przewodnika, potwierdzonym podniesieniem do góry ręki;
4) wskazaniu egzaminatorowi przez przewodnika miejsca lokalizacji pozoranta.
17. Przewodnik musi określić miejsce odnalezienia pozoranta przed próbą nawiązania głosowego kontaktu z ukrytym pozorantem.
18. Podczas trzech akcji poszukiwawczych przewodnik ma prawo zażądać jednorazowej przerwy. Maksymalny czas przerwy wynosi 5 min i nie jest wliczany do czasu poszukiwania. W czasie przerwy zespół musi opuścić gruzowisko i nie wolno mu się z nikim porozumiewać.
19. Czas prób poszukiwawczych jest liczony od momentu wysłania psa do poszukiwania i wynosi maksimum 70 min, w tym:
1) 20 min - pierwsza akcja poszukiwawcza przy świetle dziennym i akcja poszukiwawcza przy oświetleniu sztucznym;
2) 30 min - druga akcja poszukiwawcza przy świetle dziennym.
20. Pozoranci nie mogą być, w obecności psa ratowniczego, odsłonięci.
21. Po zakończeniu każdej akcji poszukiwawczej przewodnik na przygotowanym stanowisku oznakowuje gruzowisko, zgodnie z zasadami organizacji i działania grup poszukiwawczo-ratowniczych.
22. Przewodnik po zakończeniu każdej akcji poszukiwawczej składa końcowy meldunek przewodniczącemu komisji egzaminacyjnej.
23. Próbę poszukiwawczą uważa się za zdaną, gdy:
1) podczas pierwszej akcji poszukiwawczej wszyscy pozoranci zostaną prawidłowo odnalezieni i nie zostanie wykonane oznaczenie fałszywe;
2) podczas drugiej i trzeciej akcji poszukiwawczej nie więcej niż jeden raz zostanie wykonane oznaczenie fałszywe:
a) i wszyscy pozoranci zostaną prawidłowo odnalezieni lub
b) przy czterech ukrytych pozorantach trzech pozorantów zostanie prawidłowo odnalezionych, a przy pięciu ukrytych pozorantach czterech pozorantów zostanie prawidłowo odnalezionych.
WYSOKOŚĆ I TABELE NORM WYŻYWIENIA
2. Grupa 2: psy w wieku od 5 miesięcy do 7 miesięcy - starsze szczenięta. System żywienia oparty o suchą karmę. Dietę należy konsultować z lekarzem weterynarii.
3. Grupa 3: psy w wieku od 8 miesięcy do 12 miesięcy - młode psy. System żywienia oparty o suchą karmę. Dietę należy konsultować z lekarzem weterynarii.
4. Grupa 4: psy ratownicze w wieku od 13 miesiąca do końca okresu gotowości operacyjnej - psy dojrzałe, w okresie sprawności użytkowej. System żywienia oparty o suchą karmę. Dietę należy konsultować z lekarzem weterynarii.
5. Grupa 5: psy starsze, wycofane ze służby w charakterze psów ratowniczych - psy stanowiące własność Państwowej Straży Pożarnej, które po wycofaniu ze służby ratowniczej pozostały w grupie poszukiwawczo-ratowniczej Państwowej Straży Pożarnej, nie znajdując nabywców, a także psy przekazane bezpłatnie na własność dotychczasowego przewodnika. Dietę zwykłą lub niskokaloryczną należy konsultować z lekarzem weterynarii.
6. W przypadkach choroby i konieczności zastosowania specjalnego żywienia jest dopuszczalne odstępstwo od podanych powyżej zasad na czas trwania kuracji, zgodnie z pisemnym zaleceniem lekarza weterynarii, wpisanym do książki psa ratowniczego Państwowej Straży Pożarnej.
7. Sposób obliczania norm wyżywienia dla psów ratowniczych:
1) psa ratowniczego należy ważyć:
a) psy grupy 1-3 - raz w miesiącu,
b) psy grupy 4 i 5 - raz na 6 miesięcy;
2) w odniesieniu do określonej wagi psa ratowniczego oraz jego wieku dzienne zapotrzebowanie energetyczne wyrażone w kcal - [DZE] określają tabele 1-3;
3) należy dzienne zapotrzebowanie energetyczne przemnożyć przez ilość dni w danym miesiącu - otrzymuje się miesięczne zapotrzebowanie energetyczne;
4) miesięczne zapotrzebowanie energetyczne danego psa ratowniczego należy porównać z energią metaboliczną zawartą w 1 kg danego gatunku suchej karmy (według danych producenta) i z tego porównania wyliczyć normę wyżywieniową w gramach suchej karmy należnej danemu psu ratowniczemu w miesiącu.
8. Normy kaloryczne koryguje się po zmianie masy psa oraz na wniosek przewodnika za zgodą dowódcy grupy poszukiwawczo-ratowniczej.
Tabela 1
DZE dzienne zapotrzebowanie energetyczne szczeniąt [kcal] | |||||
Masa [kg] | 6-11 tyg. | 3-4 miesięcy | 5-7 miesięcy | 8-12 miesięcy | |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |
1 | 365 | 345 | 220 | 180 | |
2 | 550 | 540 | 340 | 280 | |
3 | 770 | 730 | 465 | 385 | |
4 | 935 | 875 | 560 | 460 | |
5 | 1080 | 1020 | 655 | 530 | |
6 | 1215 | 1140 | 730 | 595 | |
7 | 1345 | 1265 | 810 | 660 | |
8 | 1475 | 1390 | 885 | 725 | |
9 | 1610 | 1510 | 960 | 785 | |
10 | 1740 | 1630 | 1040 | 850 | |
11 | 1845 | 1735 | 1105 | 905 | |
12 | 1950 | 1835 | 1165 | 960 | |
13 | 2055 | 1940 | 1230 | 1015 | |
14 | 2160 | 2040 | 1295 | 1065 | |
15 | 2265 | 2140 | 1360 | 1120 | |
16 | 2370 | 2235 | 1420 | 1170 | |
17 | 2470 | 2330 | 1475 | 1215 | |
18 | 2570 | 2420 | 1535 | 1265 | |
19 | 2675 | 2515 | 1595 | 1310 | |
20 | 2780 | 2610 | 1655 | 1360 | |
21 | - | 2690 | 1710 | 1405 | |
22 | - | 2770 | 1760 | 1450 | |
23 | - | 2850 | 1820 | 1490 | |
24 | - | 2930 | 1875 | 1540 | |
25 | - | 3010 | 1930 | 1580 | |
26 | - | 3090 | 1980 | 1620 | |
27 | - | 3165 | 2025 | 1660 | |
28 | - | 3245 | 2075 | 1700 | |
29 | - | 3320 | 2120 | 1735 | |
30 | - | 3400 | 2170 | 1775 | |
31 | - | 3480 | 2220 | 1815 | |
32 | - | 3560 | 2270 | 1855 | |
33 | - | 3640 | 2320 | 1890 | |
34 | - | 3715 | 2370 | 1930 | |
35 | - | 3795 | 2415 | 1970 | |
36 | - | - | 2460 | 2010 | |
37 | - | - | 2505 | 2045 | |
38 | - | - | 2550 | 2085 | |
39 | - | - | 2595 | 2120 | |
40 | - | - | 2640 | 2160 | |
41 | - | - | 2685 | 2210 | |
42 | - | - | 2730 | 2240 | |
43 | - | - | 2775 | 2275 | |
44 | - | - | 2815 | 2315 | |
45 | - | - | 2860 | 2350 |
Tabela 2
Masa psa [kg] |
DZE [kcal] |
Masa psa [kg] |
DZE [kcal] |
Masa psa [kg] |
DZE [kcal] |
5 | 440 | 26 | 1500 | 47 | 2350 |
6 | 500 | 27 | 1545 | 48 | 2385 |
7 | 560 | 28 | 1590 | 49 | 2420 |
8 | 620 | 29 | 1630 | 50 | 2455 |
9 | 680 | 30 | 1670 | 51 | 2490 |
10 | 730 | 31 | 1710 | 52 | 2525 |
11 | 790 | 32 | 1750 | 53 | 2560 |
12 | 840 | 33 | 1790 | 54 | 2595 |
13 | 890 | 34 | 1830 | 55 | 2630 |
14 | 940 | 35 | 1870 | 56 | 2665 |
15 | 990 | 36 | 1910 | 57 | 2700 |
16 | 1040 | 37 | 1950 | 58 | 2735 |
17 | 1090 | 38 | 1990 | 59 | 2770 |
18 | 1140 | 39 | 2030 | 60 | 2805 |
19 | 1185 | 40 | 2070 | 61 | 2840 |
20 | 1230 | 41 | 2110 | 62 | 2875 |
21 | 1275 | 42 | 2150 | 63 | 2910 |
22 | 1320 | 43 | 2190 | 64 | 2945 |
23 | 1365 | 44 | 2230 | 65 | 2980 |
24 | 1410 | 45 | 2270 | - | - |
25 | 1455 | 46 | 2310 | - | - |
Tabela 3
Masa psa [kg] |
DZE [kcal] |
Masa psa [kg] |
DZE [kcal] |
Masa psa [kg] |
DZE [kcal] |
5 | 400 | 26 | 1280 | 47 | 1900 |
6 | 450 | 27 | 1310 | 48 | 1925 |
7 | 500 | 28 | 1340 | 49 | 1950 |
8 | 550 | 29 | 1370 | 50 | 1975 |
9 | 600 | 30 | 1400 | 51 | 2000 |
10 | 650 | 31 | 1430 | 52 | 2025 |
11 | 700 | 32 | 1460 | 53 | 2050 |
12 | 750 | 33 | 1490 | 54 | 2075 |
13 | 800 | 34 | 1520 | 55 | 2100 |
14 | 850 | 35 | 1550 | 56 | 2125 |
15 | 900 | 36 | 1580 | 57 | 2150 |
16 | 950 | 37 | 1610 | 58 | 2200 |
17 | 1000 | 38 | 1640 | 59 | 2225 |
18 | 1040 | 39 | 1670 | 60 | 2250 |
19 | 1070 | 40 | 1700 | 61 | 2275 |
20 | 1100 | 41 | 1730 | 62 | 2300 |
21 | 1130 | 42 | 1760 | 63 | 2325 |
22 | 1160 | 43 | 1790 | 64 | 2350 |
23 | 1190 | 44 | 1810 | 65 | 2375 |
24 | 1220 | 45 | 1840 | - | - |
25 | 1250 | 46 | 1870 | - | - |
W ciągu pierwszych 5 miesięcy obowiązywania mechanizmu konsultacji społecznych projektów ustaw udział w nich wzięły 24 323 osoby. Najpopularniejszym projektem w konsultacjach była nowelizacja ustawy o broni i amunicji. W jego konsultacjach głos zabrało 8298 osób. Podczas pierwszych 14 miesięcy X kadencji Sejmu RP (2023–2024) jedynie 17 proc. uchwalonych ustaw zainicjowali posłowie. Aż 4 uchwalone ustawy miały źródła w projektach obywatelskich w ciągu 14 miesięcy Sejmu X kadencji – to najważniejsze skutki reformy Regulaminu Sejmu z 26 lipca 2024 r.
Grażyna J. Leśniak 24.04.2025Senat bez poprawek przyjął w środę ustawę, która obniża składkę zdrowotną dla przedsiębiorców. Zmiana, która wejdzie w życie 1 stycznia 2026 roku, ma kosztować budżet państwa 4,6 mld zł. Według szacunków Ministerstwo Finansów na reformie ma skorzystać około 2,5 mln przedsiębiorców. Teraz ustawa trafi do prezydenta Andrzaja Dudy.
Grażyna J. Leśniak 23.04.2025Rada Ministrów przyjęła we wtorek, 22 kwietnia, projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze, przedłożony przez minister przemysłu. Chodzi o wyznaczenie podmiotu, który będzie odpowiedzialny za monitorowanie i egzekwowanie przepisów w tej sprawie. Nowe regulacje dotyczą m.in. dokładności pomiarów, monitorowania oraz raportowania emisji metanu.
Krzysztof Koślicki 22.04.2025Na wtorkowym posiedzeniu rząd przyjął przepisy zmieniające rozporządzenie w sprawie zakazu stosowania materiału siewnego odmian kukurydzy MON 810, przedłożone przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi. Celem nowelizacji jest aktualizacja listy odmian genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy, tak aby zakazać stosowania w Polsce upraw, które znajdują się w swobodnym obrocie na terytorium 10 państw Unii Europejskiej.
Krzysztof Koślicki 22.04.2025Od 18 kwietnia policja oraz żandarmeria wojskowa będą mogły karać tych, którzy bez zezwolenia m.in. fotografują i filmują szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa obiekty resortu obrony narodowej, obiekty infrastruktury krytycznej oraz ruchomości. Obiekty te zostaną specjalnie oznaczone.
Robert Horbaczewski 17.04.2025Kompleksową modernizację instytucji polskiego rynku pracy poprzez udoskonalenie funkcjonowania publicznych służb zatrudnienia oraz form aktywizacji zawodowej i podnoszenia umiejętności kadr gospodarki przewiduje podpisana w czwartek przez prezydenta Andrzeja Dudę ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia. Ustawa, co do zasady, wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Grażyna J. Leśniak 11.04.2025Identyfikator: | Dz.U.2012.1444 |
Rodzaj: | Rozporządzenie |
Tytuł: | Zwierzęta wykorzystywane w akcjach ratowniczych. |
Data aktu: | 13/12/2012 |
Data ogłoszenia: | 21/12/2012 |
Data wejścia w życie: | 29/12/2012, 22/06/2013 |