Problem polega na tym, że obowiązujący art. 18c ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), dotyczący tzw. Małego ZUS Plus, czyli możliwości płacenia obniżonych składek na ubezpieczenia społeczne przez okres 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, budzi problemy interpretacyjne, co do tego, jak należy te okresy liczyć.
Czytaj poradnik w LEX: Kostrzewa Piotr, Mały ZUS plus – niższe składki dla małych przedsiębiorców>
Czytaj również: Większość sądów podziela opinię rzecznika MŚP o Małym ZUSie Plus>>
Dwie interpretacje tego samego przepisu
Źródłem kłopotów jest art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej, który z prawa do Małego ZUS Plus wyklucza osoby, które ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. - Do powyższych limitów wlicza się, jako pełny miesiąc, każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio ustalała podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy – mówi dalej ten przepis.
Czytaj także w LEX: Ustalanie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osoby prowadzącej pozarolniczą działalność>
W efekcie ukształtowały się dwie jego interpretacje. Pierwsza z wykładni mówi, że badanie warunku 36/60 następuje raz w roku, w styczniu albo w innym pierwszym miesiącu prowadzenia działalności w danym roku lub zakończenia ZUS preferencyjnego (co uniemożliwia powrót do ulgi w trakcie roku kalendarzowego), a badanie to przebiega na pierwszy dzień tego miesiąca. W tym ujęciu osoby mogłyby skorzystać ponownie z Małego ZUS Plus od stycznia 2025 r. Stanowisko opierające się na tej interpretacji zajmuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Druga natomiast zakłada, że przedsiębiorca może korzystać z Małego ZUS Plus przez 36 miesięcy, a przez kolejne 24 miesięcy nie może, a następnie znowu może przez trzy lata. Zgodnie z tym stanowiskiem powrót do ulgi jest możliwy w każdym momencie roku. W efekcie osoby mogłyby powrócić do stosowania Małego ZUS Plus od 2024 r. i opłacać ponownie obniżone składki uzależnione od średnich dochodów uzyskiwanych przez danego przedsiębiorcę. Z tą drugą interpretacją przepisów zgadzają się rzecznik małych i średnich przedsiębiorców oraz Ministerstwo Rozwoju i Technologii.
Ten problem ma rozwiązać rządowa ustawa deregulacyjna, która wpłynęła do Sejmu 14 marca 2025 r. (druk sejmowy nr 1108), poprzez wykreślenie w ww. art. 18c, w ust. 11 punktu 6. Jednocześnie rząd zamierza dodać w art. 18c nowe ust. 11a–11c. I tak, w myśl ust. 11a, ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1 (który wybiera Mały ZUS Plus – przyp. red.), może korzystać z uprawnienia do ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem przez maksymalnie 36 miesięcy kalendarzowych w każdych 60 miesiącach kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Zobacz także szkolenie w LEX: Sokołowska Anna, Mały ZUS plus – problemy z ustaleniem ponownego terminu korzystania z małego ZUS plus>
Z kolei nowy ust. 11b precyzuje, że okres pierwszych 60 miesięcy kalendarzowych, o których mowa w ust. 11a, zaczyna się od pierwszego miesiąca kalendarzowego, w którym podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe była ustalona zgodnie z niniejszym artykułem. Okresy dalszych 60 miesięcy kalendarzowych zaczynają się każdorazowo od pierwszego miesiąca kalendarzowego prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej po upływie poprzedniego okresu 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Natomiast ust. 11c mówi, że do okresów 36 miesięcy kalendarzowych i 60 miesięcy kalendarzowych, o których mowa w ust. 11a, wlicza się jako pełny miesiąc każdy miesiąc kalendarzowy, w którym ubezpieczony odpowiednio ustalał podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem lub prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.
- Przedmiotowa zmiana ma na celu doprecyzowanie przepisów odnoszących się do tzw. Małego ZUS Plus i umożliwienie realizacji pierwotnych intencji projektodawców tego rozwiązania. Zgodnie bowiem z założeniami Małego ZUS Plus, po korzystaniu z obniżonych składek na ubezpieczenia społeczne przez 36 miesięcy, następuje okres swoistej „karencji” o długości 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej, w trakcie której przedsiębiorca jest oskładkowany zgodnie z zasadami ogólnymi, określonymi w art. 18 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Uchylany art. 18c ust. 11 pkt 6, stanowiący przesłankę negatywną do korzystania z Małego ZUS Plus, posługuje się pojęciem „ostatnich 60 miesięcy”. Tym samym, w przypadku gdy ustalenie prawa danego przedsiębiorcy do przedmiotowego rozwiązania następuje np. w styczniu 2025 r., przy przyjęciu okresu od stycznia 2020 r. do grudnia 2024 r. (zakładając oczywiście, że wykorzystał on w ich trakcie pełnych 36 miesięcy ulgi) jako okresu referencyjnego, może powstać wątpliwość, czy przesłanka ta nie została spełniona – czytamy w uzasadnieniu do projektu. Dalej rząd potwierdza: - Przy takiej interpretacji, okres oczekiwania na ponowne skorzystanie z Małego ZUS Plus wydłużałby się de facto o rok. Zaproponowana redakcja eliminuje ten problem, umożliwiając zainteresowanym, o ile spełniają oni pozostałe warunki ustawowe, powrót do rozwiązania po 24 miesiącach oczekiwania. Dlatego proponuje się dodanie ust. 11a–11c w art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Co istotne, wraz z zaproponowanym terminem wejścia przepisów w życie (tj. 1 stycznia 2025 r.) doprecyzowane w ten sposób zasady znajdą zastosowanie zarówno do osób, które już w przeszłości skorzystały z Małego ZUS Plus (i znajdują się obecnie w okresie „karencji”), jak i tych, które są w trakcie korzystania z niego, a także i tych, które dopiero rozpoczynają korzystanie z niego po raz pierwszy.
Cena promocyjna: 53.1 zł
|Cena regularna: 59 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 42.48 zł
To nie jest całościowe rozwiązanie problemu
Jednak zdaniem Izabeli Leśniewskiej, doradcy podatkowego z Kancelarii Doradztwa Podatkowego Alo-2, członka Rady Przedsiębiorców przy rzeczniku MŚP, ta ustawa, która miała wejść w życie 1 maja 2025 r., nie rozwiązuje dwóch zasadniczych problemów. Po pierwsze, sporu o wykładnię art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej. – Projektowana ustawa, która w Rządowym Centrum Legislacji pojawiła się w kwietniu 2024 r. i jak wtedy zakładano - miała wejść w życie 1 stycznia 2025 r., do Sejmu ostatecznie została przekazana 14 marca 2025 r. W efekcie przedsiębiorcy, którzy mogliby skorzystać z nowych przepisów i wejść w Mały ZUS Plus już 1 stycznia 2025 r., mają cały rok stracony i muszą czekać do 1 stycznia 2026 r. – mówi serwisowi Prawo.pl Izabela Leśniewska. A ponieważ nie ma możliwości wprowadzenia tego rozwiązania z mocą wsteczną czy w przepisach przejściowych, to też, jak twierdzi, rzecznik MŚP i skupiona przy nim Rada Przedsiębiorców walczą o uzupełnienie tego projektu o wprowadzenie możliwości przejścia na mały ZUS plus w dowolnym miesiącu roku kalendarzowego, zwłaszcza w przypadku np. utraty pracy, zakończenia urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego albo niezłożenia dokumentów rejestracyjnych do końca stycznia.
– Walczymy o możliwość wyboru opłacania składek od podstawy ustalanej według art. 18c ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w dowolnym momencie roku kalendarzowego, a nie – jak obecnie - jedynie: albo do końca stycznia, albo w przeciągu siedmiu dni od daty wznowienia działalności czy zakończenia okresu tzw. ZUS preferencyjnego (art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) – podkreśla Izabela Leśniewska. Jej zdaniem w tym celu konieczna jest zmiana w art. 36 ust. 14 ustawy systemowej poprzez zmianę brzmienia pkt 2, tak aby była w nim mowa o terminie siedmiu dni od zaistnienia zmiany, jeśli płatnik-ubezpieczony nie dokonał zmiany do końca stycznia danego roku kalendarzowego.
Zobacz także pytanie w LEX: Kiedy można skorzystać z dodatkowych 12 miesięcy opłacania składek mały ZUS plus?>
Sprawdź również książkę: Prawo ubezpieczeń społecznych >>
Na zmiany trzeba popatrzeć globalnie – to powinien być temat dyskusji publicznej
Nieco inaczej do sprawy Małego ZUS Plus podchodzi natomiast Przemysław Hinc, doradca podatkowy i członek zarządu w kancelarii PJH Doradztwo Gospodarcze. – Jako społeczeństwo powinniśmy odpowiedzieć sobie najpierw na pytanie, czy chcemy w przyszłości dokładać do emerytur niższych niż minimalne, jakie prawdopodobnie będą miały osoby cyklicznie wybierające Mały ZUS Plus, zwłaszcza jeśli będą płaciły składki na ubezpieczenie emerytalne od tak niskiej podstawy, jak to jest postulowane i do tego bezterminowo – mówi Przemysław Hinc. I dodaje: - W moim przekonaniu najpierw należałoby ustalić, jaką minimalną kwotę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe należałoby odprowadzać co miesiąc do ZUS, by następnie móc domagać się wypłaty minimalnej emerytury, a dopiero potem zastanawiać się nad rozwiązaniami w ramach wszelkich ulg i zwolnień składkowych.
Jak podkreśla Przemysław Hinc, osoby wybierające Mały ZUS Plus często nawet nie mają świadomości, że niska kwota składki teraz odprowadzana, w przyszłości przełoży się na wysokość ich świadczenia emerytalnego. - Zmiany w Małym ZUS Plus powinny być początkiem dyskusji o wszystkich składkach, w tym też składce zdrowotnej, ich funkcji i celu, a w końcu i sposobu, w jakim następuje ich pobór. Wszystkie rozwiązania składkowe wprowadzane od czasu wejścia w życie Polskiego Ładu są plasterkiem naklejanym na coraz bardziej ropiejącą ranę, niczego nie rozwiązują i są wciąż źródłem nieustających wątpliwości interpretacyjnych, czego przykładem jest właśnie choćby Mały ZUS Plus - twierdzi.
Czytaj także pytanie w LEX: Czy przedsiębiorca może skorzystać z małego ZUS plus?>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
