- Zostaną uchylone przepisy o odrębnym postępowaniu w sprawach z udziałem konsumentów, ponieważ one nie sprawdziły się – poinformował Prawo.pl prof. Marcin Dziurda, cywilista z Uniwersytetu Warszawskiego, członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego. Komisja opowiedziała się za zmianami jednogłośnie i zostały one uwzględnione w kwietniowym projekcie nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego. Więcej na ten temat:
Czytaj także artykuł w LEX: Czy potrzebne jest w polskim procesie cywilnym nowe postępowanie odrębne – "postępowanie z udziałem konsumentów"?>
Specjalna procedura w sprawach konsumenckich do likwidacji.
Postępowanie odrębne deprecjonuje wartość
W uzasadnieniu do projektu Komisji Kodyfikacyjnej wprowadzone w 2023 r. postępowanie odrębne z udziałem konsumentów przedstawiane jest jako „utrudniające praktyczne stosowanie przepisów” k.p.c., a nawet jako „deprecjonujące wartość, jaką stanowi jednolitość regulacji postępowania sądowego”. Członkowie Komisji Kodyfikacyjnej uznali ponadto, że regulacje „nie stanowią realnej odpowiedzi na rzeczywiste problemy procesowe związane z dochodzeniem roszczeń przez konsumentów, związane w szczególności z potrzebą zapewnienia skutecznego stosowania materialnego unijnego prawa konsumenckiego”.
Krytyczną ocenę postępowania konsumenckiego (a także postępowania w sprawach gospodarczych, które w projekcie Komisji Kodyfikacyjnej ma zostać zmodyfikowane) podziela Paweł Gieras, adwokat, prezes Ośrodka Badawczego Adwokatury.
- Po pierwsze, utrzymywanie odrębnych procedur, w sytuacji gdy mamy jedno prawo materialne, nie znajduje uzasadnienia. Po drugie, odrębne postępowania wiele nie wniosły, a były utrudnieniem dla stron, które musiały zwracać uwagę na różnego rodzaju odstępstwa od standardowej procedury – mówi mec. Gieras.
- Zgadzam się z pomysłem usunięcia tego postępowania odrębnego. W niczym nie pomogło, a tylko komplikowało sytuację – wtóruje mu Krzysztof Witek, adwokat z Kancelarii Schönherr Attorneys At Law.
Małgorzata Miś, prezes Stowarzyszenia Ochrony Konsumentów Aquila, uważa natomiast, że zlikwidowanie tych regulacji będzie ze szkodą dla konsumentów. - Można oczywiście dyskutować o treści tych przepisów. Kluczowe jednak jest, aby sądy stosowały w praktyce te regulacje – mówi ekspertka.
Czytaj także komentarz praktyczny w LEX: Czech Tomasz, Stosowanie przepisów dotyczących konsumenta do osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą>
Cena promocyjna: 124.5 zł
|Cena regularna: 249 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 249 zł
Z udziałem konsumenta, czyli kogo?
Przepisy o postępowaniu z udziałem konsumentów, zgodnie z art. 458(14) k.p.c., stosuje się w sprawach „o roszczenia konsumenta przeciwko przedsiębiorcy oraz o roszczenia przedsiębiorcy przeciwko konsumentowi, o ile konsument ten jest stroną postępowania”.
Zobacz procedurę w LEX: Wiśniewski Jarosław T., Wytoczenie powództwa przez konsumenta przeciwko przedsiębiorcy>
Padają głosy, że już brzmienie tego przepisu budzi wątpliwości. Ośrodek Badawczy Adwokatury, który w ubiegłym roku zaproponował swoją wersję nowelizacji k.p.c. i również opowiedział się za likwidacją postępowania konsumenckiego, argumentował m.in., że w przepisach brakuje jednoznacznej definicji konsumenta, w praktyce pojawiają się wątpliwości co do tego, czy dana sprawa powinna być rozpoznawana w tym właśnie postępowaniu.
Komisja Kodyfikacyjna zwróciła ponadto uwagę, że grupa osób zaliczanych do grona konsumentów jest bardzo zróżnicowana. W uzasadnieniu jej projektu czytamy ponadto, że w praktyce sąd wielokrotnie pozbawiony jest instrumentów umożliwiających weryfikację abuzywnego charakteru postanowień umownych. Trudności wywołuje również ustalenie konsumenckiego charakteru sprawy.
Zdaniem Małgorzaty Miś często sądy przepisów mających chronić konsumentów w praktyce nie stosują. - Trudno wobec tego mówić, że wprowadzone przepisy nie działają, skoro sędziowie nie wykorzystują ich potencjału – komentuje ekspertka.
Przedsiębiorca na gorszej pozycji
Cechą charakterystyczną postępowania z udziałem konsumentów jest prekluzja dowodowa dotycząca tylko jednej ze stron. Art. 458(14) k.p.c. stanowi, że przedsiębiorca będący powodem jest obowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a będący pozwanym - w odpowiedzi na pozew. Tego typu ograniczeń nie przewidziano natomiast w stosunku do drugiej strony sporu, czyli konsumenta.
- Takie rozwiązanie nie stanowi realizacji „zasady sprawiedliwości wyrównującej”, lecz wprowadza ustawową deprecjację jednej ze stron postępowania sądowego – opisuje Komisja Kodyfikacyjna. Zdaniem jej członków ubocznym skutkiem tego rozwiązania są trudności z dokonywaniem przez sąd ustaleń faktycznych w razie braku aktywności ze strony konsumenta.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Koralewski Michał, Postępowanie z udziałem konsumentów w świetle nowelizacji KPC>
Małgorzata Miś uważa jednak, że z samej swojej istoty prawo konsumenckie zakłada wzmocnienie pozycji konsumenta z uwagi na obiektywną przewagę rynkową przedsiębiorcy.
- To sprzedawca/usługodawca, działający jako profesjonalista, ma mocniejszą pozycję informacyjną, techniczną czy ekonomiczną. Przepisy chroniące konsumentów mają w założeniu wyrównać szanse konsumenta w sporze z przedsiębiorcą. Taki też był cel wprowadzonej w 2023 roku nowelizacji k.p.c. – mówi prezes Stowarzyszenia Aquila.
Koszty mogą dyscyplinować do ugody
Małgorzata Miś dodaje, że „bardzo dobrym i dyscyplinującym przedsiębiorców rozwiązaniem” jest możliwość obciążenia kosztami procesu przedsiębiorcy, jeśli ten zaniechał próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchylił się od udziału w niej lub uczestniczył w niej w złej wierze. Takie rozwiązanie przewiduje art. 458(16) k.p.c.
Stowarzyszenie Ochrony Konsumentów Aquila wskazuje, że przepis ten mógłby się przyczynić do popularyzacji alternatywnego rozwiązywania sporów. - Pojawiają się też sygnały od rzeczników konsumentów, że sama perspektywa poniesienia kosztów sądowych niezależnie od wyniku sprawy, działa motywująco na przedsiębiorców w zakresie wyrażania zgody na próbę polubownego rozwiązania sporu – dodaje.
I do tego rozwiązania krytyczne uwagi ma Komisja Kodyfikacyjna. Zgadza się co do celowości rozwiązań mających motywować strony do unikania postępowania sądowego, ale – jak pisze w uzasadnieniu - „przydatność rozważanego unormowania została jednak negatywnie zweryfikowana w praktyce”.
Orzecznictwo przywołujące powyższy przepis wydaje się skromne. Przywołał go Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, rozstrzygając sprawę z powództwa konsumenta przeciwko bankowi (wyrok z 26 czerwca 2024 r., sygn. akt I C 1100/23). Obciążył on bank poniesioną przez powoda opłatą sądową od pozwu, uznając, że strona pozwana na etapie przedsądowym zaniechała próby dobrowolnego rozwiązania sporu poprzez złożenie stosownego oświadczenia.
Czytaj także w LEX: Sagan Beata, Rzecznik konsumentów - przyszłość instytucji. Wybrane zagadnienia>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
