"Krajowy program zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus)" na 2012 r.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie zwalczania salmonelli i innych określonych odzwierzęcych czynników chorobotwórczych przenoszonych przez żywność (Dz. Urz. UE L 325 z 12.12.2003, str. 1, z późn. zm; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 41, str. 328, z późn. zm.), zwanego dalej "rozporządzeniem nr 2160/2003", zadaniem krajowego programu zwalczania choroby odzwierzęcej i odzwierzęcego czynnika chorobotwórczego jest osiągnięcie celu wspólnotowego ograniczenia rozprzestrzeniania się chorób odzwierzęcych i odzwierzęcych czynników chorobotwórczych wymienionych w kolumnie 1 oraz w populacjach zwierząt wymienionych w kolumnie 2 załącznika nr I do rozporządzenia nr 2160/2003.
Od 2009 r. zwalczanie salmonellozy w stadach brojlerów w Rzeczypospolitej Polskiej prowadzono zgodnie z "Krajowym programem zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) na lata 2009 - 2011". Założeniem do tego Krajowego programu było osiągnięcie celu wspólnotowego określonego w art. 1 rozporządzenia Komisji (WE) nr 646/2007 z dnia 12 czerwca 2007 r. wykonującego rozporządzenie (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wspólnotowego celu ograniczenia częstości występowania Salmonella enteritidis i Salmonella typhimurium u brojlerów i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1091/2005 (Dz. Urz. UE L 151 z 13.06.2007, str. 21), zwanego dalej "rozporządzeniem nr 646/2007".
Cel wspólnotowy określony w rozporządzeniu nr 646/2007 został ustanowiony na okres przejściowy obejmujący trzy lata. W związku z faktem, że rozporządzenie nr 646/2007 obowiązywało do końca 2011 r.
Od dnia 12 marca 2012 r. obowiązuje rozporządzenie Komisji (UE) nr 200/2012 z dnia 8 marca 2012 r. w sprawie unijnego celu ograniczenia występowania Salmonella enteritidis i Salmonella typhimurium w stadach brojlerów zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 71 z 09.03.2012, str. 31), zwane dalej "rozporządzeniem nr 200/2012", które określa cel unijny i system badawczy konieczny do sprawdzenia czy osiągnięto cel unijny. Cel ten zostanie osiągnięty w odniesieniu do stad brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) w przypadku ograniczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej maksymalnej wartości procentowej stad brojlerów z wynikiem dodatnim badania na obecność Salmonella Enteritidis i Salmonella Typhimurium w tym jednofazowej Salmonella Typhimurium o wzorze antygenowym 1,4,[5],12:i:- do 1 % lub poniżej tej wartości.
Program na 2012 r. został opracowany dla uzyskania współfinansowania unijnego zgodnie z wymaganiami określonymi w decyzji Rady z dnia 25 maja 2009 r. w sprawie wydatków w dziedzinie weterynarii 2009/470/WE (Dz. Urz. UE L 155 z 18.06.2009, str. 30).
2. Zgodność programu z minimalnymi wymaganiami w zakresie pobierania próbek określonymi w części B załącznika II do rozporządzenia nr 2160/2003
Pobieranie próbek będzie się odbywało na zasadach określonych w ust. 1 i w ust. 2 załącznika do rozporządzenia nr 200/2012, zgodnie z minimalnymi wymaganiami w zakresie pobierania próbek określonymi w części B załącznika II do rozporządzenia nr 2160/2003.
3. Zgodność programu ze szczególnymi wymaganiami określonymi w części C, D i E załącznika II do rozporządzenia nr 2160/2003.
Część E obowiązuje zgodnie z datą wskazaną w rozporządzeniu nr 2160/2003.
1. Wymagania ogólne
1.1. Występowanie serotypów Salmonella na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
Od dnia 1 października 2005 r. do dnia 30 września 2006 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzono badania podstawowe dotyczące występowania pałeczek Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus), zgodnie z decyzją Komisji 2005/636/WE z dnia 1 września 2005 r. w sprawie wkładu finansowego Wspólnoty na rzecz badania podstawowego dotyczącego występowania bakterii Salmonella spp. w stadach brojlerów gatunku Gallus gallus prowadzonego w Państwach Członkowskich (Dz. Urz. UE L 228 z 03.09.2005, str. 14).
Do badania pobrano próbki w 383 gospodarstwach utrzymujących powyżej 5000 brojlerów gatunku kura (Gallus gallus). Odsetek stad brojlerów zakażonych pałeczkami Salmonella wyniósł 58,7 % i wahał się w poszczególnych województwach od 37,5 % (woj. podlaskie) do 77,3 % (woj. lubelskie).
Najczęściej notowanymi serotypami Salmonella u brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) były: Salmonella Enteritidis (55,6 %), Salmonella Infantis (14,4 %) i Salmonella Hadar (8,8 %), natomiast Salmonella Typhimurium stwierdzono w 4,7 % zakażonych próbek.
W roku 2008 przebadano 18 156 stad. Próbki do badań laboratoryjnych były pobierane przez hodowcę. Stwierdzono wyniki dodatnie w 977 przypadkach, co stanowi 5,4 % zakażonych stad, w tym: odsetek stad zakażonych Salmonella Enteritidis wyniósł 2,9 %, Salmonella Typhimurium - 0,2 %, a zakażenie innymi serotypami Salmonella - 2,3 %.
Najczęściej stwierdzanymi serotypami Salmonella u brojlerów były: Salmonella Enteritidis 2,9 %, Salmonella Seftenberg 0,9 %, Salmonella Infantis 0,69 %.
W roku 2009 w ramach Krajowego programu zostało przebadanych 20 665 stad. Wyniki dodatnie w kierunku Salmonella Enteritidis i Salmonella Typhimurium stwierdzono w 128 próbkach pobranych przez powiatowego lekarza weterynarii, co stanowi 0,62 % stad zakażonych.
W roku 2010 przebadano 26 801 stad. Wyniki dodatnie w kierunku Salmonella Enteritidis i Salmonella Typhimurium stwierdzono w 180 próbkach pobranych przez powiatowego lekarza weterynarii, w tym w 2 przypadkach stwierdzono efekt hamujący. Procent stad zakażonych stanowi 0,67 % stad zbadanych.
1.2. Struktura i organizacja organów Inspekcji Weterynaryjnej
Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej właściwą władzą wykonawczą w zakresie realizacji programów, o których mowa w art. 5 ust. 1 rozporządzenia nr 2160/2003, są organy Inspekcji Weterynaryjnej, tj. Główny Lekarz Weterynarii, wojewódzki lekarz weterynarii, powiatowy lekarz weterynarii oraz graniczny lekarz weterynarii.
Obecnie funkcjonuje 16 wojewódzkich inspektoratów weterynarii, 305 powiatowych inspektoratów weterynarii oraz 11 granicznych inspektoratów weterynarii.
Rys. 1. Schemat organizacyjny Inspekcji Weterynaryjnej w Polsce
Struktura oraz kompetencje organów Inspekcji Weterynaryjnej zostały określone w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 2010 r. Nr 112, poz. 744, z późn. zm.).
Organy Inspekcji Weterynaryjnej przy wykonywaniu swoich zadań współdziałają z organami Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej, Inspekcji Handlowej, Inspekcji Transportu Drogowego, Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz z organami administracji samorządowej.
W ramach programu badania laboratoryjne będą wykonywane przez laboratoria, o których mowa w art. 25 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej.
Krajowe laboratorium referencyjne w zakresie badań określonych programem określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie krajowych laboratoriów referencyjnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 8, poz. 38).
Nadzór nad działalnością Głównego Lekarza Weterynarii oraz krajowych laboratoriów referencyjnych sprawuje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który jest naczelnym organem administracji rządowej, właściwym w dziedzinie weterynarii.
1.3. Laboratoria, w których przeprowadza się badania laboratoryjne próbek pobranych w ramach programu
Badanie laboratoryjne próbek pobieranych w ramach programu przeprowadza się w laboratoriach urzędowych wyznaczonych przez Głównego Lekarza Weterynarii, zgodnie z art. 25 ust. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej.
W przypadkach uzasadnionych ekonomicznie lub organizacyjnie próbki pobrane w ramach programu, przez powiatowego lekarza weterynarii właściwego ze względu na miejsce prowadzenia przez podmiot działalności nadzorowanej, zwanego dalej "powiatowym lekarzem weterynarii", mogą być przesłane do laboratorium urzędowego wyznaczonego przez Głównego Lekarza Weterynarii, zgodnie z art. 25 ust. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, znajdującego się w innym województwie. Powiatowy lekarz weterynarii jest obowiązany do powiadomienia wojewódzkiego lekarza weterynarii o zamiarze przesłania tych próbek do innego województwa. Wojewódzki lekarz weterynarii właściwy dla powiatu, w którym są pobierane próbki, powiadamia wojewódzkiego lekarza weterynarii właściwego ze względu na położenie laboratorium o zamiarze przesłania próbek.
Próbki pobrane z inicjatywy hodowcy mogą być również badane w laboratoriach urzędowych zatwierdzonych przez Głównego Lekarza Weterynarii, w trybie art. 25a ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej w kierunku metody badawczej opisanej w zmianie do Polskiej Normy PN-EN ISO 6579:2003/A1:2007.
Wykaz laboratoriów zatwierdzonych przez Głównego Lekarza Weterynarii jest umieszczony, zgodnie z art. 25 ust. 8 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, na stronie internetowej administrowanej przez Inspekcję Weterynaryjną- Główny Inspektorat Weterynarii - www.wetgiw.gov.pl.
Krajowym laboratorium referencyjnym o kierunku badań Salmonella (w zakresie chorób odzwierzęcych), zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie krajowych laboratoriów referencyjnych jest Laboratorium Zakładu Mikrobiologii Państwowego Instytutu Weterynaryjnego - Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach.
Do próbek przesyłanych do badań laboratoryjnych, pobranych w ramach kontroli urzędowych, dołącza się pismo przewodnie według wzoru określonego w załączniku nr 6 do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 stycznia 2008 r. w sprawie sposobu prowadzenia dokumentacji związanej ze zwalczaniem chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. Nr 17, poz. 107).
Laboratoria urzędowe wykonujące badania w ramach programu oceniają każdorazowo efekt hamujący wzrost bakterii.
W przypadku wykrycia serotypu pałeczek Salmonella innego niż objęty programem identyfikuje się ten serotyp i podaje jego nazwę.
Z wykonanych badań laboratoryjnych sporządza się sprawozdanie. W sprawozdaniu należy umieścić informacje o stadzie (numer/oznaczenie stada), rodzaju badanego materiału oraz o wyniku badania każdej z badanych próbek, zgodnie z jednym z następujących wzorów:
Laboratoria urzędowe wykonujące badania laboratoryjne w ramach programu oraz hodowcy po uzyskaniu dodatniego wyniku badań lub stwierdzeniu efektu hamującego wzrost bakterii w próbkach pobranych z inicjatywy hodowcy niezwłocznie informują o tym powiatowego lekarza weterynarii.
Laboratoria urzędowe wyznaczone zgodnie z art. 25 ust. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej po uzyskaniu dodatniego wyniku badań lub stwierdzeniu efektu hamującego wzrost bakterii w próbkach pobranych przez powiatowego lekarza weterynarii informują o tym powiatowego lekarza weterynarii oraz wojewódzkiego lekarza weterynarii.
Wszystkie sprawozdania z badań próbek pobranych zarówno z inicjatywy hodowcy, jak i pobranych przez powiatowego lekarza weterynarii, są przesyłane do powiatowego lekarza weterynarii.
Laboratoria urzędowe wykonujące badania w ramach programu, na koniec okresu sprawozdawczego, na wniosek wojewódzkiego lekarza weterynarii, przygotowują sprawozdanie dotyczące tych badań.
Laboratoria urzędowe wykonujące badania w ramach programu przechowują wszystkie izolaty Salmonella wyizolowane w ramach programu przez okres co najmniej dwóch lat od dnia uzyskania wyniku. Dodatkowo spośród tych izolatów laboratorium przesyła do krajowego laboratorium referencyjnego o kierunku badań Salmonella jeden szczep reprezentujący każdy stwierdzony serotyp wraz z kartą informacyjną lub jeżeli nie została wykonana pełna identyfikacja serotypu - typ serologiczny, w celu wykonania badań potwierdzających.
1.4. Metody stosowane do wykrywania serotypów Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus)
Metody stosowane do wykrywania serotypów Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) są określone w ust. 3 załącznika do rozporządzenia nr 200/2012.
Do wykrywania serotypów objętych programem jest stosowana metoda zalecana przez Wspólnotowe Laboratorium Referencyjne w Bilthoven w Holandii. Metoda ta została opisana w zmianie do Polskiej Normy PN-EN ISO 6579:2003/A1:2007 Mikrobiologia żywności i pasz - Horyzontalna metoda wykrywania Salmonella spp. W tej metodzie do selektywnego namnażania Salmonella stosuje się półpłynną pożywkę MSRV.
Serotypowaniu podlega przynajmniej jeden izolat z każdej dodatniej próbki, zgodnie ze schematem Kaufmanna-White'a-Le Minora.
1.5. Urzędowe kontrole stad brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) oraz urzędowe kontrole pasz przeznaczonych dla tych stad
Pobieranie próbek w ramach programu odbywa się w gospodarstwie.
We wszystkich stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) pobranie próbek z inicjatywy hodowcy powinno nastąpić w ciągu 3 tygodni przed planowanym przemieszczeniem brojlerów do rzeźni zgodnie z ust. 1 załącznika do rozporządzenia nr 200/2012. Wyniki badania próbek muszą być znane przed przemieszczeniem brojlerów do rzeźni zgodnie z częścią B załącznika nr II do rozporządzenia nr 2160/2003.
Częstotliwość i procedura pobierania próbek zostały określone w ust. 2.1 i w ust. 2.2. załącznika do rozporządzenia nr 200/2012, a badanie próbek jest określone w ust. 3 tego załącznika.
Koszt pobrania, transportu oraz badania tych próbek w laboratorium ponosi hodowca.
Hodowca jest obowiązany do prowadzenia dokumentacji związanej z pobieraniem próbek zawierającej co najmniej informacje dotyczące: rodzaju próbek, daty i godziny pobrania próbek, danych osobowych osoby pobierającej próbki, daty i godziny wysłania próbek do laboratorium, nazwy i adresu laboratorium oraz wyników badania próbek pobranych w ramach programu. Dokumentację przechowuje się co najmniej przez 2 lata od dnia zbycia stada.
Powiatowy lekarz weterynarii nadzoruje prawidłowe pobieranie próbek z inicjatywy hodowcy oraz kontroluje dane zawarte w dokumentacji i sposób jej prowadzenia. Nadzór nad prawidłowością pobierania próbek jest wykonywany przez kontrolę realizacji harmonogramu pobierania próbek oraz przeprowadzaną okresowo kontrolę sposobu pobierania próbek, która jest prowadzona z częstotliwością zależną od analizy ryzyka dokonanej przez powiatowego lekarza weterynarii.
Nadzór może odbywać się w trakcie urzędowych kontroli gospodarstw oraz w każdym przypadku, jeżeli powiatowy lekarz weterynarii uzna, że zachodzi taka konieczność.
W przypadku stwierdzenia serotypów Salmonella objętych programem lub efektu hamującego wzrost bakterii w próbkach pobranych z inicjatywy hodowcy, powiatowy lekarz weterynarii przeprowadza potwierdzające pobranie próbek w gospodarstwie.
Częstotliwość i sposób pobierania przez powiatowego lekarza weterynarii próbek jest określony w ust. 2.1 lit. b załącznika do rozporządzenia nr 200/2012.
Opłaty związane z badaniem laboratoryjnym próbek pobranych przez powiatowego lekarza weterynarii w przypadku stwierdzenia efektu hamującego wzrost bakterii ponosi hodowca. Opłata zawiera:
Urzędowe kontrole pasz przeznaczonych dla stad brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) w zakresie wykrywania serotypów Salmonella objętych programem są ujęte w krajowym planie kontroli urzędowej pasz, przygotowanym i wdrożonym zgodnie z art. 42 ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach (Dz. U. Nr 144 poz. 1045, z późn. zm.) oraz z tytułem V rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt (Dz. Urz. UE L 165 z 30.04.2004, str. 1, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3 t. 45, str. 200).
1.6. Środki podejmowane w odniesieniu do brojlerów gatunku kura (Gallus gallus), u których wykryto serotyp Salmonella objęty programem lub produktów w których wykryto taki serotyp
1.6.1. Postępowanie hodowcy i powiatowego lekarza weterynarii w przypadku wykrycia serotypu Salmonella objętego programem lub efektu hamującego wzrost bakterii w próbkach pobranych z inicjatywy hodowcy w stadzie brojlerów gatunku kura (Gallus gallus).
1.6.1.1. W przypadku uzyskania dodatniego wyniku badań laboratoryjnych próbek pobranych z inicjatywy hodowcy lub wykrycia efektu hamującego wzrost bakterii w okresie trzech tygodni przed przemieszczeniem brojlerów do rzeźni, hodowca jest obowiązany do:
1.6.1.2. W przypadku uzyskania dodatniego wyniku badań, o których mowa w ust. 1.6.1.1., powiatowy lekarz weterynarii, zgodnie z art. 42 ust. 6 oraz art. 44 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt:
Powiatowy lekarz weterynarii po przeprowadzeniu analizy ryzyka w gospodarstwie, uwzględniającej zalecenia wskazane w ust. 2.3. programu, może odstąpić od zakazu przemieszczania brojlerów do gospodarstwa, określonego w ust. 1.6.1.2. pkt 5 lit. c.
Środki, o których mowa w ust 1.6.1.2., są stosowane do czasu potwierdzenia lub wykluczenia przez powiatowego lekarza weterynarii wystąpienia w stadzie brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) zakażenia pałeczkami Salmonella objętymi programem.
1.6.1.3. W przypadku uzyskania dodatniego wyniku badań laboratoryjnych próbek pobranych przez powiatowego lekarza weterynarii w ramach dochodzenia epizootycznego w kierunku serotypów Salmonella objętych programem (innych, niż szczepy szczepionkowe) lub w przypadku wykrycia efektu hamującego wzrost bakterii, powiatowy lekarz weterynarii w drodze decyzji administracyjnej:
W przypadku wyniku dodatniego w próbkach pobranych przez powiatowego lekarza weterynarii koszty czynności, o których mowa w pkt 1 lit. e i lit. f, są ponoszone przez hodowcę.
1.6.2. W przypadku wykrycia w próbkach pobranych w ramach rutynowego pobierania próbek przez powiatowego lekarza weterynarii serotypu Salmonella objętego programem lub efektu hamującego wzrost bakterii zgodnie z ust. 2.1. lit. b załącznika do rozporządzenia 200/2012 w stadzie brojlerów gatunku kura (Gallus gallus), powiatowy lekarz weterynarii w drodze decyzji administracyjnej nakazuje podjęcie działań określonych w ust. 1.6.1.3 programu.
1.6.3. Przy przemieszczaniu zakażonych brojlerów do rzeźni w świadectwie zdrowia dla tego drobiu należy zaznaczyć fakt pochodzenia drobiu z zakażonego stada. Wzór świadectwa zdrowia jest określony w załączniku I, sekcja IV, rozdz. X, część A do rozporządzenia (WE) nr 854/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str. 206; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 45, str. 75).
Badanie przedubojowe, postępowanie w trakcie uboju, badanie poubojowe oraz sposób postępowania z mięsem pozyskanym z brojlerów, u których stwierdzono pałeczki Salmonella, regulują przepisy tego rozporządzenia.
1.6.4. Powiatowy lekarz weterynarii pobiera próbki do badań skuteczności wykonanego oczyszczenia i odkażenia przed ponownym umieszczeniem brojlerów w kurniku.
Próbki do badań stanowią pobrane:
W przypadku uzyskania dodatniego wyniku koszty pobrania kolejnych próbek do badań skuteczności wykonanego oczyszczania i odkażania, dojazdu do gospodarstwa oraz do laboratorium, jak również badania próbek w laboratorium, są ponoszone przez hodowcę. Ponowne umieszczenie drobiu w kurniku następuje tylko po uzyskaniu ujemnych wyników badań próbek pobranych przez powiatowego lekarza weterynarii.
1.6.5. Powiatowy lekarz weterynarii powiadamia niezwłocznie państwowego powiatowego inspektora sanitarnego właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności o uzyskaniu dodatniego wyniku badań laboratoryjnych próbek pobranych w stadzie brojlerów gatunku kura (Gallus gallus), w kierunku serotypu Salmonella objętego programem, zgodnie z art. 51 ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
1.6.6. Zasady stosowania środków zwalczających drobnoustroje oraz prowadzenia szczepień określają przepisy rozporządzenia Komisji (WE) nr 1177/2006 z dnia 1 sierpnia 2006 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 2160/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wymogów dotyczących stosowania szczególnych metod kontroli w ramach krajowych programów zwalczania salmonelli u drobiu (Dz. Urz. UE L 212 z 02.08.2006, str. 3).
1.7. Ustawodawstwo krajowe odnoszące się do wdrażania programu, w tym przepisy krajowe dotyczące działalności zawartej w programie
1.8. Środki finansowe przyznawane przedsiębiorstwom spożywczym i paszowym w ramach programu
Odszkodowanie przyznawane jest zgodnie z art. 49 i 57c ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
2. Wymagania dotyczące przedsiębiorstw spożywczych i paszowych objętych
Programem
2.1. Liczba stad brojlerów oraz liczba sztuk brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
Według danych Inspekcji Weterynaryjnej, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w 2009 r. łączna liczba stad wynosiła 21 643, a w 2010 r. 27 556 stad, co zostało przedstawione na rys. 2 i 3.
Rys. 2. Liczba stad brojlerów w latach 2009-2010 w poszczególnych województwach (Źródło: Inspekcja Weterynaryjna)
Rys. 3. Liczba brojlerów w 2009-2010 w poszczególnych województwach (Źródło: Inspekcja Weterynaryjna)
2.2. Struktura produkcji pasz
Strukturę produkcji pasz w Polsce przestawiają rys. 4 i 5.
Rys. 4. Wielkość produkcji pasz przemysłowych w Polsce w latach 2007-2009 (Źródło: GUS,
IERiGŻ)
Rys. 5. Struktura produkcji pasz przemysłowych dla drobiu w latach 2007-2009 (w %)
(Źródło: GUS, IERiGŻ)
2.3. Wytyczne dotyczące dobrych praktyk produkcji zwierzęcej oraz inne wytyczne w zakresie bezpieczeństwa biologicznego
W odniesieniu do stad brojlerów, minimalne wymagania i sposób utrzymywania brojlerów są określone w rozdziale 1 i 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 56, poz. 344, z późn. zm.).
Zaleca się następujące środki bioasekuracji (biologicznej ochrony) polegające na:
Hodowcy drobiu są obowiązani do stosowania przepisów rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 września 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków weterynaryjnych, jakie muszą spełniać gospodarstwa w przypadku, gdy zwierzęta lub środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego pochodzące z tych gospodarstw są wprowadzane na rynek (Dz. U. Nr 168, poz. 1643).
Zaleca się stosowanie przez hodowców drobiu środków bioasekuracji w gospodarstwie. W tym zakresie, jest dostępny szereg publikacji dotyczących zasad dobrej praktyki produkcyjnej (GMP) oraz dobrej praktyki higienicznej (GHP).
2.4. Nadzór weterynaryjny nad gospodarstwami rolnymi
W zakresie środków profilaktyki weterynaryjnej podejmowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zasadnicze znaczenie ma ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Ustawa ta reguluje nadzór organów administracji publicznej nad prowadzeniem działalności związanej z utrzymywaniem drobiu, określa warunki zapewniające odpowiedni poziom bezpieczeństwa epizootycznego dla prowadzenia tego rodzaju działalności oraz określa katalog środków nadzoru. Katalog ten obejmuje kompetencje organów administracji weterynaryjnej do wydawania aktów administracyjnych (decyzji administracyjnych) oraz prowadzenia działań faktycznych o charakterze materialno-technicznym.
Podjęcie i prowadzenie działalności nadzorowanej w zakresie utrzymywania zwierząt gospodarskich, w celu umieszczenia tych zwierząt lub produktów pochodzących z tych zwierząt lub od tych zwierząt na rynku, jest dozwolone po uprzednim zgłoszeniu, w formie pisemnej, zamiaru jej prowadzenia powiatowemu lekarzowi weterynarii właściwemu ze względu na przewidywane miejsce jej podjęcia i prowadzenia.
Podmioty prowadzące działalność nadzorowaną są obowiązane do poinformowania powiatowego lekarza weterynarii o zaprzestaniu prowadzenia określonego rodzaju działalności nadzorowanej, a także o każdej zmianie stanu prawnego lub faktycznego związanego z prowadzeniem tej działalności, w zakresie dotyczącym wymagań weterynaryjnych. Informacja powinna zostać przekazana w formie pisemnej w terminie siedmiu dni od dnia zaistnienia zdarzenia. Podmioty prowadzące działalność podlegającą nadzorowi organów Inspekcji Weterynaryjnej są obowiązane zapewnić spełnienie następujących wymagań weterynaryjnych: lokalizacyjnych, zdrowotnych, higienicznych, sanitarnych, organizacyjnych, technicznych lub technologicznych zabezpieczających przed zagrożeniem epizootycznym, epidemicznym lub zapewniające właściwą jakość produktów.
W ramach nadzoru sprawowanego przez organy Inspekcji Weterynaryjnej nad działalnością związaną z drobiem pracownikom tej Inspekcji, jak również osobom wyznaczonym do wykonywania w jej imieniu określonych zadań, przysługuje prawo przeprowadzenia w każdym czasie kontroli w zakresie spełnienia przez podmioty nadzorowane wymagań weterynaryjnych. Uprawnienia kontrolne, oprócz prawa wstępu na teren prowadzenia przez podmiot działalności nadzorowanej, obejmują, zgodnie z art. 19 ust. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, prawo do nieodpłatnego pobierania próbek do badań oraz żądania pisemnych lub ustnych informacji w zakresie objętym przedmiotem kontroli, w tym okazywania i udostępniania dokumentów lub danych informatycznych związanych z tą kontrolą.
Jeżeli w wyniku kontroli zostaną stwierdzone uchybienia w spełnieniu wymagań weterynaryjnych przez podmioty nadzorowane, organy Inspekcji Weterynaryjnej mają kompetencje do doprowadzenia wadliwego stanu faktycznego do stanu nakazanego w przepisach prawa weterynaryjnego. Inspekcja Weterynaryjna działa w tym zakresie łącząc realizację funkcji kontrolnych z zadaniami i kompetencjami właściwymi dla innych organów administracji publicznej, a w szczególności z uprawnieniami władczymi dającymi możliwość wydawania decyzji administracyjnych, w tym nakazów oraz zakazów.
W przypadku stwierdzenia, że przy prowadzeniu działalności nadzorowanej są naruszone wymagania weterynaryjne powiatowy lekarz weterynarii, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, wydaje jedną z następujących decyzji administracyjnych:
O zakresie przedmiotowym decyzji rozstrzyga powiatowy lekarz weterynarii. Nie jest to jednak uznanie swobodne. Dokonując bowiem rozstrzygnięcia, organ Inspekcji Weterynaryjnej ma na względzie wynikające z naruszenia prawa weterynaryjnego zagrożenie dla zdrowia publicznego lub zdrowia zwierząt.
2.5. Wpis gospodarstw do rejestru
Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, powiatowy lekarz weterynarii prowadzi rejestr podmiotów prowadzących działalność nadzorowaną, o której mowa w ust. 2.4. programu.
Wzór rejestru jest określony w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
Powiatowy lekarz weterynarii przekazuje, za pośrednictwem wojewódzkiego lekarza weterynarii, Głównemu Lekarzowi Weterynarii dane zawarte w rejestrze, a także informacje o każdej zmianie stanu faktycznego lub prawnego ujawnionego w tym rejestrze.
2.6. Prowadzenie dokumentacji w gospodarstwach
Zgodnie z art. 69 ust 3 ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne, jeżeli tkanki i produkty pochodzące od zwierząt są przeznaczone do spożycia przez ludzi, to posiadacze tych zwierząt lub osoby odpowiedzialne za zwierzęta są obowiązani do posiadania dokumentacji w formie ewidencji nabycia, posiadania i stosowania produktów leczniczych weterynaryjnych oraz leczenia zwierząt prowadzonej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
Szczegółowy zakres i sposób prowadzenia przez lekarzy weterynarii dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej z wykonywanych czynności leczniczych i profilaktycznych oraz stosowanych produktów leczniczych, jak również zakres i sposób prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt przez posiadacza zwierząt gospodarskich, a także tryb dokonywania wpisów w tej ewidencji przez lekarzy weterynarii leczących zwierzęta jest określony w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 września 2011 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej i ewidencji leczenia zwierząt oraz wzorów tej dokumentacji i ewidencji.
Zgodnie z art. 69 ust. 4 ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne przedmiotową dokumentację lekarz weterynarii oraz posiadacz zwierzęcia przechowują przez okres 5 lat od daty dokonania w nich ostatniego wpisu
Wzór dokumentacji obrotu detalicznego produktami leczniczymi weterynaryjnymi jest określony w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 października 2008 r. w sprawie sposobu prowadzenia dokumentacji obrotu detalicznego produktami leczniczymi weterynaryjnymi i wzoru tej dokumentacji.
2.7. Dokumenty towarzyszące zwierzętom w przypadku ich wysyłki
W handlu, jak również przy przywozie z państw trzecich, dokumenty są wystawiane zgodnie
z:
Zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. UE L 31 z 01.02.2002, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 463), podmioty działające na rynku powinny zapewnić możliwość monitorowania żywności, pasz, zwierząt hodowlanych oraz wszelkich substancji przeznaczonych do dodania do żywności lub pasz. W tym celu podmioty te tworzą systemy i procedury umożliwiające przekazanie takich informacji na żądanie właściwych władz.
Zgodnie z art. 7 rozporządzenia (WE) nr 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz. Urz. UE L 139 z 30.04.2004, str. 55; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 45, str. 14) przesyłki produktów pochodzenia zwierzęcego są zaopatrywane w świadectwa zdrowia lub inne dokumenty, które są określone w prawodawstwie unijnym.
Wywóz zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego odbywa się zgodnie z wymaganiami uzgodnionymi z władzami danego państwa.
Dodatkowo dla każdej przesyłki zwierząt przemieszczanej na terytorium Unii Europejskiej, w tym podlegającej wywozowi, wystawia się w systemie TRACES Świadectwo zdrowia dla zwierząt w handlu wewnątrzwspólnotowym.
2.8. Inne środki w celu zapewnienia identyfikacji zwierząt
W celu zapewnienia identyfikacji drobiu przemieszczanego na terytorium Unii Europejskiej wystawia się w systemie TRACES Świadectwo zdrowia dla zwierząt w handlu wewnątrzwspólnotowym zawierające szczegółowe dane dotyczące przesyłki tego drobiu, w szczególności miejsce pochodzenia i przeznaczenia.
W przypadku wywozu przesyłek do krajów trzecich dane dotyczące przesyłki są również wprowadzane do systemu TRACES. W systemie jest odnotowywana również kontrola dobrostanu na granicy.
Przy przywozie dla każdej przesyłki wystawiany jest dokument CVED zgodny z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 282/2004 z dnia 18 lutego 2004 r. wprowadzającym dokument zgłoszenia i kontroli weterynaryjnych dotyczących zwierząt wwożonych do Wspólnoty pochodzących z krajów trzecich (Dz. Urz. UE L 49 z 19.02.2004, str. 11; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 42, str. 462), którego oryginał towarzyszy przesyłce do miejsca przeznaczenia. Dodatkowo wersja elektroniczna dokumentu CVED jest wprowadzana do systemu TRACES.
Państwo Członkowskie: Rzeczpospolita Polska
Choroba: salmonellozy odzwierzęce
Populacja zwierząt objęta programem: stada brojlerów gatunku kura (Gallus gallus)
Rok wdrożenia: 2012
Nr referencyjny niniejszego dokumentu:
Dane kontaktowe: Główny Inspektorat Weterynarii
+48 22 623 20 89
giw@wetgiw.gov.pl
2. Dane historyczne dotyczące rozwoju epidemiologicznego choroby salmonellozy odzwierzęcej określonej w części A ust. 1
W Rzeczypospolitej Polskiej stada hodowlane i rzeźne drobiu oraz stada towarowe monitorowano w kierunku gatunkowo specyficznych i niespecyficznych Salmonella od lipca 1999 r., zgodnie z instrukcjami Głównego Lekarza Weterynarii opracowanymi na podstawie dyrektywy Rady 92/117/EWG z dnia 17 grudnia 1992 r. dotyczącej środków ochrony przed określonymi chorobami odzwierzęcymi i odzwierzęcymi czynnikami chorobotwórczymi u zwierząt i w produktach pochodzenia zwierzęcego, w celu zapobieżenia zakażeniom i zatruciom przenoszonym przez żywność (Dz. Urz. UE L 62 z 15.03.1993, str. 38, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 14, str. 40, z późn. zm.).
Badania kontrolne prowadzono na koszt właścicieli stad. Stada zakażone lub podejrzane o zakażenie podlegały ubojowi zgodnie z zasadami określonymi w dyrektywie Rady 71/118/EWG z dnia 15 lutego 1971 r. w sprawie problemów zdrowotnych wpływających na handel świeżym mięsem drobiowym (Dz. Urz. UE L 55 z 08.03.1971, str. 23, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 1, str. 209, z późn. zm.).
W okresie od dnia 1 października 2005 r. do dnia 30 września 2006 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzono badania podstawowe dotyczące występowania pałeczek Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus), zgodnie z decyzją Komisji 2005/636/WE z dnia 1 września 2005 r. w sprawie wkładu finansowego Wspólnoty na rzecz badania podstawowego dotyczącego występowania bakterii Salmonella spp. w stadach brojlerów gatunku Gallus gallus prowadzonego w Państwach Członkowskich (Dz. Urz. UE L 228 z 03.09.2005, str. 14). Do badania pobrano próbki w 383 gospodarstwach utrzymujących powyżej 5000 brojlerów. Odsetek stad brojlerów zakażonych pałeczkami Salmonella wyniósł 58,7 % i wahał się w poszczególnych województwach od 37,5 % (woj. podlaskie) do 77,3 % (woj. lubelskie).
W roku 2008 w ramach badań pobranych próbek z inicjatywy właściciela przebadano 18 156 stad. Stwierdzono wyniki dodatnie w 977 przypadkach, co stanowi 5,4 % zakażonych stad, w tym: odsetek stad zakażonych Salmonella Enteritidis wyniósł 2,9%, Salmonella Typhimurium 0,2 %, a zakażenie innymi serotypami Salmonella 2,3 %.
W 2009 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rozpoczęła się realizacja "Krajowego programu zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus)". Wyniki realizacji tego programu podano w tab. 1.
| Rok | Liczba stad zbadanych | Procent stad zakażonych |
| 2010 | 26 801 | 0,67 % |
| 2009 | 20 665 | 0,62 % |
Tab. 1. Wyniki realizacji krajowego programu zwalczania Salmonella w stadach brojlerów w latach 2009-2010. (Źródło: Inspekcja Weterynaryjna)
Głównym, pierwotnym rezerwuarem odzwierzęcych pałeczek Salmonella w Rzeczypospolitej Polskiej jest drób. Do zakażeń u ludzi najczęściej dochodzi przez spożywanie skażonych produktów pochodzenia zwierzęcego, tj. mięsa i przetworów mięsnych, głównie drobiowych, oraz jaj i produktów jajecznych.
Informacje o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach w Polsce są zbierane przez Zakład Epidemiologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny, a następnie na stronie internetowej Zakładu publikowane w postaci co dwutygodniowych meldunków o zachorowaniach na choroby zakaźne i zatruciach. Dane te są podane w tab. 2.
| Rok | Liczba zarejestrowanych zatruć pokarmowych wywołanych przez pałeczki Salmonella |
| 2009 | 8 964 |
| 2008 | 9 478 |
| 2007 | 11 566 |
| 2006 | 13 214 |
| 2005 | 15 821 |
Tab. 2. Dane dotyczące liczby zatruć pokarmowych w Rzeczypospolitej Polskiej wywołanych przez pałeczki Salmonella w latach 2005-2009. (Zakład Epidemiologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny)
3. Opis programu
Cel unijny programu został określony w art. 1 rozporządzenia nr 200/2012, w odniesieniu do następujących serotypów pałeczek Salmonella:
Cel unijny zostanie osiągnięty w odniesieniu do stad brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) w przypadku ograniczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej maksymalnej wartości procentowej stad brojlerów z dodatnim wynikiem badania na obecność serotypów Salmonella objętych programem do 1 % lub poniżej tej wartości.
Na potrzeby realizacji programu przyjmuje się, że stado zakażone w odniesieniu do celu wspólnotowego jest to stado brojlerów gatunku kura (Gallus gallus), w którym w wyniku badania próbek przez powiatowego lekarza weterynarii pobranych zgodnie z ust. 1 oraz 2 załącznika do rozporządzenia nr 200/2012 wykryto w jednej lub więcej próbek serotypy Salmonella objęte programem (inne, niż szczepy szczepionkowe) lub w którym stwierdzono efekt hamujący wzrost bakterii.
Zgodnie z przepisami załącznika II część E ust. 1 do rozporządzenia nr 2160/2003 świeże mięso drobiowe pozyskane z drobiu wymienionego w załączniku I do tego rozporządzenia (kury, indyki) nie może być wprowadzone do obrotu w celu spożycia przez ludzi, jeśli nie zostanie spełnione kryterium bezpieczeństwa żywności określone w ust. 1.28 rozdz. 1 załącznika I do rozporządzenie Komisji (WE) nr 2073/2005 z dnia 15 listopada 2005 r. w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych (Dz. Urz. UE L 338 z 22.12.2005, str. 1, z późn. zm.).
Zgodnie z art. 1 ust. 3 rozporządzenia nr 2160/2003, program nie ma zastosowania przy produkcji mięsa pochodzącego z brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) przeznaczonego do sprzedaży bezpośredniej lub na użytek własny.
Powiatowy lekarz weterynarii nadzoruje prawidłowe pobieranie próbek z inicjatywy hodowcy oraz kontroluje dane zawarte w dokumentacji i sposób jej prowadzenia przez hodowcę. Wykrycie serotypów Salmonella objętych programem lub stwierdzenie efektu hamującego wzrost bakterii w próbkach pobranych z inicjatywy hodowcy, powinno być bezzwłocznie zgłaszane powiatowemu lekarzowi weterynarii właściwemu dla miejsca prowadzenia działalności przez laboratorium przeprowadzające badanie próbek.
Dodatkowo w roku realizacji programu, w co najmniej jednym stadzie brojlerów w gospodarstwie z 10 % gospodarstw liczących powyżej 5000 sztuk brojlerów, jest przeprowadzane pobranie próbek przez powiatowego lekarza weterynarii. Pobranie próbek przez powiatowego lekarza weterynarii jest przeprowadzane przy uwzględnieniu analizy ryzyka, jak również w każdym przypadku, gdy powiatowy lekarz weterynarii uzna, że zachodzi taka potrzeba.
4. Środki przewidziane programem
4.1. Podsumowanie środków przewidzianych programem
Okres trwania programu: 2012 r.
4.2. Władza centralna odpowiedzialna za nadzór i koordynację realizacji programu
Zgodnie z art. 57 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, Główny Lekarz Weterynarii jest odpowiedzialny za opracowanie programu, a następnie nadzoruje jego realizację oraz informuje Komisję Europejską o postępach w jego realizacji. Na poziomie województwa nadzór nad realizacją programu jest wykonywany przez wojewódzkiego lekarza weterynarii. Bezpośredni nadzór nad realizacją programu na poziomie powiatu sprawuje powiatowy lekarz weterynarii, który jest również odpowiedzialny za wykonywanie wszelkich czynności urzędowych w ramach programu.
4.3. Obszary geograficzne i administracyjne, na których program będzie realizowany
Program będzie realizowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podział administracyjny przedstawia ryc. 6.
Ryc. 6. Podział administracyjny Polski na województwa i powiaty.
4.4. Środki wdrożone w ramach programu
4.4.1. Środki i stosowne prawodawstwo w zakresie wpisu gospodarstw do rejestru
Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, powiatowy lekarz weterynarii prowadzi rejestr podmiotów prowadzących działalność nadzorowaną.
4.4.2. Środki i stosowne prawodawstwo w zakresie powiadomienia o chorobie
Obowiązki w zakresie powiadamiania o chorobie wynikają z art. 42 ust. 1-9 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt.
Zgodnie z przepisem art. 51 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, organy Inspekcji Weterynaryjnej prowadzą system zbierania, przechowywania, analizowania, przetwarzania danych oraz informacji i przekazywania danych oraz informacji o chorobach zakaźnych zwierząt, w tym o chorobach objętych programem. Powiatowy lekarz weterynarii informuje sąsiednich powiatowych lekarzy weterynarii oraz wojewódzkiego lekarza weterynarii właściwego ze względu na miejsce prowadzenia przez podmiot działalności nadzorowanej o powzięciu podejrzenia lub potwierdzeniu wystąpienia serotypu Salmonella objętego programem w stadzie brojlerów gatunku kura (Gallus gallus). Wojewódzki lekarz weterynarii przekazuje te dane oraz informacje Głównemu Lekarzowi Weterynarii.
Ponadto powiatowy lekarz weterynarii powiadamia państwowego powiatowego inspektora sanitarnego właściwego dla miejsca prowadzenia przez podmiot działalności nadzorowanej o wystąpieniu serotypu Salmonella objętego programem.
4.4.3. Środki i prawodawstwo w przypadku uzyskania dodatniego wyniku badania
Zostały szczegółowo określone w pkt. 1.6. części A programu.
4.4.4. Sposób przeprowadzania kontroli i środki podejmowane w przypadku uzyskania dodatniego wyniku badania
W przypadku uzyskania dodatniego wyniku badań laboratoryjnych próbek pobranych z inicjatywy hodowcy, w zakresie wykrycia serotypu Salmonella objętego programem w stadzie brojlerów gatunku kura (Gallus gallus), stosuje się przepisy art. 42 ust. 1 - 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Powiatowy lekarz weterynarii, zgodnie z art. 44 ust. 1 tej ustawy, podejmuje czynności w celu wykrycia lub wykluczenia choroby, wydając decyzję administracyjną, w której nakazuje m.in. odosobnienie drobiu znajdującego się w gospodarstwie w poszczególnych kurnikach lub w innych obiektach oraz zakazuje przemieszczania drobiu z gospodarstwa i do gospodarstwa, chyba, że drób, na wniosek hodowcy, zostanie przemieszczony do rzeźni i poddany ubojowi.
4.4.5. Środki i prawodawstwo w zakresie kontroli choroby
4.4.6. Środki w zakresie bezpieczeństwa biologicznego obowiązujące w gospodarstwach
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 56, poz. 344, z późn. zm.).
Zaleca się stosowanie w gospodarstwie środków bioasekuracji (biologicznej ochrony). Są one określone w zasadach dobrej praktyki produkcyjnej (GMP) i dobrej praktyki higienicznej (GHP).
Dodatkowe informacje, dotyczące spraw bezpieczeństwa biologicznego są umieszczane na stronie Inspekcji Weterynaryjnej - Głównego Inspektoratu Weterynarii w zakładce "Zdrowie i ochrona zwierząt" - www.wetgiw.gov.pl
5. Ogólny opis kosztów i korzyści
Zasadniczą korzyścią z realizacji programu dla hodowców brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) oraz podmiotów zajmujących się obrotem drobiem oraz mięsem drobiowym będzie możliwość prowadzenia swobodnego handlu oraz wywozu drobiu. Zgodnie z załącznikiem II rozdziału E rozporządzenia nr 2160/2003, od dnia 1 grudnia 2011 r. świeże mięso drobiowe pozyskane z drobiu wymienionego w załączniku I do rozporządzenia (kury, indyki) nie może być wprowadzone do obrotu w celu spożycia przez ludzi, jeśli nie zostanie spełnione kryterium bezpieczeństwa żywności określone w ust. 1.28 rozdz. 1 załącznika I do rozporządzenie Komisji (WE) nr 2073/2005 z dnia 15 listopada 2005 r. w sprawie kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych.
Osiągnięcie celu wspólnotowego polegającego na ograniczeniu liczby zakażonych stad brojlerów, zwiększy konkurencyjność polskiego drobiu i mięsa drobiowego na rynku wspólnotowym, jak również na rynkach państw trzecich.
Ponadto podkreślić należy, że salmonelloza jest najczęściej notowaną chorobą odzwierzęcą, a mięso drobiowe oraz jaja konsumpcyjne są głównym źródłem zachorowań ludzi. Stąd też realizacja programu ograniczy liczbę zakażeń ludzi, a w związku z tym zredukuje koszty leczenia z tych chorób.
Szacowane ogólne koszty realizacji programu zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus) w roku 2012 wyniosą 149.927,54 zł. Z ogólnej sumy szacowanych kosztów programu strona polska będzie występowała z wnioskiem o współfinansowanie programu w odniesieniu do kosztów w wysokości 21.332,90 euro.
Są to szacunkowe koszty, które są dostosowane do wielkości wydatków przeznaczonych na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt w ustawie budżetowej na rok 2012 z dnia 2 marca 2012 r. (Dz. U. poz. 273).
6. Sytuacja epizootyczna
6.1. Dane o rozwoju choroby
Rok: 2006-2008 Stan na dzień: ostatni dzień grudnia każdego roku (wyniki badań
wykonywanych z inicjatywy hodowcy i przez
powiatowego lekarza weterynarii)
Gatunek: Gallus gallus Choroba/zakażeniea): Salmonella Enteritidis
lub Salmonella Typhimurium
| Region | Rodzaj stadab) | Łączna liczba stadc) | Łączna liczba brojlerów | Łączna liczba stad objętych programem | Łączna liczba brojlerów objętych programem | Liczba zbadanych stadd) | Liczba stade) z dodatnim wynikiema) | Liczba stad zlikwidowanycha) | Łączna liczba brojlerów poddanych ubojowi lub zabitycha) | Ilość zniszczonych jaj (liczba sztuk lub masa w tonach)a) | Ilość jaj skierowanych do przetwórstwa (liczba sztuk lub masa w tonach)a) | ||||||
| Polska | (a1) | (a2) | (a3) | (a3) | (a4) | (a4) | (a3) | (a4) | (a3) | (a4) | |||||||
| 2006 | Stada brojlerów gatunku kura | 14 000 | - | - | - | 21 534* | 714 | 74 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | - | |
| 2007 | Stada brojlerów gatunku kura | 13 000 | - | - | - | 22 527* | 888 | 59 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | |
| 2008 | Stada brojlerów gatunku kura | 6 498 | 144 291 853 | 0 | 0 | 18 156* | 522 | 42 | 413 | 96 | 118 | 2 039 683 | 1 545 454 | - | - | - | - |
Objaśnienia:
a) Dla Salmonelli odzwierzęcej należy wskazać serotypy objęte programem kontroli: (a1) dla Salmonella Enteritidis, (a2) dla Salmonella Typhimurium, (a3) dla innych serotypów, (a4) dla Salmonella Enteritidis lub Salmonella Typhimurium.
b) Rodzaj stada.
c) Łączna liczba stad w regionie, włączając stada kwalifikujące się i nie kwalifikujące się do programu.
d) Liczba stad zbadana na obecność serotypu Salmonella objętego programem. W tej kolumnie nie należy stada liczyć dwa razy, nawet jeżeli przebadano je więcej niż raz.
e) Jeżeli, zgodnie z objaśnieniem d, zbadano stado więcej niż raz, dodatni wynik badania jest brany pod uwagę tylko raz.
*) Niektóre stada mogły zostać zbadane więcej niż raz; większa liczba zbadanych stad, niż stad wykazanych w tabeli "łączna liczba stad" wynika z faktu, że w ciągu roku w gospodarstwie jest kilka cykli produkcyjnych brojlerów.
Rok: 2009-2010 Stan na dzień: ostatni dzień grudnia każdego roku (dane zostały
zebrane w oparciu o wyniki realizacji
"Krajowego programu zwalczania niektórych serotypów
Salmonella w stadach brojlerów gatunku Gallus gallus)
Gatunek: Gallus gallus Choroba/zakażeniea): Salmonella Enteritidis
lub Salmonella Typhimurium
| Region | Rodzaj stadab) | Łączna liczba stadc) | Łączna liczba brojlerów | Łączna liczba stad objętych programem | Łączna liczba brojlerów objętych programem | Liczba zbadanych stadd) | Liczba stade) z dodatnim wynikiema) | Liczba stad zlikwidowanycha) | Łączna liczba brojlerów ubitych lub zabitycha) | Ilość zniszczonych jaj (liczba sztuk lub masa w tonach)a) | Ilość jaj skierowanych do przetwórstwa (liczba sztuk lub masa w tonach)(a) | ||||||
| Polska | (a1) | (a2) | (a3) | (a3) | (a4) | (a4) | (a3) | (a4) | (a3) | (a4) | (a3) | ||||||
| 2009 | Stada brojlerów gatunku kura | 21 643 | 722 503 630 | 21 314 | 714 095 355 | 20665 | 128 | 55 | 0 | 125 | 2 411 424 | 0 | - | - | - | - | |
| 2010 | Stada brojlerów gatunku kura | 27 556 | 616 114 230 | 27 110 | 605 114 091 | 26 801 | 180 | 57 | 0 | 191 | 3 592 849 | - | - | - | - | - | |
Objaśnienia:
a) Dla Salmonelli odzwierzęcej należy wskazać serotypy objęte programem kontroli: (a1) dla Salmonella Enteritidis, (a2) dla Salmonella Typhimurium, (a3) dla innych serotypów, (a4) dla Salmonella Enteritidis lub Salmonella Typhimurium.
b) Rodzaj stada.
c) Łączna liczba stad w regionie, włączając stada kwalifikujące się i niekwalifikujące się do programu.
d) Liczba stad zbadana na obecność serotypu Salmonella objętego programem. W tej kolumnie nie należy stada liczyć dwa razy, nawet jeżeli przebadano je więcej niż raz.
e) Jeżeli, zgodnie z-objaśnieniem d, zbadano stado więcej niż raz, dodatni wynik badania jest brany pod uwagę tylko raz.
6.2. Dane rozwarstwione dotyczące badań w ramach nadzoru i badań laboratoryjnych
6.2.1. Dane rozwarstwione dotyczące badań w ramach nadzoru i badań laboratoryjnych
Rok: 2009-2010 Gatunek zwierząt (a): Gallus gallus Kategoria (b): stada brojlerów
(stada na 3 tygodnie przed
przemieszczeniem do rzeźni)
Opis zastosowanych badań serologicznych: zgodnie z pkt 3 załącznika do rozporządzenia 646/2007
Opis zastosowanych badań mikrobiologicznych i wirusologicznych: zgodnie z pkt 3 załącznika do rozporządzenia 646/2007
| Region (c) | Badania serologiczne | Badania mikrobiologiczne i wirusologiczne | Inne badania | |||
| Liczba zbadanych próbek (d) | Liczba próbek z wynikiem dodatnim (e) | Liczba zbadanych próbek (d) | Liczba próbek z wynikiem dodatnim (e) | Liczba zbadanych próbek (d) | Liczba próbek z wynikiem dodatnim (e) | |
| Rzeczpospolita Polska- 2009 | 259 | 128 | 913 | 128 | - | - |
| Rzeczpospolita Polska- 2010 | 470 | 180 |
Badanie bakteriologiczne: 1286 Badanie efektu |
Badanie bakteriologiczne: 180 Badanie efektu |
Inne (np. badanie paszy i wody): 219 |
brak danych |
| hamującego: 1270; Badanie skuteczności odkażania: 485; | hamującego: 2; Badanie skuteczności odkażania: 0 | |||||
Objaśnienia:
(a) Gatunek zwierząt.
(b) Kategoria/dodatkowe określenia.
(c) Region określony w zatwierdzonym programie kontroli i zwalczania chorób państwa członkowskiego.
(d) Liczba zbadanych próbek.
(e) Liczba próbek z wynikiem dodatnim.
6.3. Dane dotyczące zakażenia
Rok: 2009 Gatunek zwierząt (a): Gallus gallus stada brojlerów
| Region (b) | Liczba zakażonych stad (c) | Liczba zakażonych zwierząt |
| Rzeczpospolita Polska- 2009 | 128 | 2 411 424* |
| Rzeczpospolita Polska- 2010 | 180 | 3 592 849* |
Objaśnienia:
(a) Gatunek zwierząt.
(b) Region określony w programie kontroli i zwalczania chorób państwa członkowskiego.
(c) Liczba zakażonych stad lub gospodarstw.
* liczba zwierząt poddanych ubojowi lub zabitych w ramach programu.
7. Założenia programu
7.1. Założenia związane z badaniami
7.1.1. Założenia w zakresie badań diagnostycznych
Rok: 2012
| Region (b) | Rodzaj badania (c) | Populacja docelowa (d) | Rodzaj próbki (e) | Cel (f) | Liczba planowanych badań |
| Rzeczpospolita Polska | badanie bakteriologiczne | stada brojlerów | odchody/ okładziny na obuwie lub skarpety | wykrycie stada zakażonego | 1265 |
| stwierdzenie skuteczności przeprowadzonego odkażania | 636 | ||||
| stwierdzenie efektu hamującego | 1265 | ||||
| badanie serologiczne | określenie serotypu | 469 | |||
Objaśnienia:
(a) Gatunek zwierząt.
(b) Region określony w zatwierdzonym programie kontroli i zwalczania chorób państwa członkowskiego.
(c) Rodzaj badania.
(d) Wyszczególnienie gatunków i kategorii zwierząt objętych programem.
(e) Rodzaj próbki.
(f) Opis celu.
7.1.2. Założenia w zakresie badania stad
Rok: 2012 Gatunek: Gallus gallus Choroba/zakażenie a): serptypy Salmonella
objęte programem
| Region | Rodzaj stada b) | Łączna liczba stad c) | Łączna liczba brojlerów | Łączna liczba stad objętych programem | Łączna liczba brojlerów objętych programem | Spodziewana liczba stad do zbadania d) | Spodziewana liczba stad e) z dodatnim wynikiem a) | Spodziewana liczba stad do likwidacjie) | Spodziewana łączna liczba brojlerów do ubicia lub zabicia a) | Spodziewana ilość jaj do zniszczenia (liczba sztuk lub masa w tonach) a) | Spodziewana ilość jaj skierowana do przetwórstwa (liczba sztuk lub masa w tonach) a) | ||||||
| Polska | (a1) | (a2) | (a3) | (a4) | (a3) | (a4) | (a3) | (a4) | (a3) | (a4) | (a3) | ||||||
| Ogółem | Stada brojlerów gatunku kura | 27 115 | 604 295 815 | 26 687 | 594 095 676 | 26 444 | 159 | - | 159 | - | 3 00 5 577 | - | - | - | - | - | |
Objaśnienia:
a) Dla Salmonelli odzwierzęcej należy wskazać serotypy objęte programem kontroli: (a1) dla Salmonella Enteritidis, (a2) dla Salmonella Typhimurium, (a3) dla innych serotypów, (a4) dla Salmonella Enteritidis lub Salmonella Typhimurium.
b) Rodzaj stada.
c) Łączna liczba stad w regionie, włączając stada kwalifikujące się i niekwalifikujące się do programu.
d) Liczba stad zbadana na obecność serotypu Salmonella objętego programem. W tej kolumnie nie należy stada liczyć dwa razy, nawet jeżeli przebadano je więcej niż raz.
e) Jeżeli, zgodnie z objaśnieniem d, zbadano stado więcej niż raz, próba pozytywna jest brana pod uwagę tylko raz.
8. Szczegółowa analiza kosztów programu1)
Rok: 2012
| Przeznaczenie kosztów | Wyszczególnienie | Szacunkowa liczba jednostek | Szacunkowy jednostkowy koszt (w złotych) | Szacunkowy jednostkowy koszt w euro 2) | Suma ogółem (w złotych) | Suma ogółem2) (w euro) | Finansowanie wspólnotowe |
| 1. Badania | |||||||
| 1.1. Koszt badań laboratoryjnych | Badanie bakteriologiczne próbek pobranych przez powiatowego lekarza weterynarii | 1265 badań | 10,99 zł/badanie | 2,98 | 13.902,35 | 3.333,90 | tak |
| Badanie efektu hamującego wzrost bakterii | 1265 badań | 0,66 zł/badanie | 0,18 | 834,90 | 200,22 | tak | |
| Badanie w kierunku stwierdzenia skuteczności przeprowadzonego odkażania | 636 badań | 11,19 zł/badanie | 3,03 | 7.116,84 | 1.706,68 | tak | |
| Inne badania (np. badania paszy i wody) | 219 badań | 36,60 zł/badanie | 9,92 | 8.015,40 | 1.922,16 | tak | |
| Badanie w kierunku określenia serotypu odpowiednich izolatów | 469 badań | 113,58 zł/badanie | 30,78 | 53.269,02 | 12.774,35 | tak | |
| Badania laboratoryjne - łącznie | 83.138,51 | 19.937,29 | - | ||||
| Badania laboratoryjne - łącznie + 7 % kosztów ogólnych 3) | 88.958,21 | 21.332,90 | - | ||||
| 1.2. Koszt pobierania próbek | Pobranie próbek | 164 pobrań4) |
15,85 zł/pobranie |
- | 2.599,40 | - | nie |
| Dojazd do gospodarstwa w celu pobrania próbek | 27 796 km | 0,55 zł/km | - | 15.287,80 | - | nie | |
| Dowóz próbek do laboratorium | 7 777 | 0,58 zł/km | - | 4.510,66 | - | nie | |
| Koszt dostarczenia prób - inne usługi | 59 wysyłek |
14,43 zł/wysyłka |
- | 851,37 | - | nie | |
| 1.3. Inne koszty | Materiały, sprzęt potrzebny do pobrania próbek w gospodarstwie | 2 725 zestawów | 3,23 zł/zestaw | - | 8.801,75 | - | nie |
| Odzież jednorazowa | 1521 zestawów | 2,07 zł/zestaw | - | 3.148,47 | - | nie | |
| 2. Szczepienie lub leczenie | Program nie przewiduje | - | - | - | - | - | - |
| 2.1. Zakup szczepionki | - | - | - | - | - | - | - |
| 2.2. Koszty dystrybucji | - | - | - | - | - | - | - |
| 2.3. Koszty podania | - | - | - | - | - | - | - |
| 2.4. Koszty kontroli | - | - | - | - | - | - | - |
| 3. Ubój | |||||||
| 3.1. Odszkodowania | Odszkodowanie za pasze | 1 stado x 2 tony | 1.000 zł/t | - | 2.000 | - | nie |
| Odszkodowania za sprzęt, który nie może być poddany odkażaniu | 0 szt. | Brak danych | - | 0 | - | nie | |
| 3.2. Koszty zniszczenia lub unieszkodliwienia | Zniszczenie paszy | 1 stado x 2 tony | 400 zł/t | - | 800 | - | nie |
| Utylizacja odpadów laboratoryjnych | 8034 kg | 2,85 zł/kg | 22.896,90 | ||||
| 3.3. Strata w przypadku uboju | - | - | - | - | - | - | - |
| 3.4. Koszt obróbki produktów | Obróbka chemiczna paszy | - | - | - | - | - | nie |
| 4. Czyszczenie i odkażanie5) | nie dotyczy | - | - | - | - | - | |
| 5. Wynagrodzenia (rzeczoznawcy) | Koszt wyceny paszy | 2 rzeczoznawców x 1 godz. x 1 stado | 28,59 zł/godz. | - | 57,18 | - | nie |
| Koszty dojazdu rzeczoznawcy | 2 rzeczoznawców x 40 km x 1 stado | 0,76 zł/km | - | 60,80 zł | - | nie | |
| 6. Towary konsumpcyjne i specjalny sprzęt | - | - | - | - | - | - | - |
| 7. Inne koszty | - | - | - | - | - | - | - |
| OGÓŁEM | 149.927,54 | ||||||
| OGÓŁEM (koszty kwalifikowalne) | 88.958,21 | 21.332,90 (+-0,01) | |||||
Objaśnienia
1) Analiza obejmuje szacunki kosztów ponoszonych w ramach programu. Nie wlicza się kosztów stałych. Wszystkie wartości są podane bez VAT. Koszty programu zostały obliczone dla wszystkich stad brojlerów objętych programem. Są to szacunkowe koszty, które zostaną dostosowane do wielkości wydatków przewidywanych na zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt w ustawie budżetowej na rok 2012.
2) Koszt programu obliczono wg kursu euro 4,17 zł. zgodnie z wytycznymi Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2011 r. dotyczącymi stosowania jednolitych wskaźników makroekonomicznych będących podstawą oszacowania skutków finansowych projektowanych ustaw.
Koszt jednostkowy w euro jest podany w zaokrągleniu do 2 miejsc po przecinku.
3) Zgodnie z decyzją wykonawczą Komisji 2011/807/UE z dnia 30 listopada 2011 r. zatwierdzającą roczne i wieloletnie programy oraz wkład finansowy Unii w zakresie zwalczania, kontroli i monitorowania niektórych chorób zwierząt i chorób odzwierzęcych, przedstawione przez państwa członkowskie na 2012 rok i na lata następne.
4) Tylko pobieranie próbek przeprowadzone przez lekarzy wyznaczonych i zakłady lecznicze dla zwierząt.
5) Odkażanie jest rutynową czynnością wykonywana zawsze przed zasiedleniem obiektu, stąd jego koszty są ponoszone przez hodowcę.
W ciągu pierwszych 5 miesięcy obowiązywania mechanizmu konsultacji społecznych projektów ustaw udział w nich wzięły 24 323 osoby. Najpopularniejszym projektem w konsultacjach była nowelizacja ustawy o broni i amunicji. W jego konsultacjach głos zabrało 8298 osób. Podczas pierwszych 14 miesięcy X kadencji Sejmu RP (2023–2024) jedynie 17 proc. uchwalonych ustaw zainicjowali posłowie. Aż 4 uchwalone ustawy miały źródła w projektach obywatelskich w ciągu 14 miesięcy Sejmu X kadencji – to najważniejsze skutki reformy Regulaminu Sejmu z 26 lipca 2024 r.
Grażyna J. Leśniak 24.04.2025
Senat bez poprawek przyjął w środę ustawę, która obniża składkę zdrowotną dla przedsiębiorców. Zmiana, która wejdzie w życie 1 stycznia 2026 roku, ma kosztować budżet państwa 4,6 mld zł. Według szacunków Ministerstwo Finansów na reformie ma skorzystać około 2,5 mln przedsiębiorców. Teraz ustawa trafi do prezydenta Andrzaja Dudy.
Grażyna J. Leśniak 23.04.2025
Rada Ministrów przyjęła we wtorek, 22 kwietnia, projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze, przedłożony przez minister przemysłu. Chodzi o wyznaczenie podmiotu, który będzie odpowiedzialny za monitorowanie i egzekwowanie przepisów w tej sprawie. Nowe regulacje dotyczą m.in. dokładności pomiarów, monitorowania oraz raportowania emisji metanu.
Krzysztof Koślicki 22.04.2025
Na wtorkowym posiedzeniu rząd przyjął przepisy zmieniające rozporządzenie w sprawie zakazu stosowania materiału siewnego odmian kukurydzy MON 810, przedłożone przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi. Celem nowelizacji jest aktualizacja listy odmian genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy, tak aby zakazać stosowania w Polsce upraw, które znajdują się w swobodnym obrocie na terytorium 10 państw Unii Europejskiej.
Krzysztof Koślicki 22.04.2025
Od 18 kwietnia policja oraz żandarmeria wojskowa będą mogły karać tych, którzy bez zezwolenia m.in. fotografują i filmują szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa obiekty resortu obrony narodowej, obiekty infrastruktury krytycznej oraz ruchomości. Obiekty te zostaną specjalnie oznaczone.
Robert Horbaczewski 17.04.2025
Kompleksową modernizację instytucji polskiego rynku pracy poprzez udoskonalenie funkcjonowania publicznych służb zatrudnienia oraz form aktywizacji zawodowej i podnoszenia umiejętności kadr gospodarki przewiduje podpisana w czwartek przez prezydenta Andrzeja Dudę ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia. Ustawa, co do zasady, wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Grażyna J. Leśniak 11.04.2025| Identyfikator: | Dz.U.2012.550 |
| Rodzaj: | Rozporządzenie |
| Tytuł: | Wprowadzenie "Krajowego programu zwalczania niektórych serotypów Salmonella w stadach brojlerów gatunku kura (Gallus gallus)" na 2012 r. |
| Data aktu: | 20/04/2012 |
| Data ogłoszenia: | 18/05/2012 |
| Data wejścia w życie: | 19/05/2012 |
