Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 września 2022 r. w sprawie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w UE: 8. sprawozdanie na temat spójności (2022/2032(INI))
(2023/C 125/09)
(Dz.U.UE C z dnia 5 kwietnia 2023 r.)
Parlament Europejski,
- uwzględniając art. 2 i 3 Traktatu o Unii Europejskiej,
- uwzględniając art. 4, art. 162, art. 174-178 i art. 349 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE),
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu Wsparcia Finansowego na rzecz Zarządzania Granicami i Polityki Wizowej 1 (rozporządzenie w sprawie wspólnych przepisów),
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1058 z dnia 24 czerwca 2021 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności 2 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1056 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji 3 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1059 z dnia 24 czerwca 2021 r. w sprawie przepisów szczegółowych dotyczących celu "Europejska współpraca terytorialna" (Interreg) wspieranego w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz instrumentów finansowania zewnętrznego 4 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 z dnia 24 czerwca 2021 r. ustanawiające Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) oraz uchylające rozporządzenie (UE) nr 1296/2013 5 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/460 z dnia 30 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1301/2013, (UE) nr 1303/2013 oraz (UE) nr 508/2014 w odniesieniu do szczególnych środków w celu uruchomienia inwestycji w systemach ochrony zdrowia państw członkowskich oraz w innych sektorach ich gospodarek w odpowiedzi na epidemię COVID-19 (Inicjatywa inwestycyjna w odpowiedzi na koronawirusa) 6 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 7 ,
- uwzględniając pakiet "Gotowi na 55" przyjęty przez Komisję 14 lipca 2021 r.,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 z dnia 30 czerwca 2021 r. w sprawie ustanowienia ram na potrzeby osiągnięcia neutralności klimatycznej i zmiany rozporządzeń (WE) nr 401/2009 i (UE) 2018/1999 (Europejskie prawo o klimacie) 8 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2116 z dnia 2 grudnia 2021 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej oraz uchylające rozporządzenie (UE) nr 1306/2013 9 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/562 z dnia 6 kwietnia 2022 r. zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1303/2013 i (UE) nr 223/2014 w odniesieniu do działań polityki spójności na rzecz uchodźców w Europie (CARE) 10 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1755 z dnia 6 października 2021 r. ustanawiające pobrexitową rezerwę dostosowawczą 11 ,
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/461 z dnia 30 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 2012/2002 w celu zapewnienia pomocy finansowej państwom członkowskim i państwom prowadzącym negocjacje w sprawie przystąpienia do Unii znacząco dotkniętym w związku z poważnym stanem zagrożenia zdrowia publicznego 12 (Fundusz Solidarności Unii Europejskiej - FSUE),
- uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii 13 ("rozporządzenie dotyczące mechanizmu warunkowości w zakresie praworządności"),
- uwzględniając wniosek Komisji z dnia 29 maja 2018 r. dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie mechanizmu eliminowania barier prawnych i administracyjnych w kontekście transgranicznym (COM(2018)0373),
- uwzględniając komunikat Komisji Europejskiej z 4 lutego 2022 r. zatytułowany "8. sprawozdanie na temat spójności: spójność w Europie do 2050 r." (COM(2022)0034),
- uwzględniając komunikat Komisji z 3 maja 2022 r. pt. "Postawienie ludzi na pierwszym miejscu, zapewnienie trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu, uwolnienie potencjału regionów najbardziej oddalonych UE" (COM(2022)0198),
- uwzględniając komunikat Komisji z 30 czerwca 2021 r. zatytułowany "Długoterminowa wizja dla obszarów wiejskich UE - W kierunku silniejszych, lepiej skomunikowanych, odpornych i zamożnych obszarów wiejskich do 2040 r." (COM(2021)0345),
- uwzględniając pakt amsterdamski ustanawiający agendę miejską dla UE, uzgodniony podczas nieformalnego spotkania ministrów finansów UE odpowiedzialnych za kwestie miejskie, które odbyło się 30 maja 2016 r. w Amsterdamie,
- uwzględniając Europejski filar praw socjalnych ustanowiony 17 listopada 2017 r. w Goteborgu przez Parlament, Radę i Komisję,
- uwzględniając sprawozdanie Międzyrządowego Zespołu ONZ ds. Zmian Klimatu zatytułowane "Climate change 2022: Mitigation of Climate Change" [Zmiana klimatu 2022: łagodzenie zmiany klimatu],
- uwzględniając opinię Komitetu Regionów z 10 grudnia 2020 r. pt. "Strategia UE na rzecz odnowy obszarów wiejskich" 14 ,
- uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES) z 18 września 2020 r. pt. "Rola polityki strukturalnej i polityki spójności EU we wspieraniu transformacji gospodarki w innowacyjny i inteligentny sposób" 15 ,
- uwzględniając opinię EKES-u z 25 września 2021 r. pt. "Rola polityki spójności w zwalczaniu nierówności w nowym okresie programowania w następstwie kryzysu związanego z COVID-19. Komplementarność i możliwe dublowanie się z Instrumentem na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) oraz krajowymi planami odbudowy" 16 ,
- uwzględniając opinię EKES-u z 27 kwietnia 2021 r. pt. "Rola gospodarki społecznej w tworzeniu miejsc pracy i wdrażaniu Europejskiego filaru praw socjalnych" 17 ,
- uwzględniając zalecenie Komisji (UE) 2021/402 z 4 marca 2021 r. w sprawie skutecznego aktywnego wspierania zatrudnienia w następstwie kryzysu związanego z COVID-19 (EASE) 18 ,
- uwzględniając nowy europejski Bauhaus - inicjatywę Komisji uruchomioną 14 października 2020 r.,
- uwzględniając inicjatywę na rzecz zmniejszania dystansu rozwojowego (znaną również jako inicjatywa dotycząca regionów słabiej rozwiniętych) uruchomioną przez Komisję w 2015 r.,
- uwzględniając cele zrównoważonego rozwoju ONZ ustanowione we wrześniu 2015 r. w ramach Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030,
- uwzględniając porozumienie przyjęte podczas 21. Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (COP21) w Paryżu 12 grudnia 2015 r. (porozumienie paryskie),
- uwzględniając swoją rezolucję z 8 marca 2022 r. w sprawie polityki spójności jako instrumentu zmniejszania różnic w opiece zdrowotnej i zacieśniania transgranicznej współpracy w dziedzinie zdrowia 19 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z 8 marca 2022 r. w sprawie roli polityki spójności w promowaniu innowacyjnej i inteligentnej transformacji oraz regionalnych połączeń teleinformatycznych 20 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z 15 lutego 2022 r. w sprawie wyzwań stojących przed obszarami miejskimi w okresie po pandemii COVID-19 21 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z 14 września 2021 r. pt. "W kierunku silniejszego partnerstwa z regionami najbardziej oddalonymi UE" 22 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z 9 czerwca 2021 r. w sprawie aspektu płci w polityce spójności 23 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z 20 maja 2021 r. w sprawie odwrócenia tendencji demograficznych w regionach UE za pomocą instrumentów polityki spójności 24 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z 25 marca 2021 r. w sprawie polityki spójności i regionalnych strategii środowiskowych w walce ze zmianą klimatu 25 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z 13 marca 2018 r. w sprawie słabiej rozwiniętych regionów UE 26 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z 13 czerwca 2018 r. w sprawie polityki spójności i gospodarki o obiegu zamkniętym 27 ,
- uwzględniając sprawozdanie końcowe Konferencji w sprawie przyszłości Europy i zawarte w nim zalecenia,
- uwzględniając badanie pt. "Regiony słabiej rozwinięte w UE: aktualna sytuacja i wyzwania na przyszłość", opublikowane we wrześniu 2020 r. przez Dyrekcję Generalną ds. Polityki Wewnętrznej 28 ,
- uwzględniając przegląd Trybunału Obrachunkowego nr 01/2020 pt. "Monitorowanie wydatków na rzecz klimatu z budżetu UE",
- uwzględniając art. 54 Regulaminu,
- uwzględniając opinie przedstawione przez Komisję Budżetową oraz Komisję Rolnictwa i Rozwoju Wsi,
- uwzględniając sprawozdanie Komisji Rozwoju Regionalnego (A9-0210/2022),
A. mając na uwadze, że w ostatnim okresie finansowym, tj. w latach 2014-2020, dzięki polityce spójności, będącej główną polityką inwestycji publicznych, zapewniono wsparcie ponad 1,4 mln przedsiębiorstw, oddanie do użytku 1 544 km linii kolejowych i bezpieczniejszych dróg, pomoc 45,5 mln osób w integracji na rynku pracy i wzrost PKB w regionach najsłabiej rozwiniętych o nawet 5 %;
B. mając na uwadze, że w czasie pandemii ryzyko bezrobocia i wzrostu ubóstwa oraz zróżnicowanie sytuacji kobiet i mężczyzn były szczególnie widoczne w słabiej rozwiniętych regionach UE; mając na uwadze, że luka w zatrudnieniu między kobietami a mężczyznami była tam prawie dwukrotnie większa niż w regionach lepiej rozwiniętych;
C. mając na uwadze, że chociaż polityka spójności nie jest instrumentem kryzysowym, wielokrotnie i skutecznie pomagała regionom skutecznie reagować w sytuacjach nadzwyczajnych i na asymetryczne wstrząsy, takie jak kryzys związany z COVID-19, brexit i obecny kryzys uchodźczy spowodowany napaścią Rosji na Ukrainę, np. przez wspieranie państw członkowskich przyjmujących uchodźców na pierwszej linii; mając na uwadze, że ta pomoc nadzwyczajna nie powinna jednak zagrażać strategicznemu podejściu do całego okresu finansowania, ponieważ polityka spójności sama w sobie jest długoterminową polityką inwestycyjną;
D. mając na uwadze, że przyszła polityka spójności musi opierać się na strategii stosowanej w całym okresie finansowania, którą można by jednak poddać ponownej ocenie i dostosować podczas przeglądu śródokresowego;
E. mając na uwadze, że rozwinięte wschodnie regiony UE doganiają resztę UE, ale kilka regionów o średnich dochodach i regionów słabiej rozwiniętych znajduje się w sytuacji stagnacji gospodarczej lub pogorszenia sytuacji gospodarczej, co sugeruje, że znajdują się w pułapce ograniczenia rozwoju; mając na uwadze, że podział funduszy powinien uwzględniać rozwój różnic nie tylko między państwami członkowskimi, ale również w ich obrębie;
F. mając na uwadze, że silny wzrost w regionach słabiej rozwiniętych napędza konwergencję, ale korzyści płynące z niższych kosztów i zwrotów z poczynionych przez nie inwestycji prawdopodobnie z czasem się zmniejszą; mając na uwadze, że regiony słabiej rozwinięte będą musiały wspierać kształcenie i szkolenie, zwiększyć inwestycje w badania naukowe i innowacje oraz poprawić jakość swoich instytucji, a przy tym dalej inwestować w infrastrukturę, aby utrzymać stały wzrost, nie wpaść w pułapkę ograniczenia rozwoju, zniwelować lukę w sieci połączeń, a także zapewnić dostęp do wysokiej jakości usług i godnych warunków życia;
G. mając na uwadze, że chociaż liczba osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym spadła w latach 20122019, 20 % ogółu ludności UE jest nadal zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym;
H. mając na uwadze, że istnieją znaczne różnice między regionami miejskimi i wiejskimi, jeżeli chodzi o jakość infrastruktury, świadczenie usług, dostęp do opieki zdrowotnej i transportu oraz rozwiązania w zakresie mobilności;
I. mając na uwadze, że miasta i funkcjonalne powiązania między obszarami miejskimi i wiejskimi są ważną siłą napędową rozwoju lokalnego i regionalnego, spójności i sprawiedliwej transformacji;
J. mając na uwadze, że rosnące koszty surowców i materiałów budowlanych negatywnie wpływają bezpośrednio na wiele projektów infrastrukturalnych finansowanych przez UE i zagrażają ich realizacji;
K. mając na uwadze, że spadkowe tendencje demograficzne są wyraźniej widoczne w regionach wiejskich, a do 2050 r. 50 % ludności UE będzie mieszkać w regionach, w których liczba ludności zmniejsza się, a społeczeństwo się starzeje; mając na uwadze, że zmiany te mogą mieć wpływ na potencjał wzrostu i dostęp do usług na obszarach wiejskich; mając na uwadze, że ze względu na starzenie się społeczeństwa kluczowe znaczenie ma zaangażowanie młodszych pokoleń w przyszły rozwój ich regionów;
L. mając na uwadze, że drenaż mózgów w nadmiernym stopniu dotyka regiony słabiej rozwinięte, a jeśli problem ten nie zostanie rozwiązany, będzie miał długotrwały, ciągły wpływ na przyszłość Unii;
M. mając na uwadze, że polityka spójności ma kluczowe znaczenie dla rządowych inwestycji kapitałowych, ponieważ zapewnia ponad połowę całkowitego finansowania inwestycji publicznych w niektórych państwach członkowskich; mając na uwadze, że wsparcie z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (funduszy ESI) powinno stanowić uzupełnienie wydatków publicznych państw członkowskich, a nie je zastępować;
N. mając na uwadze, że cel neutralności Europy pod względem emisji dwutlenku węgla najpóźniej do 2050 r. powinien być powiązany z celem sprawiedliwej i uczciwej transformacji; mając na uwadze, że zanieczyszczenie powietrza i wody na ogół jest zbyt wysokie w wielu słabiej rozwiniętych regionach; mając na uwadze, że wszystkie regiony UE muszą odgrywać ważną rolę w stawianiu czoła wyzwaniom związanym ze zmianą klimatu za pomocą środków skoordynowanych z otaczającymi je regionami;
O. mając na uwadze, że pogłębiła się regionalna przepaść innowacyjna, a różnice w poziomie wykształcenia, szkoleń i umiejętności między regionami lepiej i słabiej rozwiniętymi są często znaczne; mając na uwadze, że potencjał umiejętności koncentruje się zwłaszcza w regionach stołecznych i że pojawiła się duża przepaść między obszarami miejskimi a wiejskimi;
P. mając na uwadze, że dzięki transformacji środowiska zbudowanego nowy europejski Bauhaus łączy Europejski Zielony Ład z przestrzenią mieszkalną zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich;
Q. mając na uwadze, że w całej Europie utrzymują się różnice w szybkości transformacji cyfrowej; mając na uwadze, że bardzo szybkie połączenia internetowe są dostępne tylko dla dwóch trzecich mieszkańców miast i dla co szóstego mieszkańca obszarów wiejskich;
R. mając na uwadze, że ceny mieszkań i energii rosną, a zatem potrzebne są tańsze lokale socjalne i przyspieszone remonty budynków mieszkalnych w celu zwalczania ubóstwa energetycznego;
S. mając na uwadze, że poczyniono znaczne postępy w poprawie zatrudnienia i integracji społecznej, ale różnice regionalne są nadal większe niż przed kryzysem finansowym z 2008 r.; mając na uwadze, że polityka spójności powinna zapewniać skuteczne rozwiązania w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, tworzenia miejsc pracy i wzrostu gospodarczego, zwiększenia konkurencyjności, promowania inwestycji w edukację, w tym edukację cyfrową, zdrowie, badania naukowe i innowacje, przeciwdziałania zmianie klimatu i stawiania czoła wyzwaniom demograficznym; mając na uwadze, że polityka spójności może wypełniać wszystkie te zadania tylko wtedy, gdy będzie poparta solidnym finansowaniem;
T. mając na uwadze, że szczególnego traktowania wymagają regiony i obszary wymienione w art. 174 TFUE; mając na uwadze, że należy kontynuować specjalne środki i dodatkowe finansowanie dla słabo zaludnionych obszarów najbardziej oddalonych i najbardziej wysuniętych na północ, aby zrekompensować im poważne i trwałe niekorzystne warunki przyrodnicze i demograficzne;
U. mając na uwadze, że politykę spójności należy wdrażać zgodnie z zasadami dobrych rządów i z pełnym poszanowaniem wspólnych wartości UE określonych w art. 2 TFUE, Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej i europejskim kodeksie postępowania w zakresie partnerstwa; mając na uwadze, że z biegiem czasu stan praworządności w kilku państwach członkowskich pogorszył się; mając na uwadze, że polityka spójności powinna przyczyniać się do wzmocnienia demokracji i praworządności;
V. mając na uwadze, że pandemia COVID-19 i obecne napięcia geopolityczne potwierdziły potrzebę zastanowienia się nad ramami zarządzania gospodarczego, w tym tymczasowego zawieszenia (do 2023 r.) i przeglądu paktu stabilności i wzrostu, a także rozważenia, czy nie należałoby uznawać wydatków publicznych w ramach polityki spójności dokonywanych przez państwa członkowskie oraz władze regionalne i lokalne w ramach funduszy ESI za krajowe lub równoważne wydatki strukturalne określone w pakcie stabilności i wzrostu;
W. mając na uwadze, że budżet FSUE absolutnie nie wystarczy, by odpowiednio reagować na poważne klęski żywiołowe i solidarnie pomagać regionom dotkniętym klęskami żywiołowymi; mając na uwadze, że rozbieżności te będą się pogłębiać ze względu na spodziewany wzrost liczby klęsk żywiołowych wynikających ze zmiany klimatu i prowadzących do drastycznych zmian w życiu ludzi; mając na uwadze, że wkłady z funduszy UE pokrywają jedynie koszty odbudowy infrastruktury i sprzętu, natomiast dodatkowe koszty przebudowy struktur na bardziej odporne na zmianę klimatu muszą być (współ)finansowane przez państwa członkowskie z ich własnych zasobów;
1. jest przekonany, że polityka spójności może nadal odgrywać swoją obecną rolę jako wektor inwestycji i tworzenia miejsc pracy, instrument służący zmniejszaniu dysproporcji między regionami i w regionach oraz mechanizm solidarności dla wszystkich regionów UE jedynie wówczas, gdy będzie dysponować solidnym finansowaniem opartym na zasadach partnerstwa i wielopoziomowego zarządzania; podkreśla, że wymaga to zapewnienia co najmniej takiego samego poziomu finansowania jak w latach 2021-2027, również w świetle spodziewanej recesji, uzupełnionego zasobami budżetowymi Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) II; przypomina, że nowe wyzwania wymagają nowych środków, i domaga się, by zasilić politykę spójności nowymi zasobami budżetowymi, aby państwa członkowskie i władze regionalne mogły sprostać wyzwaniom i kryzysom, z którymi mierzy się Unia;
2. zauważa, że państwa członkowskie mogą złożyć należycie uzasadniony wniosek o większą elastyczność w obecnych ramach paktu stabilności i wzrostu w odniesieniu do publicznych lub równoważnych wydatków strukturalnych wspieranych przez administrację publiczną w postaci współfinansowania inwestycji uruchomionych w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Funduszu Spójności i Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji; przypomina, że określając korektę budżetową w ramach części zapobiegawczej lub naprawczej paktu stabilności i wzrostu, Komisja musi dokładnie ocenić odnośny wniosek i uwzględnić strategiczne znaczenie inwestycji współfinansowanych z EFRR, Funduszu Spójności i FST;
3. potwierdza swoje zdecydowane zaangażowanie na rzecz polityki spójności, która stanowi część wspólnotowego dorobku prawnego, przez co jest nierozerwalnie związana z projektem europejskim, i opiera się na zasadzie solidarności między państwami członkowskimi i regionami; podkreśla, że polityka spójności okazała się nowoczesnym i elastycznym narzędziem, które można szybko zastosować w sytuacjach nadzwyczajnych; podkreśla, że pierwotny cel polityki spójności polegający na promowaniu i wspieraniu "ogólnego harmonijnego rozwoju" państw członkowskich i regionów powinien pozostać kluczową rolą programów polityki spójności; podkreśla jednak, że polityka spójności nie powinna stać się źródłem finansowania rekompensującym niedociągnięcia w zakresie elastyczności budżetowej, że nie należy obcinać przeznaczonych na nią środków budżetowych w reakcji na kryzys oraz że jako długofalowa polityka inwestycyjna powinna ona pomagać regionom przygotować się na przyszłe wyzwania;
4. ubolewa, że opóźnienia w negocjacjach w sprawie wieloletnich ram finansowych (WRF) doprowadziły do znacznych opóźnień w okresie programowania, czego skutki odczuwają instytucje zarządzające i beneficjenci; wzywa Komisję i państwa członkowskie do szybszego przyjmowania umów partnerstwa i programów, ponieważ przedłużające się niepełne wykonanie polityki spójności prowadzi do nadmiernych zaległości w płatnościach w drugiej połowie okresu obowiązywania obecnych WRF, a to może zwiększać presję w zakresie płatności podczas negocjacji w sprawie WRF na okres po 2027 r.; w związku z tym wzywa Komisję, aby oceniła prawną możliwość utworzenia dwóch odrębnych części rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów, a mianowicie części tematycznej (politycznej) i części dotyczącej WRF
(zasobów finansowych) na okres programowania po 2027 r.; uważa, że część tematyczną należy wynegocjować i zamknąć przed częścią dotyczącą WRF, aby umożliwić instytucjom zarządzającym terminowe rozpoczęcie przygotowań; podkreśla w tym kontekście potrzebę szybkiego przyjęcia kolejnych WRF, tak aby państwa członkowskie oraz władze regionalne i lokalne miały jasną wizję swoich pul środków finansowych oraz były w stanie dokonywać wyborów politycznych i ustalać priorytety inwestycyjne;
5. z zadowoleniem przyjmuje Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) jako ważne narzędzie, które ma na celu złagodzenie gospodarczych i społecznych skutków pandemii koronawirusa oraz uczynienie europejskich gospodarek i społeczeństw bardziej zrównoważonymi, odpornymi i lepiej przygotowanymi na wyzwania i możliwości związane z transformacją ekologiczną i cyfrową; podkreśla, że trzeba zapewnić jego komplementarność i synergię z polityką spójności; ubolewa nad brakiem wymiaru terytorialnego w RRF oraz ponownie podkreśla znaczenie zasady partnerstwa w polityce terytorialnej UE; ubolewa, że wdrażanie RRF jest wysoce scentralizowane i brakuje w nim konsultacji z regionami i gminami, oraz podkreśla, że przy opracowywaniu i wdrażaniu strategii politycznych i działań Unii należy uwzględniać cele określone w art. 174 TFUE i przyczyniać się do ich realizacji; uważa ponadto, że krajowe plany odbudowy finansowane z RRF nie powinny wpływać na zdolność do uruchomienia funduszy ESI;
6. podkreśla, że Europejski Trybunał Obrachunkowy skrytykował brak rozróżnienia między łagodzeniem zmiany klimatu a przystosowaniem się do niej; zaznacza, że przyszła polityka spójności powinna uwzględniać takie rozróżnienie przy monitorowaniu wydatków i koncentracji tematycznej; podkreśla, że zmiana klimatu stanowi najpoważniejsze zagrożenie dla społeczności ludzkich na całym świecie i wpływa na wszystkie regiony; w związku z tym podkreśla, że należy zwiększyć wysiłki na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu i skuteczniejszego jej łagodzenia; podkreśla, że polityka spójności musi sprzyjać zdecydowanemu włączaniu kwestii klimatu do głównego nurtu polityki;
7. z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie przez Komisję FST w celu wspierania regionów borykających się z wyzwaniami przy przechodzeniu na neutralność emisyjną; wzywa niechętne państwa członkowskie do dalszego wdrażania FST i apeluje do Komisji o wyciągnięcie wniosków z jego wdrażania; apeluje o ustanowienie nowego funduszu - FST II - w okresie programowania po 2027 r. na poziomie NUTS 3 i o zmianę metody alokacji; uważa, że fundusz ten powinien być w pełni umocowany w rozporządzeniu w sprawie wspólnych przepisów oraz objęty zasadami zarządzania dzielonego i partnerstwa; uważa, że regiony o wysokim poziomie emisji CO2 na mieszkańca oraz gałęzie przemysłu w okresie transformacji powinny mieć dostęp do tego funduszu, dlatego powinien on dysponować większymi środkami finansowymi niż obecny FST i mieć szerszy zakres; wzywa do wprowadzenia w FST II rozróżnienia między łagodzeniem zmiany klimatu a przystosowaniem się do niej oraz podkreśla potrzebę opracowania prostej struktury przyszłej polityki spójności;
8. z zadowoleniem przyjmuje ideę zasady "nie szkodzić spójności", która oznacza, że żadne działanie nie powinno utrudniać procesu konwergencji ani przyczyniać się do powstawania dysproporcji regionalnych; uważa, że Europejski Komitet Regionów powinien uczestniczyć w opracowywaniu tej zasady oraz że trzeba ją ująć w prawodawstwie, aby jasno określić zakres i warunki jej stosowania, tak aby miała ona charakter przekrojowej zasady w polityce UE;
9. zauważa, że chociaż polityka spójności nie jest instrumentem kryzysowym, do czasu po przeglądzie śródokresowym należy utrzymać stopień elastyczności wykorzystania nieprzydzielonych kwot na poziomie obecnego okresu programowania, aby wzmocnić odporność i zdolność reagowania regionów, a tym samym umożliwić im stawienie czoła nowym i przyszłym wyzwaniom oraz amortyzację wstrząsów asymetrycznych; utrzymuje, że w WRF na okres po 2027 r. należy zapewnić silną politykę spójności o zwiększonym finansowaniu, ale nie należy jej wykorzystywać do stawiania czoła wszystkim nowym wyzwaniom; zwraca się do Komisji, aby zaproponowała uruchomienie niewykorzystanych środków na politykę spójności na 2021 r. w celu zapewnienia większej elastyczności od 2022 r., aby znaleźć rozwiązania w kwestii zwiększonych kosztów projektów infrastrukturalnych (transport, energia, technologie cyfrowe itp.) finansowanych przez UE; przypomina, że ceny surowców i materiałów budowlanych zagrażają realizacji wielu projektów infrastrukturalnych finansowanych przez UE;
10. podkreśla, że zmiana klimatu stanowi w nadchodzących dziesięcioleciach najpoważniejsze zagrożenie dla społeczności ludzkich na całym świecie; przypomina, że widocznym i namacalnym skutkiem zmiany klimatu jest już wzrost liczby i intensywności klęsk żywiołowych i ekstremalnych zjawisk klimatycznych (powodzie, burze, cyklony, susze, fale upałów, pożary lasów itp.); uważa, że koszty dla Unii, dla każdego państwa i dla każdego regionu wynikające z braku przewidywania zmiany klimatu oraz z nieprzystosowywania się do niej będą niezwykle wysokie; wzywa do znacznego zwiększenia budżetu FSUE, aby pomóc regionom przewidywać i łagodzić skutki zmiany klimatu, oraz do rozszerzenia zakresu FSUE, aby można było wspierać z niego również odbudowę lub budowę infrastruktury publicznej i prywatnej, bardziej odpornej na zmianę klimatu; zwraca się do Komisji o sprawdzenie, czy budżet FSUE można zwiększyć za pomocą swego rodzaju ubezpieczenia, w ramach którego państwa członkowskie uiszczałyby roczną opłatę zależną od liczby mieszkańców, a środki te inwestowano by w bezpieczne aktywa i udostępniano w razie kryzysu;
11. uważa, że stopa dofinansowania dla celu "Inwestycje na rzecz zatrudnienia i wzrostu" na poziomie każdego priorytetu nie powinna w normalnych okolicznościach przekraczać:
a) 85 % dla regionów słabiej rozwiniętych i regionów najbardziej oddalonych;
b) 75 % dla regionów w okresie przejściowym, w przypadku ich utrzymania;
c) 70 % dla regionów lepiej rozwiniętych;
uważa, że wszystkie trzy stawki zwiększać w sytuacjach nadzwyczajnych, z wykorzystaniem kwot przewidzianych na mechanizm elastyczności;
12. jest zdania, że Fundusz Spójności powinien wspierać państwa członkowskie, w których DNB na mieszkańca, mierzony według standardów siły nabywczej (SSN) i obliczany na podstawie danych liczbowych Unii za okres 2025-2027, wynosi mniej niż 90 % średniego DNB na mieszkańca UE w tym samym okresie odniesienia;
13. podkreśla, że uznanie PKB za jedyny wskaźnik rozwoju nie uwzględnia zrównoważenia środowiskowego, efektywnego gospodarowania zasobami, integracji i postępu społecznego; przypomina, że oprócz kwestii gospodarczych integralną częścią unijnego modelu rozwoju są zdrowie, edukacja, zrównoważony rozwój, sprawiedliwość i włączenie społeczne; apeluje, aby uzupełnić PKB o nowe kryteria (np. społeczne, środowiskowe, demograficzne), aby mieć lepszy obraz sytuacji społeczno-gospodarczej regionów, realizować bieżące priorytety Unii, takie jak Europejski Zielony Ład czy Europejski filar praw socjalnych, oraz lepiej odzwierciedlić transformację ekologiczną i cyfrową oraz dobrostan ludzi;
14. proponuje, aby rozważyć wkład polityki spójności w osiągnięcie długoterminowych celów strategicznych UE, zwłaszcza w świetle nowych wyzwań; uważa, że transformacja ekologiczna i cyfrowa pozostają głównymi wyzwaniami, na których powinniśmy skoncentrować nasze inwestycje, aby zapobiec pojawieniu się nowych rozbieżności; zwraca się do Komisji, państw członkowskich i instytucji zarządzających o zacieśnienie dialogu i połączenie sił przy określaniu celów strategicznych, do których osiągnięcia ma się przyczynić przyszła spójność;
15. zauważa, że w większości państw członkowskich nadal istnieją "pasy rdzy"; wzywa do działania na rzecz transformacji przemysłowej, społecznej i środowiskowej tych regionów oraz uważa, że aby zaradzić potencjalnie negatywnym skutkom transformacji starych gałęzi przemysłu, takich jak przemysł stalowy i aluminiowy, oraz aby wspierać takie gałęzie przemysłu, zasoby FST II należy ukierunkować w miarę możliwości na ich modernizację, tworzenie strategii inteligentnej specjalizacji dostosowanych do potrzeb każdego z regionów w okresie transformacji przemysłowej, wspieranie wzrostu opartego na innowacjach i zapewnienie rozpowszechniania korzyści ze wzrostu;
16. uważa, że podczas gdy niektóre regiony przechodzące transformację przemysłową stoją w obliczu szczególnych wyzwań, takich jak deindustrializacja ze względu na przenoszenie produkcji przemysłowej do państw zaliczanych do gospodarek wschodzących, niski poziom wydajności i brak rzeczywistej strategii w zakresie przyszłościowych zawodów, inne regiony mają stosunkowo duży potencjał, taki jak tradycja produkcji i zaawansowane działania innowacyjne w lokalnych niszowych gałęziach przemysłu; zauważa, że bardziej uprzemysłowione regiony są bardziej odporne na różne wstrząsy gospodarcze i społeczne, i wzywa Komisję do opracowania ambitnej polityki reindustrializacji regionów UE; podkreśla znaczenie lokalnej i regionalnej produkcji oraz konsumpcji; dlatego apeluje o specjalną inicjatywę UE wspierającą unijne regiony o niskim wzroście gospodarczym i uboższe regiony, które odbiegają od średniej unijnej zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie, oraz o wykorzystanie w tym celu wniosków wyciągniętych z inicjatywy na rzecz zmniejszania dystansu rozwojowego; ponownie podkreśla potrzebę kształtowania polityki ukierunkowanej na konkretny obszar poprzez odpowiednią analizę modeli niskiego wzrostu i narzędzi niezbędnych do poprawy sytuacji;
17. zauważa, że w 2019 r. ponad jedna czwarta ludności UE mieszkała w regionach, w których realny PKB nadal nie wrócił do poziomu sprzed kryzysu finansowego, czyli z 2007 r., w szczególności w Grecji, na Cyprze, we Włoszech i w Hiszpanii; podkreśla, że te same państwa w większym stopniu dotknął ponownie kryzys gospodarczy i społeczny spowodowany pandemią COVID-19;
18. podkreśla znaczenie wspierania obszarów wiejskich przez docenianie ich różnorodności i potencjału, poprawę połączeń transportowych, szybkich łączy szerokopasmowych, świadczenie usług, dywersyfikację gospodarki oraz tworzenie miejsc pracy, a także pomaganie im w sprostaniu wyzwaniom, takim jak pustynnienie obszarów wiejskich, starzenie się populacji, wyludnianie, porzucanie obszarów wiejskich, ogólne zmniejszanie się społeczności, w tym centrów miast, niewystarczająca opieka zdrowotna i możliwości edukacyjne, a także podkreśla znaczenie powiązań między obszarami miejskimi i wiejskimi w kontekście miejskich obszarów funkcjonalnych; zwraca w szczególności uwagę na często niepewną sytuację młodych kobiet na obszarach wiejskich; jest zdania, że nowy europejski Bauhaus przyczyniłby się do zwiększenia atrakcyjności obszarów wiejskich; zauważa, że wszystkie te środki pomogłyby również rosnącym miastom sprostać stojącym przed nimi wyzwaniom;
19. podkreśla znaczenie bardziej zrównoważonych rozwiązań w zakresie mobilności w całej UE; wzywa Komisję do promowania inteligentnej i ekologicznej mobilności oraz stopniowego wycofywania paliw kopalnych, aby przyczynić się do realizacji Europejskiego Zielonego Ładu i pakietu "Gotowi na 55"; podkreśla znaczenie Europejskiego Zielonego Ładu i pakietu "Gotowi na 55" oraz zauważa, że inwestycje regionalne i lokalne mają zasadnicze znaczenie dla ich powodzenia; wzywa Komisję, aby dalej wspierała wydatki związane z klimatem i wzmocniła zasadę "nie czyń poważnych szkód";
20. podkreśla wielowymiarowy charakter rozwoju obszarów wiejskich, który wykracza poza samo rolnictwo; nalega, aby wdrożyć mechanizm weryfikacji wpływu polityki na rozwój obszarów wiejskich, aby móc ocenić, jak inicjatywy ustawodawcze UE wpływają na obszary wiejskie; zauważa jednak, że tylko 11,5 % mieszkańców obszarów wiejskich pracuje w rolnictwie, leśnictwie i rybołówstwie; apeluje zatem, aby ponownie włączyć EFRROW do strategicznych ram rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów jako odrębnego funduszu; podkreśla, że bycie częścią funduszy polityki spójności zwiększa możliwości i synergie - dzięki zintegrowanemu podejściu wielofunduszowemu - pod względem inwestycji na obszarach wiejskich wykraczających poza rolnictwo i pod względem rozwoju regionalnego; podkreśla cenny wkład w rozwój obszarów wiejskich programu LEADER, którego celem jest zaangażowanie podmiotów lokalnych w opracowywanie i realizację strategii, podejmowanie decyzji i przydzielanie środków dla ich obszarów wiejskich;
21. wzywa do wzmocnienia znaczenia art. 174 i 349 TFUE we wszystkich dziedzinach polityki Unii, aby ułatwić osiąganie celów określonych w tych artykułach; ubolewa, że w ósmym sprawozdaniu na temat spójności nie zwrócono szczególnej uwagi na postępy w osiąganiu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w regionach o poważnych i trwałych niekorzystnych uwarunkowaniach przyrodniczych i demograficznych, takich jak regiony najbardziej oddalone, słabo zaludnione regiony wysunięte najbardziej na północ, wyspy, obszary górzyste i regiony transgraniczne; przypomina o kluczowej roli polityki spójności w regionach najbardziej oddalonych; podkreśla, że ważne jest opracowanie programów i środków dostosowanych do potrzeb tych regionów, i zwraca uwagę na potrzebę utrzymania wszystkich specjalnie zaprojektowanych dla nich środków, ponieważ większość regionów najbardziej oddalonych nadal należy do regionów słabiej rozwiniętych, tj. 6 z 30 regionów UE o najniższym PKB na mieszkańca; przypomina w tym kontekście o znaczeniu dynamicznej współpracy regionalnej dla uwolnienia potencjału regionów najbardziej oddalonych;
22. jest przekonany, że należy wzmocnić rolę małych miast, miasteczek i wsi, aby wspierać lokalną gospodarkę i stawić czoła wyzwaniom demograficznym i klimatycznym; potwierdza znaczenie powiązań między obszarami miejskimi i wiejskimi oraz opracowania strategii opartych na obszarach funkcjonalnych, ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich miast, aby zapobiegać kurczeniu się obszarów wiejskich; podkreśla, jak ważne jest wdrożenie dostosowanego do potrzeb podejścia terytorialnego i inwestowania w szczególności w inicjatywę "Inteligentne wsie" w celu ożywienia usług na obszarach wiejskich przez innowacje cyfrowe i społeczne; podkreśla znaczenie synergii między różnymi narzędziami finansowania, takimi jak EFRROW, EFRR, EFS+ i Europejski Fundusz Morski, Rybacki i Akwakultury, dla przekazania odpowiedniego poziomu finansowania na rzecz obszarów wiejskich przy zastosowaniu podejścia zakładającego finansowanie z kilku funduszy;
23. ponownie podkreśla rolę polityki spójności w harmonizacji i poprawie warunków życia w całej Unii; zauważa jednak, że zwiększa się liczba obszarów zubożonych i znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, w tym w obrębie regionów i obszarów lepiej rozwiniętych; podkreśla, że chociaż miasta są regionalnymi motorami wzrostu i transformacji, a życie i praca w nich mają wiele zalet, duża koncentracja ludności i ponadprzeciętny wzrost liczby ludności na niektórych obszarach miejskich mogą też negatywnie wpływać na przystępność cenową mieszkań, poziom zanieczyszczenia i jakość życia; w związku z tym zwraca się do Komisji o przedstawienie wniosku dotyczącego nowego europejskiego Bauhausu, który ma stać się unijnym programem objętym WRF na okres po 2027 r. ze specjalnym budżetem opartym na nowych zasobach, który zapewniłby rozwiązania w zakresie rozwoju zrównoważonych i innowacyjnych obszarów miejskich; uważa, że władze miejskie powinny mieć w przyszłości bezpośredni dostęp do finansowania UE; ponownie podkreśla znaczenie zabezpieczeń, które zapobiegałyby niesprawiedliwemu karaniu władz regionalnych i lokalnych w krajach, wobec których może zostać uruchomiony mechanizm praworządności, i zwraca się do Komisji o znalezienie kanałów, którymi mogłaby przekazywać fundusze bezpośrednio beneficjentom końcowym;
24. podkreśla potrzebę wzmocnienia oddolnego podejścia do rozwoju obszarów wiejskich i rozwoju lokalnego, będącego motorem innowacji społecznych i budowania zdolności, co wzmacnia pozycję mieszkańców obszarów wiejskich, aby mogli wziąć na siebie odpowiedzialność za rozwój swoich społeczności; dlatego domaga się, aby w pełni włączać władze lokalne i regionalne, a także organizacje pozarządowe i obywateli w proces podejmowania decyzji i wdrażania, aby należycie uwzględniać ich potrzeby; zauważa, że potencjał, jaki istnieje na szczeblu lokalnym, można lepiej wykorzystać przez wzmocnienie i ułatwienie rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (RLKS); jest zdania, że RLKS powinien być obowiązkowy dla państw członkowskich;
25. podkreśla, że społeczeństwa i gospodarki powinny uwolnić swój potencjał twórczy, a jednocześnie stawić czoła wyzwaniom związanym z przejściem na neutralność emisyjną, jak ma to miejsce w przypadku starych regionów przemysłowych, które powinny wykorzystywać sektor kreatywny jako multidyscyplinarny katalizator procesów transformacji, wykorzystując w procesach administracyjnych pomysły z branży kultury i sektora kreatywnego; uważa, że instytucje zarządzające mogą pomóc starym regionom przemysłowym; podkreśla w związku z tym potrzebę wspierania współpracy multidyscyplinarnej; podkreśla ponadto znaczenie kultury w polityce spójności, która przyczynia się do ożywienia regionów i zwiększenia ich atrakcyjności, wymiany kulturalnej oraz promowania różnorodności i solidarności;
26. z zaniepokojeniem odnotowuje wyzwania demograficzne, przed którymi stoi UE, zwłaszcza niektóre regiony, takie jak starzenie się społeczeństwa, wyludnianie się obszarów wiejskich i oddalonych, presja demograficzna na inne obszary, takie jak obszary przybrzeżne i miejskie, przepływy migracyjne i napływ uchodźców; zaznacza, że trzeba podjąć natychmiastowe działania w odpowiedzi na napływ uchodźców, by zapewnić ich szybką i łatwą integrację; ponadto zachęca państwa członkowskie, by opracowały i wdrożyły konkretne środki promujące szkolenie i zatrudnienie oraz chroniące prawa podstawowe; podkreśla, że władze lokalne i regionalne, stowarzyszenia branżowe i organizacje pozarządowe mają zasadnicze znaczenie dla określenia i oceny konkretnych potrzeb inwestycyjnych i podstawowych usług w zakresie mobilności i dostępności terytorialnej na obszarach wiejskich i miejskich oraz że powinny one odgrywać decydującą rolę jako aktywni uczestnicy prac nad strategiami terytorialnymi opartymi na społecznościach lokalnych; podkreśla, że trzeba uwzględnić w odpowiednich programach UE specjalne środki budżetowe dla obszarów wiejskich, m.in. w celu odwrócenia negatywnych tendencji demograficznych;
27. podkreśla potrzebę poprawy relacji między polityką spójności a zarządzaniem gospodarczym UE oraz unikania podejścia represyjnego; podkreśla, że europejski semestr powinien być zgodny z celami polityki spójności określonymi w art. 174 i 175 TFUE; wzywa do udziału regionów w realizacji tych celów i do bardziej zdecydowanego podejścia terytorialnego; apeluje o rozpoczęcie przeglądu koncepcji warunkowości makroekonomicznej i o zbadanie możliwości zastąpienia jej nowymi formami warunkowości w celu lepszego odzwierciedlenia nowych wyzwań, które nas czekają; uważa, że sytuacja społeczno-gospodarcza w UE, pogorszona konsekwencjami kryzysu związanego z COVID-19 i napaści Rosji na Ukrainę, wymaga zawieszenia paktu stabilności do 2023 r. i dokonania jego przeglądu;
28. zauważa, że niektóre regiony o średnich dochodach wpadają w "pułapkę średniego dochodu" i często cierpią z powodu kurczącej się i starzejącej populacji, trudności w przemyśle wytwórczym, niskiego wzrostu gospodarczego, słabej innowacyjności, konkurencyjności i produktywności, niskiej jakości instytucji i zarządzania, braku postępu na drodze do sprawiedliwej transformacji oraz podatności na wstrząsy spowodowane globalizacją; zwraca uwagę na niepokojące nasilenie się tej tendencji i wzywa Komisję i państwa członkowskie do poczynienia zdecydowanych kroków w celu sprostania temu wyzwaniu i znalezienia rozwiązań dla tych regionów, tak aby nie pozostały one w tyle na długi czas, oraz wspierania ich w rozwijaniu ich szczególnych atutów;
29. zauważa, że wiele czynników wzrostu gospodarczego nadal koncentruje się na obszarach miejskich i w regionach lepiej rozwiniętych; jest przekonany, że istotnym wyzwaniem w ramach przyszłej polityki spójności będzie zapewnienie odpowiedniego wsparcia słabiej rozwiniętym regionom oraz że polityka spójności powinna zarówno zmniejszać dysproporcje, jak i zapobiegać pozostaniu tych regionów w tyle przez uwzględnienie różnych tendencji i dynamiki zmian oraz przez udzielanie konkretnego wsparcia budżetowego obszarom wiejskim, m.in. w celu odwrócenia negatywnych tendencji demograficznych za pomocą odpowiednich programów UE;
30. z zaniepokojeniem odnotowuje poważny spadek w ostatnich latach finansowania biedniejszych regionów przez państwa członkowskie; przypomina o znaczeniu przestrzegania zasady UE dotyczącej dodatkowości; wzywa Komisję do dopilnowania, aby organy krajowe należycie uwzględniały spójność wewnętrzną przy opracowywaniu i wdrażaniu projektów w ramach funduszy ESI;
31. podkreśla, że regiony znajdujące się w pułapce średnich dochodów lub zagrożone wpadnięciem w nią mają różne cechy i potrzebują rozwiązań dostosowanych do ich potrzeb w celu pobudzenia inwestycji w wysokiej jakości edukację, kapitał ludzki, badania i rozwój, szkolenia pracowników, usługi społeczne i strategie łagodzące; wzywa Komisję do zdefiniowania tych regionów w celu lepszego zrozumienia czynników strukturalnych, które prowadzą do pułapki średnich dochodów, do wspierania ich za pomocą zróżnicowanego podejścia ukierunkowanego na konkretny obszar oraz do przydzielenia im większych kwot z EFS+ w następnym okresie programowania;
32. jest zdania, że jedną z głównych sił napędowych przyszłej polityki spójności powinno być jej uproszczenie; zwraca się do Komisji i państw członkowskich, aby nie nakładały dodatkowych obciążeń administracyjnych na instytucje zarządzające i przypomina o potrzebie zminimalizowania obciążeń administracyjnych dla władz regionalnych i lokalnych oraz beneficjentów; zwraca się do państw członkowskich o unikanie nadmiernej regulacji, sprawienie, by programy były strategiczne i zwięzłe a instrumenty elastyczne, oraz uczynienie umów o finansowaniu między instytucjami zarządzającymi a beneficjentami narzędziem upraszczającym; popiera stosowanie uproszczonych metod rozliczania kosztów przez ewentualne podniesienie progów, poniżej których stosowanie takich uproszczonych metod rozliczania kosztów powinno być obowiązkowe; wzywa państwa członkowskie do szybszego wdrażania e-spójności; zwraca uwagę na potencjał digitalizacji w dziedzinie kontroli i sprawozdawczości; zwraca się ponadto do Komisji o poprawę przejrzystości jej zasad kontroli i rozszerzenie stosowania zasady jednego audytu, aby uniknąć powielania audytów i weryfikacji zarządzania tymi samymi wydatkami; uważa, że stosunki między Komisją a instytucjami zarządzającymi powinny ewoluować w kierunku "paktu zaufania" opartego na opracowaniu i ustanowieniu obiektywnych kryteriów, oraz uważa, że konieczne jest wprowadzenie znaku przyznawanego instytucjom zarządzającym, które wykazały się zdolnością do przestrzegania przepisów i zmniejszenia poziomu błędu;
33. uważa, że utrzymanie odpowiedniego przydziału środków z Funduszu Spójności jest szczególnie konieczne dla państw członkowskich borykających się z poważnym niedoborem infrastruktury transportowej i środowiskowej, pod warunkiem że fundusz ten podlega zarządzaniu dzielonemu;
34. uważa, że unijna, krajowa i regionalna polityka strukturalna powinna iść w parze z podejściem ukierunkowanym na konkretny obszar, aby przyczynić się do spójności terytorialnej, zająć się różnymi szczeblami zarządzania, zapewnić współpracę i koordynację oraz uwolnić wyjątkowy potencjał regionów, uznając jednocześnie potrzebę rozwiązań dostosowanych do potrzeb; uważa ponadto, że polityka spójności powinna w większym stopniu koncentrować się na inwestowaniu w ludzi, ponieważ gospodarkę regionów można rozwijać przez skuteczne łączenie inwestycji w innowacje, kapitał ludzki, dobre rządy i zdolności instytucjonalne;
35. zauważa, że europejska współpraca terytorialna jest jednym z kluczowych celów polityki spójności; podkreśla wartość dodaną współpracy terytorialnej w ujęciu ogólnym, a w szczególności współpracy transgranicznej; zauważa, że regiony przygraniczne zostały szczególnie dotknięte pandemią, a ich ożywienie jest zazwyczaj wolniejsze niż w regionach metropolitalnych; dlatego podkreśla znaczenie usunięcia przeszkód we współpracy transgranicznej i zaznacza, że zaproponowany przez Komisję europejski mechanizm transgraniczny przyczyniłby się do usunięcia ponad 50 % barier; głęboko ubolewa, że Rada zablokowała proces legislacyjny dotyczący europejskiego mechanizmu transgranicznego; zachęca Komisję do podjęcia wszelkich niezbędnych inicjatyw, w tym do wznowienia mechanizmu współpracy transgranicznej, aby zwiększyć jej dynamikę i skuteczność z korzyścią dla obywateli; podkreśla, że trzeba zwiększyć środki na Interreg w celu wspierania współpracy regionów ponad granicami; w związku z tym zwraca uwagę, że projekty na małą skalę i projekty transgraniczne są ważne z punktu widzenia zbliżania ludzi; podkreśla znaczenie inwestycji transgranicznych we wzmacnianiu innowacji, transferu technologii, wspólnych rozwiązań i synergii;
36. podkreśla kluczową rolę, jaką inwestycje w wysokiej jakości usługi publiczne odgrywają w budowaniu odporności społecznej i radzeniu sobie z kryzysami gospodarczymi, zdrowotnymi i społecznymi;
37. zauważa, że reforma polityki spójności na lata 2021-2027 przyczyniła się do uproszczonego i elastycznego wykorzystania środków finansowych przez beneficjentów i instytucje zarządzające; z zadowoleniem przyjmuje elastyczność zaproponowaną w ramach działań spójności na rzecz uchodźców w Europie (CARE) oraz we wnioskach dotyczących inicjatyw inwestycyjnych w odpowiedzi na koronawirusa (CRII+), które dowiodły, że polityka spójności doskonale sprawdza się w sytuacjach kryzysowych; przypomina jednak, że polityka spójności jest długofalową polityką inwestycyjną i dlatego w następnych WRF należy utworzyć specjalny mechanizm reagowania kryzysowego; wzywa Komisję do zbadania praktycznych skutków uproszczeń oraz do promowania dalszego uproszczenia, np. w postaci rozwiązań cyfrowych, elastyczności i zaangażowania obywateli; w związku z tym zwraca się do państw członkowskich, aby pomagały beneficjentom, zwłaszcza beneficjentom projektów na małą skalę, wspierały prywatne inicjatywy jako źródła miejsc pracy, badań naukowych, rozwoju i innowacji oraz przybliżyły politykę spójności wszystkim obywatelom UE;
38. podkreśla, że rozporządzenie w sprawie warunkowości w zakresie praworządności ustanawia poszanowanie praworządności jako warunek finansowania w ramach polityki spójności; uważa, że należy koniecznie zwiększyć poszanowanie praworządności i praw podstawowych przy wdrażaniu polityki spójności; wzywa Komisję, aby w związku z tym wykorzystała wszystkie dostępne narzędzia w celu zagwarantowania, że obywatele państw członkowskich, wobec których zostanie zastosowany art. 7 ust. 1 TFUE, nie zostaną pozbawieni korzyści z funduszy UE z powodu działań ich rządów, a władze regionalne i lokalne tych państw nie będą na tym cierpieć w przypadku uruchomienia mechanizmu praworządności; oczekuje zatem, że Komisja w pełni uwzględni aspekty praworządności w całym procesie przygotowywania i wdrażania programów polityki spójności;
39. wzywa państwa członkowskie do wprowadzenia odważnych strategii w celu odblokowania publicznych i prywatnych inwestycji w transformację ekologiczną, cyfrową i demograficzną, aby zrestrukturyzować swój model społecznej gospodarki rynkowej z korzyścią dla społeczeństwa;
40. zachęca do zmniejszenia liczby instytucji pośredniczących, zaangażowanych w zarządzanie funduszami spójności i ich kontrolę, przez wzmocnienie koordynacji i kompetencji instytucji pośredniczących o krytycznym rozmiarze oraz wskazanie, w miarę możliwości, punktów kompleksowej obsługi beneficjentów;
41. podkreśla konieczność stworzenia ram gwarantujących stabilność prawa dzięki prostym, jasnym i przewidywalnym zasadom, w szczególności w dziedzinie zarządzania i audytu; apeluje, aby w miarę możliwości unikać stosowania i interpretowania przepisów z mocą wsteczną; sugeruje rozpoczęcie refleksji nad progiem całkowitego poziomu błędu dla każdego roku, w którym uznaje się, że system zarządzania i kontroli programu funkcjonuje skutecznie, oraz nad zdolnością instytucji zarządzających do przestrzegania tego przepisu rozporządzenia bez karania beneficjentów; jest zdania, że próg ten należy podnieść do 5 %;
42. ubolewa, że wydaje się, iż cele zrównoważonego rozwoju ONZ stopniowo tracą rangę w narracji UE, zwłaszcza w odniesieniu do wysiłków na rzecz łagodzenia skutków kryzysów, co zagraża ich wdrożeniu do 2030 r.; opowiada się za dalszym aktywnym wykorzystywaniem funduszy polityki spójności UE do realizacji celów zrównoważonego rozwoju na szczeblu regionalnym i lokalnym, np. w gospodarce o obiegu zamkniętym; podkreśla w tym kontekście, że w rozwoju regionalnym należy jeszcze bardziej wzmocnić aspekty równości i włączenia społecznego; przypomina o znaczeniu uwzględniania aspektu płci w polityce spójności i podkreśla szczególną rolę kobiet, w szczególności na oddalonych obszarach wiejskich, ponieważ odgrywają one ważną rolę w społeczeństwie obywatelskim i trwałym wzroście gospodarczym, a jednocześnie napotykają trudności w dostępie do rynku pracy, a także o znaczeniu równości wynagrodzeń i usług publicznych, takich jak opieka zdrowotna i opieka nad dziećmi;
43. popiera zwiększenie budżetu przydzielonego na lata 2021-2027 na nową politykę spójności, która - zgodnie z silnym ukierunkowaniem na inteligentne, ekologiczne i społeczne działania - zapewni wystarczającą pewność dla nowych innowacyjnych projektów; apeluje o ścisłą koordynację między tymi funduszami a programami i działaniami podejmowanymi w ramach nowego europejskiego Bauhausu;
44. podkreśla, że inwestowanie w ludzi ma kluczowe znaczenie dla rozwoju ich umiejętności, zachęcania ich do kreatywności i pobudzania innowacyjności, do czego mógłby się z pewnością przyczynić wolontariat; uważa, że należy utrzymać lub tworzyć wysokiej jakości, płatne miejsca pracy i wspierać jednocześnie szkolenie i przekwalifikowanie, aby zwalczać ubóstwo, ułatwiać integrację migrantów i uchodźców, wzmocnić spójność społeczną i zagwarantować, że nikt nie zostanie pominięty;
45. podkreśla, że trzeba utrzymać zasadę partnerstwa w programowaniu, wdrażaniu i monitorowaniu polityki spójności UE oraz nawiązać solidną współpracę między władzami regionalnymi i lokalnymi, organizacjami pozarządowymi i innymi zainteresowanymi stronami; podkreśla, że Komisja powinna aktywniej chronić fundusze polityki spójności przed zagrożeniami wynikającymi z presji na demokrację i jej wartości w niektórych państwach członkowskich;
46. przypomina, że brexit przyczynił się do zakłóceń w gospodarce, współpracy międzyregionalnej, ekosystemach badawczych oraz systemach kształcenia i szkolenia w regionach UE; zachęca wszystkie zainteresowane strony do dalszego wspierania władz regionalnych i lokalnych dotkniętych wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa z UE; uważa, że refleksja nad polityką spójności po 2027 r. wymaga dalszego uwzględniania trwałych konsekwencji gospodarczych i społecznych brexitu dla regionów UE; ponadto zachęca rząd Zjednoczonego Królestwa do finansowania udziału Zjednoczonego Królestwa w programach Interreg;
47. przypomina, że art. 175 TFUE zobowiązuje Komisję do przedstawiania co trzy lata sprawozdania z postępów w osiąganiu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej; uważa, że połączenie skutków kryzysu związanego z COVID-19 i wojny w Ukrainie trzeba będzie poddać szczegółowej ocenie w dziewiątym sprawozdaniu najpóźniej w maju 2025 r.;
48. apeluje o lepszy dostęp do finansowania, aby umożliwić inwestycje w lokalną transformację energetyczną, w tym efektywność energetyczną, zdecentralizowaną dystrybucję energii oraz silne ukierunkowanie na energię ze źródeł odnawialnych; podkreśla w tym kontekście, że polityka spójności musi wspierać remonty zwiększające efektywność energetyczną, tak aby oszczędzać zasoby i zapewnić wszystkim mieszkania; ponadto podkreśla potrzebę zachowania i przekształcenia budynków o znaczeniu historycznym i społeczno-gospodarczym;
49. wzywa Komisję, aby rozważyła możliwość nieuznawania wydatków publicznych na politykę spójności dokonywanych przez państwa członkowskie oraz władze regionalne i lokalne w ramach funduszy ESI za krajowe lub równoważne wydatki strukturalne określone w pakcie stabilności i wzrostu, zwłaszcza jeżeli nie odbiegają one od realizacji celów porozumienia paryskiego;
50. podkreśla, że zasady pomocy państwa powinny być dostosowane do polityki UE, tak aby programy polityki spójności, które muszą być zgodne z wszystkimi zasadami pomocy państwa, nie znalazły się w niekorzystnej sytuacji w porównaniu z innymi strategiami politycznymi UE, które są z niej wyłączone; ponadto wzywa do wprowadzenia, w miarę możliwości, domniemania zgodności z systemem pomocy państwa, aby zapewnić równe traktowanie wszystkich unijnych polityk inwestycyjnych i uniknąć konkurencji między nimi;
51. wzywa Komisję i państwa członkowskie do dalszych wysiłków na rzecz usprawnienia komunikacji i zwiększenia widoczności przez poprawę wymiany informacji na temat działań o strategicznym znaczeniu i przyszłych zaproszeń do składania wniosków; z zadowoleniem przyjmuje uruchomienie nowej bazy danych Kohesio i apeluje o jak najszybsze udostępnienie tej strony internetowej we wszystkich językach urzędowych UE; podkreśla, że Kohesio powinna dostarczać danych o wszystkich projektach spójności i projektach terytorialnych, w tym projektach związanych z rozwojem obszarów wiejskich, współfinansowanych przez EFRROW i w ramach programu LEADER, a także umożliwiać użytkownikom wyszukiwanie projektów związanych z ich obszarami tematycznymi, aby oferować platformę, która pozwala dzielić się dobrymi praktykami i promować wzorcowe projekty;
52. podkreśla, że inne strategie polityczne UE mogą ograniczać spójność; w związku z tym z zadowoleniem przyjmuje pogląd Komisji, że polityka horyzontalna powinna obejmować weryfikację wpływu polityki na rozwój regionalny, i zachęca Komisję do oceny wpływu innych strategii politycznych na skuteczność polityki spójności;
53. podkreśla, że w przypadku wydatków w ramach polityki spójności, tak jak wszystkich innych wydatków ze środków UE, może dochodzić do nieprawidłowości związanych z korupcją i nadużyciami finansowymi; apeluje o zapewnienie wystarczających środków finansowych i kadrowych odpowiednim agencjom i organom, zwłaszcza Prokuraturze Europejskiej i Europejskiemu Urzędowi ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych, aby mogły odpowiednio prowadzić dochodzenia i odzyskiwać niewłaściwie wykorzystane środki; wzywa Komisję, aby przed zatwierdzaniem umów partnerstwa i programów polityki spójności przeprowadzała dogłębną ocenę pozwalającą zapobiec nadużyciom funduszy UE i naruszeniom praworządności oraz zapewniającą zgodność z Kartą praw podstawowych;
54. wyraża zaniepokojenie tym, że wniosek Komisji w sprawie REPowerEU zakłada większą możliwość przenoszenia środków budżetowych z polityki spójności do RRF; podkreśla, że do 2030 r. w transformację energetyczną, dekarbonizację i odnawialne źródła energii zostanie zainwestowane ponad 100 mld euro ze środków polityki spójności; apeluje w związku z tym o szybszą realizację polityki spójności;
55. zwraca uwagę na potrzebę skutecznego i zharmonizowanego wdrożenia na szczeblu UE planu awaryjnego, aby zapewnić dostawy żywności i bezpieczeństwo żywnościowe w czasach kryzysu, jak określono w komunikacie Komisji w tej sprawie (COM(2021)0689);
56. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu i Europejskiemu Komitetowi Regionów oraz parlamentom narodowym i regionalnym państw członkowskich.
W ciągu pierwszych 5 miesięcy obowiązywania mechanizmu konsultacji społecznych projektów ustaw udział w nich wzięły 24 323 osoby. Najpopularniejszym projektem w konsultacjach była nowelizacja ustawy o broni i amunicji. W jego konsultacjach głos zabrało 8298 osób. Podczas pierwszych 14 miesięcy X kadencji Sejmu RP (2023–2024) jedynie 17 proc. uchwalonych ustaw zainicjowali posłowie. Aż 4 uchwalone ustawy miały źródła w projektach obywatelskich w ciągu 14 miesięcy Sejmu X kadencji – to najważniejsze skutki reformy Regulaminu Sejmu z 26 lipca 2024 r.
24.04.2025
Senat bez poprawek przyjął w środę ustawę, która obniża składkę zdrowotną dla przedsiębiorców. Zmiana, która wejdzie w życie 1 stycznia 2026 roku, ma kosztować budżet państwa 4,6 mld zł. Według szacunków Ministerstwo Finansów na reformie ma skorzystać około 2,5 mln przedsiębiorców. Teraz ustawa trafi do prezydenta Andrzaja Dudy.
23.04.2025
Rada Ministrów przyjęła we wtorek, 22 kwietnia, projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze, przedłożony przez minister przemysłu. Chodzi o wyznaczenie podmiotu, który będzie odpowiedzialny za monitorowanie i egzekwowanie przepisów w tej sprawie. Nowe regulacje dotyczą m.in. dokładności pomiarów, monitorowania oraz raportowania emisji metanu.
22.04.2025
Na wtorkowym posiedzeniu rząd przyjął przepisy zmieniające rozporządzenie w sprawie zakazu stosowania materiału siewnego odmian kukurydzy MON 810, przedłożone przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi. Celem nowelizacji jest aktualizacja listy odmian genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy, tak aby zakazać stosowania w Polsce upraw, które znajdują się w swobodnym obrocie na terytorium 10 państw Unii Europejskiej.
22.04.2025
Od 18 kwietnia policja oraz żandarmeria wojskowa będą mogły karać tych, którzy bez zezwolenia m.in. fotografują i filmują szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa obiekty resortu obrony narodowej, obiekty infrastruktury krytycznej oraz ruchomości. Obiekty te zostaną specjalnie oznaczone.
17.04.2025
Kompleksową modernizację instytucji polskiego rynku pracy poprzez udoskonalenie funkcjonowania publicznych służb zatrudnienia oraz form aktywizacji zawodowej i podnoszenia umiejętności kadr gospodarki przewiduje podpisana w czwartek przez prezydenta Andrzeja Dudę ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia. Ustawa, co do zasady, wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
11.04.2025| Identyfikator: | Dz.U.UE.C.2023.125.100 |
| Rodzaj: | Rezolucja |
| Tytuł: | Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 września 2022 r. w sprawie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej w UE: 8. sprawozdanie na temat spójności (2022/2032(INI)) |
| Data aktu: | 15/09/2022 |
| Data ogłoszenia: | 05/04/2023 |