Osoby cechujące się umiejętnością korzystania z mediów potrafią dokonywać świadomych wyborów, zdają sobie sprawę z charakteru treści i usług, a także są w stanie korzystać z całego zakresu możliwości stwarzanych przez różne technologie komunikacyjne. Umieją lepiej chronić siebie i swoją rodzinę przed szkodliwymi lub nielegalnymi treściami. Umiejętność korzystania z mediów może również służyć jako cenne narzędzie zwalczania rozprzestrzeniania dezinformacji, umożliwiając użytkownikom krytyczną ocenę źródła informacji, a tym samym wykrywanie fałszywych lub wprowadzających w błąd treści, jak określono w wytycznych Komisji dotyczących wzmocnienia kodeksu postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji 1 . Umiejętność korzystania z mediów umożliwia zatem ludziom uczestnictwo w bardziej otwartej i świadomej debacie demokratycznej.
Krytyczny charakter umiejętności korzystania z mediów oraz potrzeba jej wzmocnienia zostały uznane w europejskim planie działania na rzecz demokracji 2 i w planie działania na rzecz mediów i sektora audiowizualnego (MAAP) 3 . Podnoszenie umiejętności i kompetencji cyfrowych na potrzeby transformacji cyfrowej, w tym umiejętności cyfrowych i umiejętności korzystania z mediów, jest jednym ze strategicznych priorytetów Planu działania w dziedzinie edukacji cyfrowej 4 .
W motywie 59 dyrektywy (UE) 2018/1808 uznano, że "umiejętność korzystania z mediów" oznacza umiejętności, wiedzę i rozumienie, które pozwalają skutecznie i bezpiecznie używać mediów. Aby ludzie mieli możliwość dotarcia do informacji oraz odpowiedzialnie i bezpiecznie wykorzystywali, krytycznie oceniali i tworzyli treści medialne, muszą posiąść zaawansowane umiejętności korzystania z mediów.
Umiejętność korzystania z mediów nie powinna być ograniczona do zdobywania wiedzy o narzędziach i technologiach, ale powinna mieć na celu wyposażanie ludzi w umiejętność krytycznego myślenia niezbędną do dokonywania ocen, analizowania złożonych realiów oraz odróżniania opinii od faktów. Konieczne jest zatem, aby państwa członkowskie, oprócz dostawców usług medialnych i dostawców platform udostępniania wideo oraz we współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, promowały rozwój umiejętności korzystania z mediów we wszystkich grupach społecznych, wśród osób w każdym wieku i w odniesieniu do wszystkich mediów. Należy uważnie śledzić postępy w tym zakresie.
W dyrektywie o audiowizualnych usługach medialnych 5 (art. 33a ust. 1) określono nowe obowiązki państw członkowskich w zakresie promowania i stosowania środków mających na celu rozwijanie umiejętności korzystania z mediów.
Zgodnie z art. 33a ust. 2 dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych państwa członkowskie składają Komisji sprawozdanie z wykonania tego obowiązku do dnia 19 grudnia 2022 r., a następnie co trzy lata.
Zgodnie z art. 33a ust. 3 po zasięgnięciu opinii Komitetu Kontaktowego Komisja wydaje wytyczne co do zakresu takich sprawozdań.
W art. 28b dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych ustanowiono również obowiązki platform udostępniania wideo w zakresie umiejętności korzystania z mediów w kontekście ochrony użytkowników przed nielegalnymi i szkodliwymi treściami. Zgodnie z art. 28b ust. 3 lit. j) państwa członkowskie muszą zapewnić, aby wszyscy dostawcy platform udostępniania wideo podlegający ich jurysdykcji oferowali skuteczne środki i narzędzia kształtowania umiejętności korzystania z mediów oraz podnosili świadomość użytkowników odnośnie do tych środków i narzędzi.
Zgodnie z art. 28b ust. 5 Państwa członkowskie ustanawiają niezbędne mechanizmy oceny odpowiedniości wszelkich takich środków stosowanych przez dostawców platformy udostępniania wideo i powierzają ocenę tych środków krajowym władzom lub organom regulacyjnym.
Zgodnie z motywem 5 dyrektywy (UE 2018/1808) usługi mediów społecznościowych powinny być objęte tymi obowiązkami, jeżeli dostarczanie audycji i filmów wideo stworzonych przez użytkowników stanowi podstawową funkcjonalność tej usługi. Dostarczanie audycji i filmów wideo stworzonych przez użytkownika można uznać za podstawową funkcję usługi mediów społecznościowych, jeżeli treści audiowizualne nie są jedynie pomocnicze w stosunku do jej działalności lub nie stanowią jej niewielkiej części 6 .
Art. 30b ust. 3 lit. b) dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych stanowi, że Europejska Grupa Regulatorów ds. Audiowizualnych Usług Medialnych (ERGA) wymienia doświadczenia i sprawdzone rozwiązania dotyczące stosowania ram regulacyjnych w zakresie audiowizualnych usług medialnych, w tym dotyczące dostępności oraz umiejętności korzystania z mediów.
Kolejnym forum wymiany najlepszych praktyk w zakresie umiejętności korzystania z mediów i badania synergii jest grupa ekspertów Komisji ds. umiejętności korzystania z mediów (Media Literacy Expert Group - MLEG) 7 . Grupa ekspertów Komisji ds. zwalczania dezinformacji i promowania umiejętności cyfrowych poprzez kształcenie i szkolenie 8 również była ważnym forum wymiany informacji na temat skutecznych europejskich inicjatyw w dziedzinie kształcenia i szkolenia.
Zgodnie z art. 33a ust. 3 dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych niniejszy dokument ma na celu przedstawienie wytycznych dotyczących zakresu sprawozdań państw członkowskich w sprawie środków na rzecz promowania i rozwijania umiejętności korzystania z mediów. W uzupełnieniu ogólnych celów określonych w dyrektywie o audiowizualnych usługach medialnych wytyczne mają również pomóc państwom członkowskim w wymianie najlepszych praktyk w zakresie umiejętności korzystania z mediów. W trakcie wydawania wytycznych Komisja skonsultowała się z Komitetem Kontaktowym zgodnie z art. 33a ust. 3 dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych.
Wytyczne nie mają charakteru wiążącego. W zakresie, w jakim w wytycznych przedstawiono wykładnię dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych, stanowisko Komisji pozostaje bez uszczerbku dla wykładni Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
II. OKRES SPRAWOZDAWCZY I ZAINTERESOWANI UCZESTNICY RYNKU MEDIALNEGO
1. Okres sprawozdawczy
Art. 2 dyrektywy (UE) 2018/1808 zobowiązuje państwa członkowskie do transpozycji dyrektywy do dnia 19 września 2020 r. W związku z tym sprawozdania państw członkowskich powinny początkowo obejmować okres od września 2020 r. do października 2022 r 9 . Kolejne sprawozdania powinny obejmować odpowiednie trzyletnie okresy kończące się w październiku ostatniego roku danego okresu.
2. Zainteresowani uczestnicy rynku medialnego
Zgodnie z art. 33a ust. 1 i art. 28b ust. 3 dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych sprawozdania państw członkowskich powinny obejmować co najmniej środki mające na celu rozwój umiejętności korzystania z mediów dotyczące audiowizualnych usług medialnych i platform udostępniania wideo, zgodnie z definicją zawartą w dyrektywie.
III. STRUKTURA SPRAWOZDAŃ
1. Informacje ogólne
Sprawozdania powinny zawierać pięć sekcji (a. - e.; zob. poniżej). Pierwsze dwie sekcje (a. - b.) powinny zawierać co najmniej informacje w nich wskazane. Sekcje trzecia, czwarta i piąta (c., d. i e.) opierają się na podejściu dołożenia wszelkich starań w odniesieniu do opisu odpowiednich środków wskazanych w tych sekcjach. Państwa członkowskie mają również możliwość uwzględnienia wszelkich dodatkowych informacji, które uznają za istotne dla sprawozdania.
Każda sekcja sprawozdania powinna zawierać wykaz i, w miarę możliwości, krótki opis środków, ustaleń, działań i zmian. Krótki opis mógłby obejmować główne elementy, takie jak cele, docelowe podmioty lub grupy demograficzne, metody wykonywania oraz wyniki, jeżeli są dostępne. W miarę możliwości sprawozdania powinny również zawierać odniesienia do źródeł informacji, takich jak odpowiednie strony internetowe, nawet jeśli są one dostępne wyłącznie w językach narodowych.
2. Sekcje sprawozdań
a. Środki prawne lub środki z zakresu polityki
Państwa członkowskie powinny składać sprawozdania na temat środków ustawodawczych i innych środków o charakterze prawnym, które wprowadziły, oraz, w stosownych przypadkach, środków planowanych w celu promowania i rozwijania umiejętności korzystania z mediów. W szczególności powinny one informować o przepisach prawnych mających zastosowanie do audiowizualnych usług medialnych i dostawców platform udostępniania wideo, zgodnie z definicją zawartą w dyrektywie o audiowizualnych usługach medialnych, w tym w przypadkach, gdy takie przepisy są częścią szerszych ram umiejętności korzystania z mediów, na przykład obejmujących wszystkie usługi medialne lub wszystkie usługi społeczeństwa informacyjnego.
W miarę możliwości państwa członkowskie powinny również składać sprawozdania na temat szerszych środków z zakresu polityki, takich jak krajowe lub regionalne strategie i plany działania na rzecz promowania i rozwijania umiejętności korzystania z mediów.
W zakresie, w jakim obowiązujące przepisy prawne nakładają na dostawców audiowizualnych usług medialnych i dostawców platform udostępniania wideo obowiązek wdrożenia środków w zakresie umiejętności korzystania z mediów, państwa członkowskie powinny, w miarę możliwości, informować o takich środkach dostawców podlegających ich jurysdykcji. Jeżeli chodzi o platformy udostępniania wideo, państwa członkowskie powinny również informować o swoich ocenach stosowności środków w zakresie umiejętności korzystania z mediów, które to środki są wdrażane przez dostawców platform udostępniania wideo podlegających ich jurysdykcji, z uwzględnieniem zestawu narzędzi umiejętności korzystania z mediów 10 .
b. Środki organizacyjne
Państwa członkowskie powinny informować o wprowadzonych środkach i rozwiązaniach organizacyjnych umożliwiających wdrożenie obowiązków w zakresie umiejętności korzystania z mediów wynikających z dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych. W szczególności państwa członkowskie powinny wskazać, które organy lub władze, odpowiednio na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym, są odpowiedzialne za promowanie i rozwijanie umiejętności korzystania z mediów, a także nadzór nad przestrzeganiem ewentualnych obowiązków nałożonych na dostawców audiowizualnych
W miarę możliwości sprawozdania powinny również zawierać informacje na temat struktur współpracy zainteresowanych stron oraz różnych zainteresowanych stron współpracujących z organami i władzami państw członkowskich do celów ich działań w zakresie umiejętności korzystania z mediów.
c. Finansowanie publiczne i inne mechanizmy finansowania umiejętności korzystania z mediów
Państwa członkowskie powinny dołożyć wszelkich starań, aby opisać zakres i ramy czasowe publicznych środków finansowych przeznaczonych na promowanie i rozwijanie umiejętności korzystania z mediów. Należy uwzględnić co najmniej budżet na szczeblu krajowym. W sprawozdaniach można by pokrótce opisać instrumenty finansowania wykorzystywane do finansowania działań w zakresie umiejętności korzystania z mediów, w tym instrumenty mające na celu przyciągnięcie finansowania prywatnego.
d. Działania na rzecz zaangażowania i podnoszenia świadomości, w tym programy nauczania umiejętności korzystania z mediów
Państwa członkowskie powinny dołożyć wszelkich starań, aby informować o wszelkich prowadzonych przez siebie działaniach na rzecz zaangażowania lub podnoszenia świadomości w celu promowania i rozwijania umiejętności korzystania z mediów we wszystkich grupach wiekowych w ramach kształcenia formalnego i uczenia się przez całe życie. W miarę możliwości i w stosownych przypadkach państwa członkowskie mogą również odnosić się do odpowiednich działań w zakresie zaangażowania i podnoszenia świadomości prowadzonych przez uczestników rynku, instytucje naukowe lub organizacje pozarządowe. Mogą one obejmować Tygodnie Umiejętności Korzystania z Mediów, a także kampanie i działania szkoleniowe skierowane do konkretnych grup demograficznych, w tym młodych ludzi.
W związku z tym państwa członkowskie mogłyby zbadać możliwość ustanowienia ustrukturyzowanych środków komunikacji z krajowymi centrami Europejskiego Obserwatorium Mediów Cyfrowych (European Digital Media Observatory - EDMO) 11 , finansowanych przez Komisję Europejską. Cele krajowych centrów EDMO obejmują (i) współpracę z krajowymi organami ds. mediów w zakresie monitorowania polityki platform internetowych i ekosystemu mediów cyfrowych oraz (ii) organizowanie działań w zakresie umiejętności korzystania z mediów 12 .
W miarę możliwości państwa członkowskie mogłyby również informować o włączeniu środków mających na celu promowanie i rozwijanie umiejętności korzystania z mediów do formalnych programów nauczania, w formie osobnych lub przekrojowych tematów, na różnych poziomach (w stosownych przypadkach na poziomie podstawowym, średnim, wyższym lub na innym poziomie kształcenia i szkolenia) 13 . Mogłoby to również obejmować specjalne moduły poświęcone umiejętności korzystania z mediów skierowane do nauczycieli i szkoleniowców, w szczególności w zakresie kształcenia wstępnego nauczycieli lub ustawicznego rozwoju zawodowego, zgodnie z zaleceniem Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie ochrony małoletnich, godności ludzkiej oraz prawa do odpowiedzi w odniesieniu do konkurencyjności europejskiego przemysłu audiowizualnego i internetowych usług informacyjnych 14 .
Sprawozdania mogłyby odnosić się do odpowiednich dostępnych publicznie zasobów w zakresie umiejętności korzystania z mediów, takich jak specjalne portale internetowe, nawet jeśli są dostępne wyłącznie w językach narodowych.
e. Środki i metody oceny
Państwa członkowskie, które stosują lub chciałyby wprowadzić środki służące ocenie wpływu regionalnych lub krajowych inicjatyw medialnych promujących umiejętność korzystania z mediów, w tym wskaźniki pomiaru wyników służące do oceny wpływu środków i metod w zakresie umiejętności korzystania z mediów, zachęca się do wymienienia i opisania takich środków i ich wyników w przedkładanych sprawozdaniach 15 .
IV. UWAGI NATURY PROCEDURALNEJ
Jak przewidziano w art. 30b ust. 3 lit. b) dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych, ERGA musi wymieniać doświadczenia i sprawdzone rozwiązania dotyczące stosowania ram regulacyjnych w zakresie audiowizualnych usług medialnych, w tym dotyczące dostępności oraz umiejętności korzystania z mediów. Biorąc pod uwagę ten wymóg, Komisja zachęca krajowe organy regulacyjne do dalszej wymiany informacji i najlepszych praktyk w zakresie umiejętności korzystania z mediów w kontekście ERGA, w tym w odniesieniu do stosowania niniejszych wytycznych.
Aby promować świadomość i wymianę najlepszych praktyk, sprawozdania państw członkowskich zostaną opublikowane na stronie internetowej Komisji.
Sprawozdania te będą również przydatne w świetle celów w zakresie umiejętności cyfrowych, które są częścią programu polityki "Droga ku cyfrowej dekadzie" do 2030 r 16 ., i mogą zostać uwzględnione w strategicznych planach działania państw członkowskich dotyczących cyfrowej dekady.
DODATEK
Wzór sprawozdań państw członkowskich dotyczących umiejętności korzystania z mediów
W celu uporządkowania sprawozdań państw członkowskich dotyczących umiejętności korzystania z mediów proponuje się następujące pytania: Więcej informacji na temat tego, co można uwzględnić, znajduje się w sekcji 2 niniejszych wytycznych.
| a. | Środki prawne lub środki z zakresu polityki |
| - | Jakie środki ustawodawcze i inne środki o charakterze prawnym mające zastosowanie do audiowizualnych usług medialnych i dostawców platform udostępniania wideo istnieją w Państwa kraju lub, w stosownych przypadkach, czy planuje się promowanie i rozwijanie umiejętności korzystania z mediów? |
| - | Czy w Państwa kraju nałożono na dostawców audiowizualnych usług medialnych i dostawców platform udostępniania wideo obowiązek wdrożenia środków w zakresie umiejętności korzystania z mediów? |
| - | Jakie szersze środki polityczne wprowadzono w Państwa kraju w celu promowania i rozwijania umiejętności korzystania z mediów? |
| - | Jak oceniają Państwo stosowność środków w zakresie umiejętności korzystania z mediów wdrażanych przez dostawców platform udostępniania wideo podlegających jurysdykcji Państwa kraju, biorąc pod uwagę zestaw narzędzi w zakresie umiejętności korzystania z mediów? |
| b. | Środki organizacyjne |
| - | Które organy lub władze w Państwa kraju są odpowiedzialne za promowanie i rozwijanie umiejętności korzystania z mediów, a także nadzór nad przestrzeganiem ewentualnych obowiązków nałożonych na dostawców audiowizualnych usług medialnych i dostawców platform udostępniania wideo? |
| Jakie konkretne zadania zostały im powierzone? | |
| - | Czy mogą Państwo przedstawić informacje na temat struktury lub struktur współpracy zainteresowanych stron oraz różnych zainteresowanych stron współpracujących z organami i władzami w Państwa kraju do celów ich działań w zakresie umiejętności korzystania z mediów? |
| c. | Finansowanie publiczne i inne mechanizmy finansowania umiejętności korzystania z mediów |
| - | Czy mogą Państwo opisać zakres i ramy czasowe publicznych środków finansowych przydzielonych w Państwa kraju na promowanie i rozwijanie umiejętności korzystania z mediów oraz instrumenty finansowania wykorzystywane do finansowania działań w zakresie umiejętności korzystania z mediów, w tym wszelkie środki mające na celu przyciągnięcie finansowania prywatnego? |
| d. | Działania na rzecz zaangażowania i podnoszenia świadomości, w tym programy nauczania umiejętności korzystania z mediów |
| - | Jakie działania angażujące lub podnoszące świadomość są prowadzone w Państwa kraju i które z nich zostały przeprowadzone przez uczestników rynku, instytucje naukowe lub organizacje pozarządowe w celu promowania i rozwijania umiejętności korzystania z mediów? |
| - | Czy Państwa kraj ustanowił ustrukturyzowane środki komunikacji z krajowymi centrami Europejskiego Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO) lub zbadał tę możliwość? |
| - | Jakie środki wprowadzono w Państwa kraju w celu włączenia promowania i rozwoju umiejętności korzystania z mediów do formalnych programów nauczania na różnych poziomach, programów kształcenia zawodowego i ustawicznego nauczycieli i pedagogów, a także w celu publicznego udostępnienia odpowiednich zasobów w zakresie umiejętności korzystania z mediów? |
| e. Środki i metody oceny | |
| - Czy Państwa kraj stosuje lub chciałby wprowadzić środki służące ocenie wpływu regionalnych lub krajowych inicjatyw medialnych, w tym wskaźniki pomiaru wyników w celu oceny wpływu środków i metod w zakresie umiejętności korzystania z mediów? Jeśli tak, proszę wymienić i opisać te środki i ich wyniki. | |
| Informacje dodatkowe | |
| - Czy istnieją jakieś dodatkowe informacje istotne w kontekście tego sprawozdania? | |
W ciągu pierwszych 5 miesięcy obowiązywania mechanizmu konsultacji społecznych projektów ustaw udział w nich wzięły 24 323 osoby. Najpopularniejszym projektem w konsultacjach była nowelizacja ustawy o broni i amunicji. W jego konsultacjach głos zabrało 8298 osób. Podczas pierwszych 14 miesięcy X kadencji Sejmu RP (2023–2024) jedynie 17 proc. uchwalonych ustaw zainicjowali posłowie. Aż 4 uchwalone ustawy miały źródła w projektach obywatelskich w ciągu 14 miesięcy Sejmu X kadencji – to najważniejsze skutki reformy Regulaminu Sejmu z 26 lipca 2024 r.
24.04.2025
Senat bez poprawek przyjął w środę ustawę, która obniża składkę zdrowotną dla przedsiębiorców. Zmiana, która wejdzie w życie 1 stycznia 2026 roku, ma kosztować budżet państwa 4,6 mld zł. Według szacunków Ministerstwo Finansów na reformie ma skorzystać około 2,5 mln przedsiębiorców. Teraz ustawa trafi do prezydenta Andrzaja Dudy.
23.04.2025
Rada Ministrów przyjęła we wtorek, 22 kwietnia, projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze, przedłożony przez minister przemysłu. Chodzi o wyznaczenie podmiotu, który będzie odpowiedzialny za monitorowanie i egzekwowanie przepisów w tej sprawie. Nowe regulacje dotyczą m.in. dokładności pomiarów, monitorowania oraz raportowania emisji metanu.
22.04.2025
Na wtorkowym posiedzeniu rząd przyjął przepisy zmieniające rozporządzenie w sprawie zakazu stosowania materiału siewnego odmian kukurydzy MON 810, przedłożone przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi. Celem nowelizacji jest aktualizacja listy odmian genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy, tak aby zakazać stosowania w Polsce upraw, które znajdują się w swobodnym obrocie na terytorium 10 państw Unii Europejskiej.
22.04.2025
Od 18 kwietnia policja oraz żandarmeria wojskowa będą mogły karać tych, którzy bez zezwolenia m.in. fotografują i filmują szczególnie ważne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa obiekty resortu obrony narodowej, obiekty infrastruktury krytycznej oraz ruchomości. Obiekty te zostaną specjalnie oznaczone.
17.04.2025
Kompleksową modernizację instytucji polskiego rynku pracy poprzez udoskonalenie funkcjonowania publicznych służb zatrudnienia oraz form aktywizacji zawodowej i podnoszenia umiejętności kadr gospodarki przewiduje podpisana w czwartek przez prezydenta Andrzeja Dudę ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia. Ustawa, co do zasady, wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
11.04.2025| Identyfikator: | Dz.U.UE.C.2023.66.3 |
| Rodzaj: | Komunikat |
| Tytuł: | Komunikat Komisji - Wytyczne na podstawie art. 33a ust. 3 dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych dotyczące zakresu sprawozdań państw członkowskich w sprawie środków na rzecz promowania i rozwijania umiejętności korzystania z mediów |
| Data aktu: | 23/02/2023 |
| Data ogłoszenia: | 23/02/2023 |
| Data wejścia w życie: | 23/02/2023 |